Yoksullaştirma ve sağlik
Yüklə 206,76 Kb.
|
|
“YOKSULLAŞ-tır-MA ve SAĞLIK Dr. Ahmet SALTIK (profsaltik@yahoo.com, ahmetsaltik@msn.com) Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı “ Türk vatandaşının sağlığı ve sağlamlığı, her zaman üzerinde durulacak ulusal sorunumuzdur. Çünkü Cumhuriyet; düşünsel, bilimsel ve bedensel bakımdan güçlü ve yüksek düzeyli koruyucular ister.” Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK G İ R İ Ş : BM Kalkınma Programı’nın (UNDP) yoksulluğu ölçmek için önerdiği ve son yıllarda yoğun olarak kullanılmakta olan ölçüt, İnsani Yoksulluk İndeksi’dir (Human Poverty Index) . Bu indeksin daha çok gelişmekte olan ülkelere uygulanan biçimi;
Genelde gelişmiş ülkelere uygulanmakta olan biçiminde ise, bu sayılanlara ek olarak, bir yıldan uzun süre işsiz olanların oranı ile yukarda tanımlanmış olan göreli yoksulluk sınırı altındakilerin oranı da katılmaktadır. Bu indeksin bir başka biçimi İnsani Gelişme İndeksi’dir (Human Development Index). Bu indeks, yaşam beklentisi, yetişkinlerin okuryazarlık oranı, eğitim düzeyi ve kişi başına GSYİH ile ölçülen yaşam standardından oluşmaktadır. Yoksulluk.. anamalcı toplumsal düzenlerin onulmaz yarası. İnsanlığın kadim, yakıcı sorunu.. Önder’e göre, “Güçlenen ve merkezileşen sermayenin çevre dokuyu proleterleştirmesi ve zamanla yoksullaştırması, kapitalizmin temel yasasıdır.” (http://www.cumhuriyet.com.tr/l, 09.08.05) Ünlü Fransız yazar V. Hugo’nun görkemli yapıtı “Sefiller”, 18. yy’ın 2. yarısında büyük Fransız Devrimi’ne giden yolda toplumsal bilinci ışıtmada ne denli can alıcı bir rol üstlendiği hâlâ belleklerde. İlginç ve çarpıcı olan ise, tarihe akan zaman dilimleri ile yatay ve dikey eksenlerde giderek boyutlanan bir sorunsal. Yatay eksende her geçen gün daha çok sayıda insanı pençesine düşürüyor. Dikey eksende ise derece olarak büsbütün derinleşen bir yoksullukla yüzyüzeyiz.. Sanırız, Kanadalı Prof. M. Chossudovsky’ nin, kitabına verdiği ad üzerinden betimlemesi son derece yerinde : Yoksulluğun Küreselleşmesi! BM Genel Sekreteri K. Annan’ın verileriyle küresel nüfusun neredeyse yarısı olan 3 milyar insan, günde 2 $’dan az bir gelirle geçinmek zorunda. Dünya Bankası (DB) kaynaklarına göre bu rakam
DB, BM Kalkınma Programı (BMKP, UNDP), IMF, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) gibi uluslar arası sermayenin su götürmez sözcüleri olan kurumların raporlarında, kaynaklarında, kimi uzmanlarının (?) irdelemelerinde “sorunun karmaşık ve çok etmenli” olduğu kararlılıkla ve hep bir ağızdan işlenegeliyor. Böylece, Chossudovsky’nin değerlendirmesiyle, “olağanüstü bir küresel soygun”u maskelemek üzere Küreselleş-tir-me süreçleri, tüm dünyaya belli merkezler eliyle dayatılarak yığınlar yoksullaştırılıyor. Oysa sorun çok yalın : Kapitalist emperyalizm, yep yeni (!) yöntemlerle sömürgeciliğini sürdürüyor. Çıplak gerçeğin elbet ustaca örtülmesi gerek. Batı’nın kimi ünlü üniversitelerine ısmarlanan bir yığın tez, rapor, makale vs. ile gerçeğin algılanmasının engellenmesi yaşamsal önemde Yeni Dünya Düzencileri için. Tıpkı dünkü gibi. Halbuki Küresel gelir, satın alma gücü paritesiyle 50 trilyon $’a (nominal olarak 36 trilyon $) ulaşmış durumda. Dünyalı başına 8 bin $ düşüyor neredeyse. Kuramsal olarak eşitlikçi-adil paylaşıldığında, gezegenimizin tüm konuklarına epey gönenç sağlayabilecek büyüklükte bir servet bu. Ne var ki Yoksullaş-tır-ma, bilinçli ve acımasız bir silah olarak giderek artan dozda kullanılmakta. Çünkü uluslararası sermaye bir imparatorluk gücüne ulaştı ve siyasallaşıyor; dünyayı istiyor bir başka deyimle. Susan George’un sözüyle Küreselleşme = Dünya Bankası İmparatorluğu, “taştan kan çıkarma”; A. Minc’in adlandırmasıyla “Ortaçağa dönüş!” pahasına da olsa gerçekleştirilecek. (Saltık A. Küreselleş-tir-me’nin Acımasız, Bilinçli Silahı : ”Yoksullaş-tır-ma” ve Halk Sağlığı. Yoksulluk Simpozyumu bildirisi, 31 Mayıs-1 Haziran 2003, YOKSULLUK, Cilt 3, syf. 330-351, İstanbul) Hedef Tek Dünya Devleti! Ulus Devletlerin yoksullaştırılarak ekonomilerinin çökertilmesi ve bu yolla ele geçirilerek Sermaye İmparatorluğu’na bağlanması, Elit’in kesin buyruğu ve hedefi!
