Zamonaviy avtomobillarning differensiali

AVTOMOBILLARNING YETAKCHI KO‘PRIKLARI

Avtomobilning orqa ko‘prigi (KaMA3 avtomobili oilasi misolida) po‘lat profillardan payvandlangan konstruksi- yadan iborat karter (8) (68- rasm), bo lib, unga bosh uzatma reduktori karterining (1) flanesi, tormoz mexa- nizmlari tayanch disklari (14) flanesi (13), g‘i1dirak gup- chagi (17) sapfasi ( 15), balansir osma reaktiv shtanga kronshteynlari (12) va ressor tayanchi (11) mahkamlangan. Bosh uzatma — qo‘shaloq, uning birinchi bosqichi konus spiral shesternya juftiga ega, ikkinchi bosqichi tishli silindrik shesternya juftiga ega. Bosh uzatma reduktori karterida ( 1) podshipniklar vositasida val (2) o rnatilgan, uning shlitsasiga birinchi bosqich yetakchi shesternyasi mahkam- langan. Birinchi bosqich yetaklanuvchi shesternyasi (3) ikkinchi bosqich yetakchi shesternyasi valiga (5) presslangan va shponka bilan qotirilgan. I kkinchi bosqich yetakchi shesternyasi val (5) bilan yaxlit qilib yasalgan bo lib, st I in d ri k ro1 i kl i (4) va qo sly aloq konus ro li kli (6) podshipniklarda aylanadi.

Ikkinchi bosqich yetaklanuvchi shesternyasining (10) tishli gardishi boltlar bilan g‘ildirakli differensial (9) korpusiga birikkan. Differensial reduktor karteri uyasiga joylashgan rolikli podshipniklarga o‘rnatilgan. Differensial konus, simmetrik, uning shesternyasi yetakchi yarim o‘q
(7) ichki uchi shlitsasiga kiydirilgan. Yarim o‘q (7) tashqi flanesiga g‘ildirak gupchagi (17) boltlar bilan qotirilgan, sapfa (15) konus rolikli podshipniklarga (16) o‘rnatilgan. Yarim o‘q (7) yuksizlangan turga kiradi.
Oraliq va orqa yetakchi ko‘priklar orasida burovchi moment oraliq yetakchi ko‘prik karterida alohida joylash- gan differensial orqali taqsimlanadi.


KaMA3 avtomobili orqa ko‘prigi:
? — bosh uzatma reduktorining karteri; 2 — birinchi bosqich yetakchi shesternyasi vali; 3 — birinchi bosqich yetaklanuvchi shesternyasi; 4 rolikli podshipnik; 5 — ikkinchi bosqich yetakchi shesternyasining vali; 6, 16 — konus rolikli podshipniklar; 7 — yarim o‘q; 8 — orqa ko‘prik karteri; 9 — differensial; 10 — ikkinchi bosqich yetaklanuvchi shesternyasi;
11 — tayanch; 12 — kronshteyn; 13 — tormozning tayanch diski flanesi; 14 — tayanch disk; 75 — g‘ildirak sapfasi; 7 7 — gupchak.
Avtomobilning turiga qarab, yurish va tortish sifatini yaxshilash uchun bosh uzatmaning uzatmalari sonini o‘zgartirish imkoniyati ko‘zda tutilgan bo‘lib, ikkinchi bosqich silindrik shesternyasi almashtiriladi. Uzatmalar soni ko‘p bo‘1gan shesternyalar tyagach sifatida ishlaydigan KaMA3-5410 avtomobillari uchun, uzatmalar soni kam bo‘lgan shesternyalar KaMA3-5320 avtomobillari uchun mo‘ljal1angan.

YETAKCHI KO‘PRIK MEXANIZMLARIGA TEXNIK XIZMAT KO‘RSATISH

Yetakchi ko‘priklarning texnik qarovi tashqi mahkam- langan biri kmalarni tekshirish va tortish, o‘z vaqtida moylash va almashtirish (moylash jadvaliga muvofiq), boshqarish muftasini yuvish, konus shesternyalarning to‘g‘ri tishlashishini tekshirish, konus rolikli podshipniklarning, tormozlar va zanjirli traktorlar boshqarish yuritmasi mexanizmlarining tirqishlarini rostlashdan iborat. Barcha ishlar texnik qarov qoidalariga muvofiq o‘tkazi1adi.

