Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev
Yüklə 2,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tashqi risklarning
|
3.4 - rasm. Risklarni boshqarish jarayonining boshqaruv sikli bosqichlari Tadbirkorlik risklarini ichki va tashqi risklarga bo„lish mumkin. Risklarni identifikasiya qilish Risklarni baholash Risklarni boshqarish bo‘yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish Risklarni boshqarish bo‘yicha ishlab chiqilgan tadbirlarni amalga oshirish 96 Tashqi risklarning yuzaga kelish manbai bo„lib, tashqi muhit unsurlari hisoblanadi. Tadbirkor bu kabi risklarga ta‟sir eta olmasligi mumkin, ammo ularni o„z faoliyatida oldindan ko„ra olishi va hisobga ola bilishi kerak. Shuningdek tashqi risklarga tadbirkor faoliyati bilan bevosita bog„liq bo„lmagan risklar kiradi. Bu kabi risklarga tadbirkorlik faoliyati va iqtisodiyotni boshqarish maqsadida tegishli qonunlarning qabul qilinishi yoki o„zgartirilishi, mamlakatdagi siyosiy o„zgarishlar, ijtimoiy va demografik vaziyatlarning o„zgarishi, tashqi iqtisodiy faoliyatdagi o„zgarishlar, bozor muvozanatidagi o„zgarishlar kiradi. Bunga 1998 yilgi Sharqiy-Janubiy Osiyo mamalakatlarida yuz bergan moliya-kredit tizimidagi xalqaro munosabatlarning buzilishi misol bo„ladi. Ichki risklar manbai bo„lib, tad- birkorlik korxonasining ichki vaziyati va holatidagi hodisa va voqealar hisobla- nadi. Bu kabi risklarga menejment faoliyatining samarali amalga oshirilmaganligi, marketing asoslari va siyosatini noto„g„ri yuritish, firma xodimlarining suiste‟mollikka yo„l qo„yishi, firmada kadrlar siyosatidagi xatoliklar, xom ashyoning yetishmasligi, sotish kon‟yukturasining o„zgarishi, inflyatsiyaning ortib borishi kabilar kiradi. So„nggi vaqtlarda mahalliy tadbirkorlar uchun valyuta riski dolzarb muam- molardan biri hisoblanadi. Valyuta riski - bu valyuta kursining o„zgarishi va infly- atsiya natijasida yuzaga keladigan moliyaviy zararlar ehtimolligi hisoblanadi. Val- yuta kursiga ta‟sir etuvchi asosiy omillar orasidan to„lov balansi holatini, inflyatsi- ya darajasini, qisqa muddatli kapitallarning tarmoqlararo migratsiyasini ajratib ko„rsatish mumkin. Shu bilan birgalikda valyuta kursining o„zgarishiga talab va taklif munosabatlari, tashqi va ichki siyosiy omillar ham ta‟sir etadi. 1998 yildagi Rossiyadagi valyuta krizisi, AQShdagi 2001 yil 11 sentabr voqealari bunga ya- qqol misol bo„la oladi. Tadbirkorlik firmalari uchun yana bir muhim risk turlaridan biri kredit riski hisoblanadi. Kredit riski, firma faoliyatini tashqi mablag„lar asosida moliya- lashtirish natijasida, investorlar oldidagi o„zining moliyaviy majburiyatlarini bajara olmaslik imkoniyatlari bilan bog„liqdir. Kredit riski korxona bilan kreditorlar: bank va boshqa moliyaviy tashkilotlar; mol yetkazib beruvchilar va aksiyadorlar o„rtasida yuzaga kelishi mumkin. Kredit riskining yuzaga kelishiga sabab, kredit oluvchining insofsizligi, ya‟ni mablag„larni o„z shaxsiy ehtiyojlariga yoki bo„lar- bo„lmas ishlarga sarflab yuborishi natijasida; kredit olgan korxonaning raqobatga dosh bera olmasligi; noxush iqtisodiy kon‟yunktura; firma rahbarining omilkor emasligi, shuningdek, tadbirkorlar faoliyatiga moliyaviy, tarmoq, investitsion, in- novatsion risklar ham o„z ta‟sirini ko„rsatadi. Tadbirkorlik risklarini boshqarish hozirgi sharoitda O„zbekistonda avj olib borayotgan kichik, o„rta va xususiy biznes tadbirkorlari faoliyatini samarali, un- umli boshqarish eng muhim, dolzarb muammo ekanligini hisobga olib, xalqaro huquqiy munosabatlarni va mamlakat ichidagi iqtisodiy-huquqiy asoslarni, milliy xususiyatlarni chuqur bilishlari va amalda qo„llashlari lozim bo„ladi. Buning uchun kerakli konsultatsiyalar olish - (maslahat beruvchi) kompaniyalardan va banklar qoshidagi hamda tovar ishlab chiqaruvchilar hamda tadbirkorlar palatasi qoshidagi mutaxassislar bilan maslahatlashishlari, kompyuter orqali «Internet» axborotlari- dan foydalanish har bir tadbirkorning birinchi navbatdagi burchi bo„lib qolmog„i 97 maqsadga muvofiqdir. Tadbirkor o„z faoliyatini samarali, xavf-xatarsiz amalga oshirishni boshqarar ekan, jahonda tez o„zgarib borayotgan iqtisodiy, siyosiy ja- rayonlarni va mamlakat ichidagi o„zgaruvchanlik holatlarini har doim o„rganib borishi tadbirkorlik faoliyati uchun katta samara beradi. Yüklə 2,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|