(Chossudovsky M (Çeviri: N. Domaniç). Yoksulluğun küreselleşmesi. İstanbul: Çivi Yazıları; 1999) Önce terminolojiyi düzelterek başlamak gerek : Yoksulluk ya da Yoksullaşma değil! Olup biten kendiliğinden değil ki? Özenle gizlenen bir öznesi var. O yüzden, çok kritik bir “tır” hecesinin gerektiği yere konması zorunlu : YOKSULLAŞ-TIR-MA! Buradan işe koyulmalı ki, büyü bozulabilsin.. Asimetrik Bilgi Kuramı tezi ile Nobel Ekonomi ödüllü ABD’li, Prof. J. Stiglitz, ‘Küreselleşme ve Büyük Hayal Kırıklıkları' adıyla (Globalisation and Its Discontents) Türkçe’ye de çevrilen ünlü yapıtında şu çarpıcı değerlendirmeye yer veriyor :
Tüm bu verilere karşın, ABD eski Hazine Bakanlarından Summers’a göre (2002), “gelişmekte olan ülkelerde gereğinden çok insan yoksul, çünkü gereğinden çok az küreselleşmiş..” durumdadırlar. ABD Ticaret Bakanlığı’nın görüşü ise, “Küreselleşmeye bağlı iş yitirme acı vericidir. Fakat niteliksiz işgücünü tutmak veya yeni ticaret anlaşmalarına çekince koymak da çözüm değildir.” yönündedir. Eski ABD başkanlarından J. Carter, yoksullara hiç şans tanımamaktadır (Şubat 2001) : “Tümüyle okumaz-yazmazsanız ve günde 1 $ ile geçiniyorsanız, küreselleşmenin yararları size
Uluslararası Kamu Çalışanları Federasyonu (PSI), IMF ve DB uygulamaları ile ilgili olarak şu saptamayı yapıyor : “DB yönetimince hazırlanan 'yapısal değişim programlarının' uygulandığı ülkelerde yoksulluk arttı, işçilere kemer sıkma politikaları uygulandı, sosyal harcamaların kısılması sonucu temel hizmetler durdu, pek çok kamu çalışanı işini yitirdi.. DB ve ikiz kardeşi IMF, dünyayı fethe çıkan sermayenin müfreze kolu durumundadır." (Dünya Bankası'na Çizgili Taşlama, www.cumhuriyet.com, 24.05.1996) Bu konular esasen BM'nin ekonomik ve sosyal kuruluşlarında ve BM'ye bağlı UNICEF, UNESCO, DSÖ gibi kuruluşlarda yıllardır aralıksız olarak ele alınan konulardır. 2000 yılında yayınlanan bildiride başlıca 8 hedef öngörülmüştür. AIDS, sıtma gibi salgın hastalıklarla mücadele, aşırı yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılması, ilkokul eğitimi, çocuklarda ölüm oranının düşürülmesi, annelerin sağlığı, kadın-erkek eşitliği, çevre sorunları, kalkınma için küresel işbirliği seçilen başlıca hedeflerdir. Rakamlar ürkütücüdür. Dünyada bir milyardan fazla insan ayda 38 YTL (günde 1 $!) ile aşamaya çalışmaktadır. Buna karşın siyah Afrika'da yoksulluk artmakta, yoksullar daha da yoksullaşmaktadır. 2003 yılında yine siyah Afrika'da beş yaşın altındaki her 1000 çocuktan 172'si ölüyor. Dünyada ise günde ortalama otuz bin çocuk salgın hastalıktan ve olanaksızlıktan ölmektedir. AIDS hastalığı ortaya çıktığından beri yirmi milyon insan öldü. AIDS öldürücü hastalık olarak dünyada 4. sırada. 2004’te dünyada AIDS'li hasta sayısı 39 milyon olarak kestirilmektedir. Sıtma yılda bir milyon can almakta, verem gene yayılmaktadır. Gelişmiş ülkelerin yaptıkları kalkınma yardımlarında artış olmakla birlikte (2004'te 79 milyar $) öngörülen hedeflerin çok altındadır... Yoksulluk, salgın hastalıklar gibi büyük sorunlar uluslararası ilişkileri, barış ve güvenliği doğrudan etkilemektedir. New York'ta yapılacak görüşmeler sırasında bir siyah Afrikalı için en büyük tehdit, Kuzey Kore'nin nükleer silah üretmesi değil, açlık, sefalet ve salgın hastalıklardır. (Fırat, T. http://www.cumhuriyet.com.tr/custra/m/j20.html) Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2001 Raporu oldukça dikkat sarsıcı olgulara yer vermekte :
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Komisyonu’nun 2001 Raporu da düşündürücü : “ IMF reçetelerini, 20 yıldan beri uygulayan ülkelerde toplumsal (sosyal) çöküş hızlanmış, kredi borçlarını ödeme pahasına, milyonlarca insanın ekonomik, sosyal ve kültürel hakları rafa kaldırılmış, bu halklar, yoksulluğun pençesine terk edilmiştir. “ Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü, Nijer’de her gün çocukların yaşamını yitirdiklerini belirtiyor. Ülkede 3 milyon 600 bin kişinin kıtlıkla karşı karşıya olduğuna dikkat çeken World Vision, nüfusun üçte birinin açlıkla savaştığını bildirdi. Açlıkla boğuşan aileler gıda yardım noktalarına ulaşmak için yüzlerce kilometre yol kat etmek zorundalar. (http://www.worldvision.org/worldvision/master.nsf/home/, 29.07.05) Dünya Bankası (DB) 2003 Raporu sorunun derinliğini, adeta suret-i haktan geçinerek sergiliyor :
Dünya Bankası Raporu, 22.04.05 : Gelir dağılımında uçurum derin ! (Kendileri masumlar !?)
