’yoq muammo

BOSHLANG’ICH SINF MATEMATIKASINI O’QITISHDA “TO’RT BO’YOQ MUAMMOSI”GA OID MASALALARNING O’RNI

Akramova Zuxra Botir qizi

Jizzax davlat pedagogika instituti magistranti


[e-mail]

Annotatsiya: Ushbu maqola matematika darslarida turli ranglardan foydalanish orqali boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining estetik did va mantiqiy tafakkurini shakllantirish, o‘quvchilarda arifmetik hisoblash ko’nikmalarini takomillashtirishdan iborat.

Аннотатция: Эта статья направлена на развитие эстетического вкуса и логического мышления учащихся начальной школы за счет использования разных цветов на уроках математики, а также на улучшение навыков арифметических расчетов учащихся.

Annotation: This article aims to develop the aesthetic taste and logical thinking of primary school students through the use of different colors in mathematics lessons, and to improve students' arithmetic calculation skills.

Kalit so‘zlar: Tafakkur, tafakkur jarayonlari, analiz, sintez, mantiqiy masala, sonli bog`lanish.

Ключевые слова: мышление, мыслительные процессы, анализ, синтез, логическая задача, числовая связь.

Keywords: Thinking, thinking processes, analysis, synthesis, logical problem, numerical connection.

Agar o’quvchi, hech bo’lmaganda bir marta o’zi mustaqil ravishda birorta matematik masalani hal qilsa, u albatta, unutilmas hayajonli damlarni boshidan kechiradi va g’alaba nashidasini suradi. Bunday “kichik” g’alabalar, ayniqsa bolalik chog’ida yuz bersa, inson bu onlarni hayotining oxirigacha xotirasida saqlab qoladi. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining matematika faniga qiziqishlarini oshirish o’ta muhim masalalardan biri bo’lib, ushbu ishda matematika darslarida “To’rt bo’yoq muammosi”ga oid masalalarning muhim ahamiyatini yoritishni maqsad qilib oldik.

Rang insonni nafaqat shodlantiradi, balki uni g’azablantirishi, tashvishga solishi, g’amgin qilib qo’yishga ham qodir. U ruhiyatimizga katta ta’sir ko’rsata oladi.

Ba’zi ranglar xotirjamlik bersa, boshqalari aksincha, tashvishga soladi. Yashil, havorang, ko’k ranglar tasalli beradi, pushti, qizil, sariq, olov ranglar esa asabni qo’zg’atuvchi ranglar turkumiga kiradi.


Bayram tantanalarida ranglar yanada ulkan ahamiyatga ega bo’ladi. Masalan, qizil rang – tantanavorlik va buyuklikni, qora rang – g’am – g’ussani, oq rang – ozodlik va benuqsonlikni, yashil rang – orzu - umidni bildiradi.

I. Gyote shoir sifatida ishonarli qilib ranglar ta’siri ustida tadqiqot o’tkazdi va yashil rangda saxiylik, tinchlantiruvchi, ko’z va ruhni dam oldiruvchi xususiyatlar mavjudligi: ko’k rangda sovuq ayozni eslatuvchi, qizil rangda dahshatga soluvchi xususiyat bor ekanligini o’z kechinmalarida seza oldi.

1

I. Gyote bir manzaraning o’zini yashil, sariq, qizil va shu kabi rangli shishalar orqali ko’zdan kechirib, odamning ruhiy holati o’zgarishlarini kuzatib, qizil rang va uning turli

birikmalari – qo’zg’atuvchi, qizdiruvchi, jonlantiruvchi, faollashtiruvchi, quvvatbaxsh, sariq rang – iliq, tetiklantiruvchi, quvontiruvchi, jozibador, olov rang – quvnoqlik, xurramlik, alangali va xayrli sezgilarni keltirib chiqaradi, deb hisoblanadi. Yashil rang va uning boy birikmalari osoyishtalik, bahuzurlik va tinch kayfiyat baxsh etadi. Ko’k rangni olaylik, u jiddiylik, musibat, g’am – g’ussa, ko’ngilchanlik va osudalikni anglatadi. Binafsha rang, qizil va ko’k ranglar keltiradigan hissiyotlar birikmalari bilan ta’sir etib, ayni bir paytda o’ziga jalb qilib, quvontiradi.


Bolada rang tushunchasi (yashil ko'kat, zangori daryo, sariq quyosh, qizil gul va h.k.) qanchalik tor bo’lsa, u ulg’aygunga qadar “bolalarcha idrok” qamrovida qolaveradi. Aksincha, rang birikmalarining xilma - xillik doirasi kengaya borgan sari, idrokning tahlil qilish xususiyati ziyraklashadi va tanlov imkoniyatlari ham oshib boradi.

Shularni hisobga olgan holda ushbu ishda matematika darslarini tashkil etishda ranglarning insonning ruhiy holatiga ta’sirini aniq tushungan holda dars materiallarini ko’rgazmali tashkil etishda va yoshlarning matematikaga qiziqishlarini uyg’otishda, rivojlantirishda, fan asoslarini o’zlashtirishda o’qituvchi e’tibor berishi muhim deb hisobladik.

Masalan, 2-sinf Matematika darsligining 97-betidagi masalani yechish bo`yicha o’z tavsiyalarimizni bayon qilamiz.