Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev

 
3.6 - rasm. Foydaning ehtimoliy zararlar taqsimoti egri chizig‘i 
Uchinchi nuqta (

F=VR
va 
V=V
kr
) zararlar hajmi muvofiq ravishda 
Vr
tushumga teng ekanini ko„rsatadi. Bu kabi zararlar ehtimolligi 
V
kr
ga teng. 
2
va 
3
- nuqtalar jiddiy risk hududi chegarasini aniqlaydi. 
4
- nuqta (

f=IS
va 
V=V
kt
) tadbirkorning mulkiy holatiga teng bo„lgan 
zararlarni xarakterlaydi, uning ehtimolligi 
V
kr
ga teng. 
3
va 
4
- nuqtalarda fojiali risk hududi joylashadi. 
Tadbirkorning mulkiy holatidan oshib tushadigan zararlar ko„rib chiqilmaydi 
va ularni talab qilish mumkin emas. Kutilayotgan risk haqida mulohaza yuritishga 
imkon beruvchi zararlar egri chizig„i muhim ko„rsatkich hisoblanadi, shuning 
uchun qurilgan egri chiziqni risk egri chizig„i deb atash ham mumkin. 
Masalan, agar fojiali zararlar ehtimolligi ko„rsatkichi o„ta yuqori xavf haqida 
mu‟lumot bersa, ehtiyotkor tadbirkor bu kabi ishdan voz kechadi va riskka 
bormaydi. 
Shunday ekan, tadbirkorlik faoliyatida riskni baholash jarayonida risk 
ehtimolligi egri chizig„ining hamma nuqtasini qurish shart emas, balki to„rtta xa-
rakterli nuq-tani qurib olish, bu riskni baholashni muvaffaqiyatli amalga oshirilga-
nidan darak beradi. 
Risk ko„rsatkichlari - 
V
r
,V
kr
,V
d
,V
kt
larni bilish tadbirkorlik to„g„risidagi qaror-
larni qabul qilishga imkon beradi. Ammo tadbirkorlik qarorlarini baholash uchun 
riskning ko„rsatkichlarini baholash yetarli emas. 
Tadbirkor risk ko„rsatkichlarini belgilashda quyidagi parametr mohiyatiga 
ahamiyat qaratsa maqsadga muvofiq bo„ladi. 
Unga ko„ra 
K
d 
= K
kr
= 0,01, K
kt
= 0,001
bu ko„rsatqichlarni tadbirkorlik 
risklarini tahlil qilishda foydalanish mumkin bo„lgan riskning chegaraviy nuqtasini 
umumiy shartlari sifatida qabul qilamiz. 
A. Risk ko„rsatkichidan ortib ketmasligi kerak. 
B. Jiddiy risk ko„rsatkichi hajmidan kichik bo„lishi kerak. 
V. Fojiali risk darajasidan yuqori bo„lmasligi kerak. 
Shu bilan birgalikda bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalar faoliyatini 
rivojlantirish uchun qarorlar qabul qilishda risk elementlarini hisobga olish zarurati 
ham ortib boradi. Qarorni qabul qilish uchun har bir loyiha qanday xarakterga ega 
ekanligi, xavf-xatar mezonlarida qanday ko„rsatichlardan foydalanganligiga ham 
e‟tibor qaratiladi. Eng yaxshi loyihani asoslashni kutilayotgan foydaning matritsali 
tahlili asosida amalga oshirish mumkin. Risk asosidagi loyiha 
T
i
bo„yicha kutila-
yotgan foydaning matematik ifodasi quyidagi ko„rinishda bo„ladi: 




т
i
i
i
i
E
S
T
1