Türk-İş raporu : 4 kişilik bir aile için Açlık sınırı 569 YT, yoksulluk sınırı 1 854 YTL olarak hesaplandı. (http://www.turkis.org.tr/index1.php, Mart 2006) Türk-İş’e göre, İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanındaki sorunlar, son yıllarda özelleştirmeler, taşeronlaşma, küçük ve orta boy işletmelerde (KOBİ) çocuk, genç ve kadın işçi çalışmasının yaygınlaşmasıyla daha da artmıştır. Kırsal alandan kentsel alana göç, işten çıkarmalarla % 15’e ulaşan işsizlik, çalışanları, işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin alınmadığı koşullarda, düşük ücretlerle çalışmaya zorlamaktadır. Başka bir anlatımla, açlık sınırında yoksulluk ve iş kazası riski arasında tercih yapmaya zorlanan insanlar, iş kazası ve iş kazasının neden olduğu ölüm, sakatlık, meslek hastalığı gibi riskleri, çareszilikle kabullenmek zorunda kalmaktadır. (http://www.turkis.org.tr/bolum.php?kat=122, 28.07.05) 1950’de nüfusu 1 milyonu aşan kent sayısı 86 iken, günümüzde 400’ü aştı ve kentlerde yaşayan nüfus 3.2 milyara erişerek dünya nüfusunun yarısını geçti. Göç ciddi boyutlarda. Temel neden, yoksul Güney’e, varsıl Kuzey’in dayattığı ve sonucu yoksullaşma olan ekonomi politikaları. (Mike Davis, Planet of Slums, New Left Review, Mart-Nisan 2004 ve Samir Amin, World Poverty, Pauperization and Capital Accumulation, Monthly Review, Ekim 2003). Özbay, Türkiye’dek, derin ve yaygın yoksulluğa ilişkin şu verilere dikkat çekiyor : (İşte Türkiye Gerçeği, Ankara Ticaret Odası kitabı, syf. 11-12, Ocak 2003, www.atonet.org.tr, 10.08.05)) “ Gizli ve açık 10 milyon insanımız işsiz, iş yerleri kapanıyor, insanlarımız karnını doyuramıyor, çöplüklerden ekmek topluyor, ucuz ekmek kuyruklarında sıra bekliyor, Pazar dağıldıktan sonra atılan sebzeleri topluyor, bayramlarda çocuklarına yeni bir elbise alamıyor, insanlarımızın büyük bölümü sağlık koşullarına uymayan banyosuz tuvaletsiz eylerde yaşıyor, 6-10 kişi bir tek göz konutlarda barınıyor Liseyi bitiren öğrencileri üniversiteye giremiyor. Üniversiteyi bitirenler iş bulamıyor iş sahibi olanlar da işlerini yitiriyor, iş yerleri kapanıyor...” “Büyüyen işsizler ordusunun, enformal -kayıt dışı- sektör çalışanlarının, marjinalze olanların, artan şehirli sefaletinin kızgın aktörleri olarak giderek her şeyi zorladıkları ortada..” (Tonak EA, Boratav K, Türel O, Somel C, Şengül T, Arslan H. (Derl. Tonak, EA). Küreselleşme, İMGE yay. Syf. 10, 2. bs., 2004) Tarımda ekim alanları daralıyor, üretim düşüyor, ihracat geriliyor, ithalat artıyor ve çiftçi yoksullaşıyor. Beş yıldan beri IMF/Dünya Bankası'nın dayatmalarıyla kararlı bir şekilde uygulanan sözde tarım reformunun getirdikleri bunlar. Türkiye tarımının girdiği bu sarmaldan kurtulabilmesi için uluslararası tarım-gıda tekellerinin çıkarlarını esas alan, onların gereksinim ve yönelimlerine göre hazırlanan sözde reform programlarını terkedip, kendi insanımızın ihtiyaçlarına ve ülkemizin özgül -iklim ve toprak- koşullarına göre oluşturulacak üretim odaklı bir tarım programı yaşama geçirilmelidir. BM Kalkınma Programı (UNDP), sorunun dramatik-trajik boyutlarını rakamlandırmaktadır :
“ Endonezya’da insanlar ot, yaprak, ağaç kabuğu ve böcek yiyerek yaşamaya çalıştı!. Tayland’da genç kızlar, aileleri tarafından okullarından alınarak genelevlere verildi! ”
“.. Güçlerini, büyük oranda, yoksul ülkelerin Batı’lı Kredi veren ülkelere olan ödenemeyecek boyuttaki borçlarından dolayı her gün ödemek zorunda kaldıkları milyon dolarlardan alıyorlar. Sonunda ise, nüfusu 1 milyardan daha az bir Elit tabaka, dünya nimetlerinin % 80’lik dilimini denetliyor. Tüm bu görünümü destekleyen güç ise, dünyanın önde gelen bilgi ve haber kaynaklarının ya sahibi olan, onları denetleyen önde gelen Amerikalı ve Avrupalı medya devleri.” ( Pilger, J. Dünyanın Yeni Efendileri, Küresel Yağmacılığın Gerçek Yüzü, Timas Yay, 2002) Oysa, Dünya servetinin yarısını elinde bulunduran 400 dolar milyarderinden % 4 oranında servet vergisi alınsa, yeryüzündeki yoksulluk ve sağlık sorunu kökünden çözülmüş olabilecektir.