Friksion ustqo‘ymalarning moy bo‘lib qolishi va di- rilishi ko‘pinch a boshqarish muftasi va tormozlarning qoniqarsiz is h las higa sabab bo 1adi. Moy odat da ustqymalarga bosh va oxirgi uzatmalarning boshqarish muftasi bo‘limidagi nosoz salniklar orqali oqib tushadi. Qoidaga ko‘ra traktor to‘xtaganidan keyin qoplamalardagi moy darrov yoni1g‘i bilan yuviladi, chunki ular qizib turgan vaqtida moy oson ketadi.

Tishlarning singanligi yoki yorilganligi, yedirilganligi va ilashuv ning buzilganligi tufayli shovqin ko‘tarilishi yetakchi ko‘prik mexanizmlarida buzuqliklar borligidan darak beradi.
Konus shesternyalar ikkala shesternya boshlang‘ich ko- nuslarining uchlari ular vallarining geometrik o‘q1aridagi kesishish nuqtasiga mos kelganida normal ishlaydi. Bu shartni bajarish uchun shesternyalarni juda aniq qilib yasash qiyin, shu sababli shesternyalar zavodda yig‘ilganida ular tanlanadi va rostlanadi, yedirilgan bo‘lsa, shesternya jufti faqat yangisiga almashtiriladi.

Traktorni ishlatish jarayonida yetaklanuvchi valning konus rolikli podshipniklaridagi tirqish tekshiriladi va ikkala juft shesternya tishlarining bir-biriga qanchalik mos tushishi ularning bir-biriga tegib turishiga qarab tekshiriladi. Bu ikkala operatsiya bir vaqtda bajariladi. Agar izlar talabga javob bermasa, uzatmalar qutisidagi ikkilamchi valning holati yoki yetaklanuvchi val shesternya valining holati o‘zgartiri1ishi kerak.

Traktorning ishlashiga qarab, shesternya tishlarining yedirilishi tufayli ularning orasidagi yon tirqish kattala- shadi. Bu ti rqishning normal kattaligi konus juftlarni yig‘ishda rostlanadi. Tishlashuv to‘g‘riligining buzilishi ro‘y bermaslig i uchun texn ikaviy qarov vaqtida shesternyalarning tishlashish yon tirqishi tekshirilmaydi va rostlanmaydi. Bunday tekshirish faqat konus juftlari- ning bundan keyin ishga yarashi-yaramasligini aniqlash maqsadida o‘tkazi1adi.
Tishlar orasidagi yon tirqish qo‘rg‘oshin plastinalar yordamida, ya’ni ularni tishlar orasiga qo‘yib tekshiriladi. Shesternya ishlatib chiniqtirilganidan keyin qo‘rg‘oshin plastinalarning qalinligi o‘1chanadi. Plastinalarning qalinligi tirqishning kattaligini bildiradi.
Podshipniklarning noto‘g‘ri rostlanganligi yoki ularda- gi nuqsonlar podshipniklar korpusining qizishidan bilinadi. Bosh uzatma podshipniklaridagi tirqish indikator bilan burish mexanizmining (g‘ildirak1i traktorlar) differensial siljishini o‘1chab aniqlanadi. Buning uchun indikatorning oyoqchasi yetaklanuvchi kontis shesternya orqa tekisligiga tiraladigan qilib maxsus shtativga o‘rnati1adi. Indikator strelkasining og‘ishi podshipniklardagi tirqishning kattaligini ko‘rsatadi.
Kardan uzatmalar konstruksiyasining rivojlanish yo‘na- lishlaridan biri ularning mustahkamligini, ishlash muddatini oshirish talablarini qondirishdan iborat. Shu sababli bir marotaba moylanadigan, ishlash imkoniyati yuqori zichla- gichlarga ega bo‘lgan konstruksyailarni ishlab chiqishga e’tibor berilmoqda. Hozirgi paytda moyning yangi (disulfid molibden tarkibli) turini ishlab chiqishga katta e’tibor beri lm oqda. Bu turdagi moylash materiali kardan uzatmalarning ishlash sharoitiga yanada ko‘proq mos keladi. Oxirgi yillarda shisha plastikli, ko‘mir plastikli materiallar kompozitsiyasidan tayyorlangan quvursimon kardan vallar ishlatila boshlandi. Kompozitsion materiallar zichligi po‘1at- ning zichligidan to‘rt baravar kichik, qattiqligi jihatidan

undan qolishmaydi.

Traktorlar quvvatining yurish tezligining ortishi bilan kardan uzatmalarning aniq tayyorlanishiga va balansirov- ka sifatiga yuqori talablar qo‘yiladi.