Z. M. Islomov, N. A. Muhamedov, F. A. Sindarova dinshunoslik

DINNINg TARIxIY SHAKLLARI
Urug‘-qabila 
dinlari
Milliy 
dinlar
Jahon 
dinlari
Shuningdek, dinlar ta’limotiga ko‘ra monoteistik – yakka-
xudolik (yahudiylik, islom) va politeistik – ko‘pxudolik (hin-
duiylik, konfutsiylik) dinlariga bo‘linadi.

---

11
Mustaqillik yillarida mamlakatimizda dinga yangicha qarash 
va munosabat bildirish imkoniyati tug‘ildi. Natijada biz uchun 
nisbatan yangi bo‘lgan «Dinshunoslik» fani vujudga keldi. Bu fan 
ilgarigi ateizmdan farqli o‘laroq, dinni tanqid qilish, uni jamiyatdan 
yo‘qotish maqsadida emas, balki unga milliy ma’naviyatning 
bir bo‘lagi sifatida yondashib, uni xolisona o‘rganishni o‘z oldiga 
maqsad qilib qo‘yadi.
O‘rta Osiyoga VII asr oxiri – VIII asr boshlarida kirib 
kelgan Islom dini uzoq tarixiy jarayonlar mobaynida mahalliy 
xalqlarning asosiy diniy e’tiqodiga aylandi. Shunga ko‘ra mazkur 
xalqlarning milliy, diniy va umuman, insoniy qadriyatlarini islom 
dinidan ayri holda tasavvur qilish mumkin emas. Shuning uchun 
ham dinshunoslik fanining asosiy vazifalaridan biri yoshlarga 
islom dinining shaxs, oila, jamiyat hayotiga kirib borishi, 
madaniyat va ma’naviyatni boyitishga qo‘shgan hissasini ko‘rsatib 
berishdir. Ushbu fanni o‘qitishdan maqsad milliy va diniy 
qadriyatlarning tarixan mushtarakligi, ularning umuminsoniy 
qadriyatlar bilan uyg‘unligi, bu qadriyatlarning hozirgi 
mustaqil O‘zbekiston sharoitidagi ahamiyatini yanada aniqroq 
yoritib berib, o‘quvchilarda dinga nisbatan to‘g‘ri yondashuvni 
shakllantirish va jamiyat uchun yuksak ma’naviyatli kadrlarni 
tarbiyalashdan iborat.
O‘zbekistonda mustaqillikning birinchi kunlaridanoq din-
ning jamiyat hayotidagi muhim o‘rnini anglagan holda buyuk 
ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan qadriyatlarni qayta tiklash 
uchun aniq va prinsipial chora-tadbirlar ko‘rila boshlandi. 
Davlatning dinga yangicha munosabati «inson e’tiqodsiz yashay 
olmaydi» degan aniq ishonch asosida belgilandi. Bu tamoyil 
hozirgi kunga kelib «Alloh qalbimizda, yuragimizda» so‘zlarida 
ifodasini topmoqda: «
Islom dini – bu ota-bobolarimiz dini, u biz 
uchun ham iymon, ham axloq, ham diyonat, ham ma’rifat ekanini 
unutmaylik».
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I. Karimov 
dinning jamiyat hayotida tutgan o‘rni haqida jumladan shunday 
degan: «
Biz din bundan buyon ham aholining oliy ruhiy, axloqiy 

---

12
va ma’naviy qadriyatlardan, tarixiy va madaniy merosdan 
bahramand qilish tarafdorimiz. Lekin biz hech qachon diniy 
da’vatlar hokimiyat uchun kurashga, siyosat, iqtisodiyot va 
qonunshunoslikka aralashish uchun bayroq bo‘lishiga yo‘l 
qo‘ymaymiz. Chunki bu holni davlatimizning xavfsizligi, 
barqarorligi uchun jiddiy xavf-xatar deb hisoblaymiz»
1
.
«Mamlakatimizni demokra-
tik tamoyillar, ilm-fan yutuqlari, 
yuksak texnologiyalar asosida 
modernizatsiya qilish bilan bir-
ga, muqaddas dinimizni, mil-
liy o‘zligimizni asrab-avaylab 
yashash ni maqsad qilib qo‘y-
gan miz».