BM Beslenme Hakkı Raportörü araştırmacı yazar Prof. J. Ziegler açlığın olağanüstü boyutlara ulaştığını açıkladı. “ Piyasa açlık sorununu çözemez, her saniye bir insan beslenme yetersizliğinden ölüyor!” diyen Ziegler, her gün 100 bin kişinin öldüğünün saptandığını belirtti. Ziegler, 842 milyon insanın kronik olarak açlık sınırının altında beslendiğini, bu rakamın iki yıl önce 826 milyon olduğunu açıkladı. Ziegler, açlığın tüm savaşlardan, AIDS, Verem ve Malarya'dan daha fazla kurban aldığını da öne sürdü. Açlık ile ilgili verileri içeren raporun 27 Ekim 2004'te yapılacak BM Genel Kurulu'na sunulacağını belirten Ziegler, BM tarafından 2015 yılına dek açların sayısının yarıya indirilmesinin hedef olarak ortaya konduğunu, ancak bunun her zamandan daha uzak bir hedef olduğunu savundu. IMF'den itiraf :Ziegler artan açlığın temel nedeninin neoliberal politikalar olduğunu söyledi ve “piyasa, açlık sorununu çözemez, nüfus artışı ve doğanın sınırlılığı gerekçeleriyle yapılan açıklamalar açık birer yalandır. Sorun ekonomik sistemdir. Kârları arttırma çabası durumu ağırlaştırıyor” dedi. Yoksul ülkelere kredi kullandırırken ekonomi politikaları öneren IMF Danışmanı ve Araştırma Bölümü Direktörü Raghuram Rajan, gelişmiş ülkelerin uyguladığı ekonomik modellerin, geri kalmış ülkeler için yarar sağlamayabileceğini söyledi. IMF tarafından çıkartılan Finance & Development dergisinde yer alan makalede Rajan, aynı politikaların gelişmiş ve geri kalan ülkelerde farklı sonuçlar doğurmasına neden olarak ''güçlü kurumların oluşturulamaması, sağlıklı yasal altyapının kurulamaması ve vergi yönetimindeki eksiklikleri'' gösterdi. IMF'nin önerilerini birebir uygulamaya çalışan hükümetlere karşılık, ''Türkiye'nin yapısına uygun çözümler üretilmesini'' savunan kesimleri haklı çıkaran itiraf niteliğindeki Rajan'ın değerlendirmesinde.. (www.cumhuriyet.com.tr, 19.10.04, syf. 12)
“Küreselleşmenin geleceği yok!.. Sosyal dengeleri ve çevreyi yok eden, yoksulları ezen, insan haklarını reddeden bir küreselleşmenin geleceği yoktur!”
Bu arada, UNDP’nin (BM Kalkınma Programı) web sitesinde “Poverty Reduction” başlığının açılamadığını da kaydedelim. (http://www.undp.org/faq/, en son olarak 03.01.06’da..) Tablo 1 : Doğumda beklenen yaşam ümidi; ilk ve son 10 ülke.. ve bir insanlık ayıbı (DSÖ-2004).
(http://www.who.int/whr/2004/annex/topic/en/annex_1_en.pdf, 11.08.05)
Ege Sanayici ve İşadamları Derneği’nin hazırladığı ‘Yoksullukla mücadele ve bölgesel kalkınma’ konulu araştırma Türkiye’de bölgeler arasındaki farkı bir kez daha gözler önüne serdi. Araştırmaya göre, Türkiye’de ortalama yaşam beklentisi 70.1 yıl. Yaşam beklentisinin en yüksek olduğu il ise 76.5 yıl ile Sakarya. Türkiye’de yaşam beklentisinin en düşük olduğu kent 58.3 yıl ile Şırnak. Rapora göre Şırnaklıların yaşam beklentisi Nepal ve Yemen’den de geri. Yalnızca 40 yaşına dek yaşamayı bekleyenlerın oranı ise % 8’e ulaşıyor. (www.cumhuriyet.com.tr, 07.12.04) Türkiye’nin güncel tablosu, yurtsever ozanlarının özlemlerinden çok uzak durumda ne yazık ki,, MEMLEKET İSTERİM Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun; Kuşların çiçeklerin diyarı olsun. Memleket isterim. Ne başta dert ne gönülde hasret olsun; Kardeş kavgasına bir nihayet olsun. Memleket isterim. Ne zengin fâkir ne sen ben farkı olsun; Kış günü herkesin evi barkı olsun. Memleket isterim. Yaşamak, sevmek gibi gönülden olsun; Olursa bir şikâyet ölümden olsun.
66 milyon nüfusu bulunan Türkiye’de 25 milyon insan ayda 60 milyon ile geçin(em)iyor. Kişi başına 1 dolarlık gelir temel alındığında nüfusun % 15’inin, 1.5 dolar temel alındığında % 38’inin yoksul olduğu belirlendi. Özellikle Güneydoğu, Doğu Anadolu yoksullukta başı çekiyor. (Gelir Dağılımının İyileştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele İhtisas Komisyonu Raporu / DPT 2001)
DPT Planı, bir başka yerinde (syf. 23); "Yoksulluk sınırının altında bulunan nüfusun 2010 yılına dek önemli ölçüde yoksulluktan kurtarılması hedeflenmiştir." demektedir. Ancak nedense bu hedeflere bir türlü erişilememektedir. Yirmi yıl önce hazırlanan Kalkınma Planlarını inceleyip bugünlere bakmak ve bugün hazırlanan Kalkınma Planlarına bakıp geleceği kestirmek gerekir. Daha 1968’de Kalkınmada Öncelikli iller belirlenmiş ve önemli teşviklere hak kazanmıştır fakat, bu iller hâlâ kalkındırılamamıştır. Üstelik kalkınması öngörülen illerin sayıları ikiye, üçe katlanmıştır. Ne acıdır ki, planlar ve programlar iflas etmiştir. (Çavlı, M. Güçlü Devlet Yapısının Analizi, syf.32, www.atonet.org.tr, 10.08.05 Şubat 2001 krizinde ülkenin milyarlarca $ serveti yokedilmiştir : “2001 yılı bütçesinden Sağlık Bakanlığı'na ayrılan pay 1.8 milyar $. 70 milyon insanımıza 1.8 milyar $, 12 banka sahibinin sağlığına 12 milyar $. 70 milyonda adam başına 26 $, 12 banka sahibine adam başına l milyar $... Hortumlanan 12 milyar $, kişi başına 185 $/yıl yoksullaşma nedenidir.” (Yolsuzluk Kıskacında Türkiye, Ankara, Ocak 2001, ATO Yayın no 15, syf. 10-11). Kılıçdaroğlu, ülkemizin karmaşık bir küresel soygun üzerinden nasıl yoksullaştırıldığını, buna ikincil olarak da sağlığa ayrılan kaynaklarının kısılarak sağlıksızlaştırıldığını net rakamlarla irdeliyor : “.. Adalet Bakanlığı bütçesi, Sağlık Bakanlığı bütçesi, Milli Eğitim Bakanlığı bütçesi 80'den bu yana
Turan, Türkiye’nin küresel “bela” kurumlar eliyle acımasız yoksullaştırılma sürecini özetliyor : “.. Türkiye'de ne olup bitiyor? Bütün iktisatçılar bilir, IMF'nin her şeyden önce enflasyonla mücadele etmesi lâzım. Bunu yapmıyor; ‘enflasyon olsun, ama kontrol altında bulunsun; yeter ki borç taksitleri vaktinde ödensin’ diyor. Türkiye'de ne yapmak istiyor bu üçlü bela ekseni? (IMF, DB ve DTÖ) Buna lütfen parmak bassınlar. .. Bu kuruluşlar, halkın ekonomik ve sosyal zaruretlerine ne kadar çok eğiliyorlar? İşsizlik, üretim, istihdam, ihracat, hayat seviyesinin yükselmesi, eğitim, sağlık, kültür; bunlara hiç aldırmıyorlar. Prof. Joseph Stiglitz'in ‘Küreseleşme ve Büyük Hayal Kınklığı’ adlı kitabı yayınlandı, Fransız basını geniş özetler verdi. Stiglitz uyarcı bir örnek sunuyor : ‘Onbeş bin metre yukarıda şehirleri bombalayan bombardıman uçağının pilotu, bomba yağdırdığı aşağıdaki şehirde oturanların nasıl bir cehennem içine girdiklerini görmez ve görmek de istemez.’ İşte üçlü bela da, beş yıldızlı otellerde otururken, halkın iktisadî ve sosyal ihtiyaçlarına aldırmadan benzer tutumlarla birtakım kararlar almaktadırlar. Bu kararların ve bu politikaların hikmeti nedir?
(İzmir Ticaret Borsası Dergisi, Nisan 2001) “ Türkiye’de insanların % 21’i, (5 kişiden 1’i) yoksulluk içinde yaşıyor. 2 milyon insan en temel gereksinimlerini karşılayamıyor. Bunu salt biz yazmıyoruz, DİE (evlet İstatistik Enstitüsü, Yeni adıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kaydediyor. 2005 Türkiye’sini tanımlayan 2 sözcük var :
“ Yoksulluğun kirlettiği, yolsuzluğun anıtlaştığı bu ülkede, insanlar gelecek konusunda bir plan yapamamaktadır. T ü r k i y e’n i n g e l e c e ğ i g i d e r e k be-lir-siz-leş-mek-te-dir.
Gençler, Türk toplumunun % 70’i, Türkiye’nin yaşadığı siyasi ve ekonmik çalkantıların geleceğe güveni azalttığını söylüyor. Bu ülkenin geleceği olan, Ulu Önder’in Türkiye Cumhuriyeti’ni emanet ettiği gençlerin % 38’i, bir daha dönmemek üzere bu ülkeden ayrılmak istemektedir. Bu dehşet verici bir rakamdır.” Türkiye’de trilyonerlerin sayısı artıyor : Türkiye'de 5 bin 185 trilyoner var !
En çok $ milyarderi olan 8’inci ülkeyiz!
Bir siyasal partinin Mersin Örgütü eylem yaptı : 'Yoksulluk zinciri'ne bağlandılar! ... Türkiye'deki ekonomi politikalarının iflas ettiğini, iç ve dış siyasette çöküntü yaşandığını ifade ederek ... kendilerini zincire vurdu. Eylemde işsizlik ve yoksulluk için çözüm üretilmediği belirtildi. ''Millet geçimini temin edemiyor. Siz ülkedeki mutlu azınlığa bakmayın. Çoğunluğa bakın. Çoğunluk aç ve açıkta. Milletin eline ve ayağına doladığı bu zincir ne zaman ortadan kalkacak'' dendi. Pembe tablolar çizildiğini ancak gerçeğin çok daha farklı olduğu vurgulandı. ''Ülkede döviz açığı tavan yaptı. Dış borç arttı, işsizlik ve yoksulluk tırmanışa geçti. Her gün yüzlerce işyeri kapanıyor. Bütün bunlar yaşanırken 'Dünya bizim ekonomik başarımızı örnek gösteriyor' diye avunuyorlar. Bu aslında utanç verici bir durumdur'' diye konuştu. AKP'ye ''Hükümet bu işsizlik ve yoksulluk zincirini ne zaman kıracak'' diye seslenen Göktaş, açıklamasının ardından da partililerle birlikte kendini zincire vurdu. (www.cumhuriyet.com.tr, 27.07.2005). Ekonomik gelişim, sıklıkla Toplam Ulusal Gelir (TUG, GSMH) ile ölçülür. Yetersiz gelir, toplumlarda hastalık ve sağlığın görünümünü (profilini) olumlu ya da olumsuz yönde değiştirmektedir. Örn. Çin’de ekonomik büyümenin, beslenme düzeyinde ve sağlık bakımına erişim durumunda eşitsizlikleri artırdığı gözlenmektedir. Dünyada yaklaşık 1.3 milyar kişi ileri derecede (mutlak!) yoksuldur. Kadın ve çocuklar ise yoksulluktan daha çok olumsuz etkilenmektedir.
Türkiye nereye sürükleniyor ?? Bir yandan yoksullaştırılarak toplumsal sağlığı bozulan ülkede koruycu sağlık hizmetleri savsaklanır ve tüm sağlık hizmetleri piyasaya uyarlanır, örn. Sağlık Ocaklarının duvarlarına bile, herkesin görebileceği biçimde “ÜCRETSİZ MUAYENE YAPILMAYACAKTIR” diye yönergeler asılırken; öbür yandan ülke, akıl almaz biçimde (aslında çok rahat anlaşılır biçimde!) Batı’lı ilaç tekellerinin yağlı bir müşterisi kılınmak-tadır. Aşağıdaki veriler ironik durumu ortaya koymaktadır. Toplam sağlık giderlerinin yarısı, çoğu dışalım olmak üzere ilaç faturası olan Türkiye.. Oysa bu oran OECD ülkelerinde & 11-17 arası, örn. ABD’de ilaç üreticisi olmalarına karşın oldukça tasarruflu ve yalnızca % 11’dir.
(Sağlık Bakanlığı açıklaması, NTV, 27.07.05) Aşağıdaki çizimler, Türkiye’nin 70 yıllık ekonomik büyüme gidişini netlikle sergilemektedir. Özellikle 24 Ocak 1980 Ekonomik Kararlarıyla küresel sisteme bağlanarak sözde “liberallaştirlen” ülke, bir yandan giderek iç ve dış borç batağına saplanır ve yoksullaşırken, öbür yandan, azalan nüfus artış hızına karşın, net büyümr hızları “istikrarla” düşmeyi sürdürmektedir. Boratav’ın verileri, Türkiye’nin nasıl “acımasız” bir “yoksullaşTIRma kıskacı”na alındığını tüm çıplaklığıyla ortaya koymaktadır : 
ÇİZİM 2 : 1961’den bu yana kamu kesimi borçlanma gereksinimi / GSMH oranları (%). ÇİZİM 1 : 1930’dan bu yana ekonomik büyüme hızı (%). Davidson L Budhoo, DB’nda uzman olarak çalışıyordu. Kendisinin de içinde bulunduğu ve adına “Yapısal Uyum Programı “ adı verilen programlar hazırlıyordu. Budhoo, hazırlanan programların uygulamada yol açtığı sonuçları görünce istifa etti. DB’ndaki görevinden istifa nedenlerini dönemin ABD Başkanı George Bush’a yazdığı, daha sonra kamuoyuna da açıkladığı “Kamuoyuna açık mektup” ile anlattığı. Davidson L.Budhoo, 10.01.1989’da gazetelerde yayımlanan “IMF'den bir istifa mektubu”nda şunları söylüyordu :
Ekonomik durum, beslenme ve sağlık arasında çok net ilişkiler vardır. Bu ilişkiler hem bireysel hem de toplumsal ölçekte geçerlidir. Gelişmekte olan ülkelerde, kırılması zorunlu olan bir kısır döngüden (circulus vicious, şeytan döngüsü, fasit daire) sözedilebilir (Çizim 3). 
Ü  
Çalışma Gücünün Azalması Y O K S U L L U K...   
 Hastalıkların Artması Besleme Bozukluğu
 Eğitim-Öğretim Yetersizliği
 Olumsuz Çevre Koşulları vb.
 Sağaltım Hizmetlerine
Öncelik / Ağırlık Verilmesi  
 Hastalıkların Sıklaşması
ÇİZİM 3 : Ekonomik Durum, Sağlık ve Hastalık Arasındaki Kısır Döngü. El koyulan özürlü otomobili yüzünden ‘Evime haciz gelecek’ korkusuyla kalp krizi geçirip ölen Öktem Erkinkol’un cezası indirildi. Ölü evini arayan bir yetkili, ‘Başınız sağolsun. Cezayı 5 bin YTL’den 3 bin 400 YTL’ye düşürdük’ dedi. (http://www.hurriyetim.com.tr/haber/0,,sid~2@nvid~618498,00.asp, 17.08.05) Öncelikli hedef yoksulluğu azaltmak.. BM Kalkınma Fonu (UNDP) Başkanlığı görevine resmen başlayan (16.08.05) Kemal Derviş, 2005 yılının kalan bölümünde öncelikli hedefinin, Kurumun Binyıl Hedefleri ile sponsorluğunu genellikle DB'nın yaptığı yoksulluğu azaltma stratejileri arasında bir bağ kurmak olduğunu söyledi. Binyıl Hedefleri; 2015 yılında dünyadaki yoksulluk ve açlığın yarı yarıya azaltılması, HIV virüsü ve AIDS'in yayılmasının engellenmesi ve çocukların ilkokula gitmesinin sağlanmasını kapsıyor. (http://www.hurriyetim.com.tr/haber/0,,sid~3@nvid~618716,00.asp, 17.08.05) “Globalleşme yoksulların dış borcunu artırdı..” (Prof. Dr. Esfendar Korkmaz, 22.04.04, Gözcü gazetesi) Özellikle gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde yoksulluk büyümektedir. 1990-2001 arasında kimi az gelişmiş ülkelerde günde 1 dolardan az gelirle yaşayanların oranı (mutlak yoksulluk) yükselmektedir. Son 10 yılda beklenenin aksine yoksullukta artma görülmüştür. Bangladeş’te bu oranlar sırasıyla % 28.5’ten, % 36.0’ya, Pakistan’da % 11.6’dan % 13.4’e, Uganda’da % 50.0’den, % 82.2’ye, Etiyopya’da % 33.8’den % 81.9’a, Nijerya’da % 28.9’dan % 70.2’ye yükselerek kötüleşmiştir. DPT’nin Ulusal Gıda ve Beslenme Stratejisi Çalışma Grubu Raporu’na göre; “Gıdanın ulaşılabilirliğini etkileyen önemli bir konu gelir dağılımındaki adaletsizliktir. Minimum gıda harcaması yöntemiyle yapılan yoksulluk çalışmalarına göre, Türkiye'de fertlerin %8,4'ü yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Gelir dağılımının en alt %20'lik bölümüne inildikçe hububata dayalı ürün, şeker ve yağ ile çay-kahve tüketim harcamalarının arttığı, buna karşılık, et, balık, meyve suyu ve şekerli mamul tüketim harcamalarının azaldığı ancak süt, peynir ve yumurta harcamalarında ise fazla farklılaşma olmadığı gözlenmektedir.” (http://ekutup.dpt.gov.tr/gida/strateji.pdf, Erişim; 03.08.05). Ne var ki, Ülkede yoksulluk, yatay ve dikey düzlemde artmaya devam etmektedir. Yoksulluğun yatay planda artması yaygınlaşması, giderek daha büyük toplum toplum katmanlarını içermesi; bir başka anlatımla insidens ve prevalansının yükselmesidir. Dikey planda yoksullaşma ise, yoksul katmanların yoksulluklarının daha da derinleşmesi anlamındadır. Türkiye her ikisini de yoğunlukla yaşamaktadır. (Yukarıda sendikalarınve BDDK’nun verileri sunulmuştu..) SORU : Özel sektör doğası gereği, “en varsıla ve en sağlıklıya hizmet verecektir.” Asıl sağlık hizmeti gereksinimi duyan yoksullar, işsizler, sosyal güvencesi olmayan milyonlar ve çocuklar ne olacaktır? Ocak 2006’da yasalaşması beklenen Genel Sağlık Sigortası sistemi neler getiriyor ?
Yoksullar bu yükün altından nasıl kalkacaktır?? Aylık gelirleri enaz ücretin 1/3'ünden azsa, -117 YTL' nin altındaysa- (2006’da 127 YTL oldu) GSS primini Hazine ödeyecek. SSK, Emekli Sandığı, Bağ-Kur kapsamındaki çalışanlar, bu yaşam düzeyinin üstünde geliri olanlar ve işsizlik ödeneğinden yararlananlar bile prim ödeyerek sisteme kayıt olmak zorunda. (www.turkelminibas.net/?sayfa=gazeteac&id=33, 23.05.05) Küre genelinde yoksullaştırma sorununun ciddi boyutlarını algılayan, Dünyanın en varsıl birkaç kişisi arasında yer alan Bill Gates, Davos’ta Dünya Ekonomik Forumu’nda şu çağrıda bulunmuştur : “ Yoksul ülkelerde özellikle sağlığa yatırım yapılması gereklidir.. ” (www.cumhuriyet.com.tr, 04.02.02). Küreselleşme, öncelikle serbest piyasa uygulamasını yaygınlaştırdığı için, hem ülke içindeki hem de ülkeler arasındaki gelir dağılımını bozmuştur. Küreselleşme, serbest piyasanın acımasızlığını da beraberinde getirmiştir. Bunun sonucu olarak ahlak dışılık artmış, zor kullanma fazlalaşmıştır. Böylece insan ögesi 2. plana itilmiştir. Ayrıca sosyal devlet anlayışı terk edilerek, sosyal transfer ve sosyal güvenlik giderleri azaltılmıştır. (İyibozkurt, E. Küreselleşme ve Türkiye, Ezgi Yay., syf. 360, Bursa-1999)
gelişmekte olan ülkelere yılda 200 milyar $ kaynak aktarabilir. Cline’ın çalışmasında, küresel yoksulluğun boyutları ile bunun ticaret ve gelişme ile ilgisi ortaya konduktan sonra, ABD ve öbür gelişmiş ülkelerde ticaret politikalarındaki değişimlerin, gelişmekte olan ülkelerin yoksulluğu azaltmalarında nasıl yardımcı olacağının ‘anahtar ögeleri’ belirtilmektedir (Erişim : 03.08.05, http://topics.developmentgateway.org/ trade/ rc /BrowseContent.do~source=RCContentUser~folderId=3364, 31.03.05). Fakat uygulamadaki sonuçlar bu çalışmanın verilerini doğrulamamaktadır. BMKP (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, UNDP) kaynaklarında uluslararası ticaretin gittikçe derin uçurumlar yaratarak varsıllar yararına geliştiği işlenmektedir. Toplam dünya ticaretinin % 85 kadarı, en varsıl % 20 nüfusun yaşadığı ülkelerce gerçekleştirilmektedir. Ticaret oylumunda (hacminde), dünyanın en yoksul % 20’sini barındıran ülkelerin payı % 1 dolayında iken, ticari kredilerde bu oran % 1’in altına inerek binde 2’ye dek düşmektedir (Vural G, Saltık A. Küreselleş(tiril)en Dünyada Sağlık ve Halk Sağlığı Disiplininin Yeri. Küreselleşme ve Psikiyatri kitabı içinde. Ed. Kaya B, Ünal S. TTB yayını, 1. bs,, syf. 139-152, Ankara, 2003). BMKP; tüm sektörlerde, hatta gelişmekte olan ülkelerin güç gösterebilecekleri sektörler dahil, gelişmiş ülkelerin firmaları, ödemeler dengesindeki dengeye dayalı olarak baskın olacakları yargısına yer vermektedir (http://hdr.undp.org/docs/publications/ocational_papers/oc3end.htm#foot140, 03.08.05). Yüce Atatürk'ün 1 Mart 1922’de TBMM'de, 1838 İngiliz Ticaret Anlaşması hakkında söylediği sözler, açık pazar koşullarında girişilen sanayileşme denemesinin olanaksızlığını çok iyi dile getirmektedir :
Küreselleşme, otomasyon ve robotlaşmayı hızlandırarak işsizliği de artırmıştır. Üretimde çevreyi kirletici ve pis olanlar, gelişmekte olan ülkelere kaydırılmıştır. Uluslararası rekabette avantaj sağlamak üzere esnek emek piyasaları kavramı geliştirilerek teşvik edilmiştir. Esnek emek piyasaları, grevci işçilerin yerine yeni işçi alma kolaylıkları, geçici işçi çalıştırma ve kayıtsız şartsız işçi çıkarma vb. olanakları içerir. (İyibozkurt, E. Küreselleşme ve Türkiye, Ezgi Yay., syf. 360, Bursa-1999) İstihdam kayıt dışına kayıyor : DİE'nin 'Hanehalkı İşgücü Anketi'ne göre, Türkiye'de bir işi olan 21 milyon 993 bin 'şanslı'nın yarıdan çoğu kayıt dışı. Kayıtdışı istihdamda belirgin bir artış gözleniyor. DİE, ''Hanehalkı İşgücü Anketi'' nin ''nisan ayı'' sonuçlarına göre, kayıt dışında çalışanların oranı Nisan 2005'te % 50.7'ye çıktı. Kentteki işsizlik oranı (%12.6) kırsaldan (%6.4) yüksek. Kentlerdeki her 4 gençten 1’i işsiz (%22.5). Lise mezunlarının iş bulma şansı (%13.3'ü işsiz) okuryazar olmayanlardan bile (yalnızca %4.3'ü işsiz) zayıf (www.cumhuriyet.com.tr, 26.07.05). Küreselleşme = Yoksulluk = Sağlıksızlık Denklemi ve terimleri : K ü r e s e l l e ş m e; “.. Gelişmeyi engellemekte, gelir dağılımını bozmakta yoksulluğu artırmaktadır..” BM Kalkınma İçin İşbirliği Örgütü (UNCTAD) Raporu, Eylül 1999 Küreselleşmenin planlayıcıları, kendi tarımını ve çiftçisini aşırı devletçi düzenlemelerle yıllardır ulusal politikalarıyla korurken, yetkililer, kraldan daha kralcı bir yaklaşımla Türk tarımını dibe vurma gayretleri içinde. Bu çabanın adı ise Küreselleşme, uluslararası anlaşmalar ya da AB’ye uyum. Tarih boyunca kendini besleyen ülke konumunda iken, pek çok konuda olduğu gibi tarımda da dışa bağımlılık ciddi biçimde artıyor.... Türkiye tarımı, ithal tohumlarla kan yitiriyor. Dev girdi şirketleri çiftçinin, üreticinin bilgisi dışında tarımsal alanlarımızı yıkıma uğratıyor (tahrip ediyor). Tarımı sonlandırmaya yönelik IMF ve DB destekli modeller karşısında tarımın efendileri çaresiz ve sahipsiz. Haykıracak güçleri kalmadı. Yaşamımızı sürdürmek için aldığımız gıdalar, yaşamımızı yok ediyor... Tüketiciler, ciddi gıda riskleri ile karşı karşıya ama bu durum sorgulanmıyor. Hastalıklı domuz eti, hamamböceği geni kullanılarak üretilmiş domates.. Dünya gıda tröstlerinin kalıcı ve büyük çıkarları için ülkemizdeki kimi bürokratlar, kimi tacirler, kimi sözde tarım ve gıda uzmanları, küçük çıkarları için bilerek ya da bilmeyerek geleceğimizi karartıyor.. Yediğimiz gıdalar, içtiğimiz su, soluduğumuz hava yüzünden yılda 50 bin kişi yaşamını yitiriyor! Çoluk çocuk, genç yaşlı, halkın tümü gıda terörü altında. Bunu kim sorgulayacak? Kimler bunun hesabını verecek? (Soydal, FA. Mor Gıda. Kum Yayınları, 1. bs. Nisan 2005, Ankara) 6-17 yaşlarındaki çocuklar “Benim de Sesim Var - Sesimi Duyun” adlı kampanya sayesinde görüşlerini kamuoyuna aktarma olanağı buldu. Yaklaşık 3 bin çocuk ve gencin görüşleri, yanlışları düzeltilmeden kitapta yer aldı (Kök Yayıncılık, 2005) ve Başbakanlık'a ulaştırıldı.
Asya'da yoksulluk azalıyor ama Günlük gelir 2 dolardan az Asya Kalkınma Bankası (AKB), Asya-Pasifik bölgesinde yoksulluğun yavaş yavaş azalmasına karşın bölgedeki 1.85 milyar kişinin günde 2 $’dan az gelirle yaşamaya çalıştığını bildirdi. Merkezi Manila'da bulunan AKB'nin yayımladığı bildiriye göre (30.08.05), 2003 verileri bölge nüfusunun %57'sinin, günde iki $’dan az kazandığını gösteriyor. Asya Pasifik bölgesinde günde 1 $’dan az gelir elde eden kişilerin sayısının 621 milyon olduğu, bu sayının 2002'de ise 688 milyon olduğu belirtildi. Bildiride, bu düşüşün en önemli nedeni olarak Çin'deki yoksulluğun azalması gösterildi. Asya ülkelerinin yoksullukla savaşımda önemli ilerleme sağladıkları belirtilen bildiride, buna karşın, son verilerin yoksulluğun bölgenin en önemli sorunlarından olduğunu gösterdiği kaydedildi. Öbür yandan BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Louise Arbour, Çin'in başkenti Pekin'deki Asya-Pasifik insan hakları konferansında yaptığı konuşmada, raporların insan kaçakçılığının arttığını gösterdiğini söyledi. (http://www.cumhuriyet.com.tr/cumhuriyet/m/c10.html, 31.08.05) Yüklə 206,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
retim Düşüklüğü