Ózbekistan respublikasĺ informaciyalĺq texnologiyalarĺ HÁm kommunikaciyalarĺn rawajlandĺRĺw ministrligi muhammed al-xorezmiy atĺndaǵĺ TASHKENT informaciyalĺq texnologiyalarĺ universiteti

Siziqli-shtabli struktura.

Siziqli-shtabli struktura har bir siziqli basshi qasinda qa’niygelesken xizmetshiler, ma’slahatshilar ken’esi, yag’niy shtab du’ziw joli menen sho’lkemlestiriledi.
Shtablardin’ waziypasi ha’r qiyli mashqalardi u’yreniw arqali basshilarg’a qarar qabil qiliwda ja’rdem beriwdem ibarat. Bunday shtablarg’a mu’tajliktin’ payda boliwina sebep ka’rxanalarda funkciyalardin’ qaramalilg’i esaplanadi.
Siziqli basshilar ka’rxananin’ bas maqsetine erisiw jolinda birlemshi waziypalardin’ orinlaniwina juwapker bolsa, shtabtag’ilar bolsa birlemshi waziypalarg’a qarasli bolg’an ekilemshi waziypalardin’ orinlaniwina juwapker. Olar ma’slahat beriw funkciyasin orinlaydi. Siziqli basshilardin’ tiykarg’i waziypasi usinilg’an unamli ha’m unamsiz ma’slahatler isinen maqsetke muwapiqlarin aniqlaw ha’m oni qabil qiliwdan ibarat.
Bul strukturanin’ abzallig’i sonnan ibarat, siziqli basshilar o’z diqqatlarin ilimiy islerge emes, tiykarinan, ka’rxananin’ iskerligine qaratiladi. Kemshiligi - basqariw sistemasinda artiqsha buwinlardin’ payda boliwina, na’tiyjede basqariw iskerliginin’ pa’seyiwine, basqariw hu’jjetlerinin’ o’siwine alip keledi.
5.Funkcional struktura.
Funkcional basqariw strukturasi basshilar ha’m struktura buwinlarinin’ basqariw iskerligin qaniygelestiriwge qaratilg’an. Bunda ha’r bir basqariw buwinina belgili bir funkciyalardi biriktirilip qoyiladi.
Basqariw apparatin funkcional qanigelestiriw onimdarliqti asiradi. Basqariwdin’ ba’rshe funkciyalarin basqariw kerek bolg’an universal basshilar ornina o’z tarawin puqta biletugin, o’z shtatina iye bolg’an, o’zine tapsirilg’an is uchastkasi ushin juwap beriwshi qaniygeler payda boladi.
Funkciyanal bo’limler ba’rshe to’mengi struktura bo’limlerinin’ iskerligin basqaradi. Funkciyalar basqariw ol ya’ki bul funkciyag’a baylanisli tar shen’berdegi maseleler boyinsha to’mengi basqishtin’ organlari ha’m bo’limleri iskerligine basshiliqti ta’minleydi. Ma’selen, ka’rxananin’ reje bo’limi cexlarinin’ reje byurolarina basshiliq qiladi.
Bunda da funkcional bo’limler basshilarinin’ vertikal boyinsha iyerarxiyasi ha’m boysiniwshisi bar. Biraq, siziqli strukturadan parqli bunday boysiniw ma’muriy emes, ba’lki sap uslubiy na’slaxatli boysiniw esaplanadi. Ma’selen, ka’rxana reje bo’liminin’ basshiligi cex reje byurosi basshiligina, usi waziypag’a baylanisli ma’sele boyinsha da buyriq beriw huquqina iye emes. Bir mamuriy buyriqti karxana direktori cex basligina beriwi mumkin, cex basligi ese cex reje byurosi basligina sonday buyriq bere aladi.
Funkcional struktura ha’m o’zinin’ unamli ha’m unamsiz ta’replerge iye.
Funkcional strukturanin’ unamli ta’repi:
- bul strukturada basqariw iskerligi shuqur qaniygelesedi. Bul basqariw onimdarlig’inin’ ka’sip iskerligi osiwin tamiyinleydi;
- funkcional tarawda muwapiqlastiriw isin jaqsilawg’a erisiledi. Isshiler bug’an tez ko’nikpe payda etedi;
- shiginlardi kemeytedi,basqariwdagi takirarlaniwlarga shek qoyadi h.t.b. ;
Funkcional strukturanin’ unamsiz ta’repi:
- funkcional organlar o’zine tapsirilg’an waziypalardi sipatli orinlawdan ma’pli bolip, basqa waziypalar ushin da, pu’tkil karxananin’ uliwmaliq iskerligi ushin da juwap bermeydi. Bunda har bir basshi o’z waziypasi boyinsha waziypa beriw ushin ba’rshe huquqqa iye. Bul, jeke basshiliq ta’rtibinin’ buziliwina, atqariliwshilardin’ masuliyati kemeyip,intizaminin’ buziliwina alip keledi. Sebebi, ha’r bir atqariwshi bir basliqqa emes, bir neshe basliqqa boysinadi, kobinese olardan bir waqitta tigiz waziypalar beriledi.
Siziqli-funkcional strukturada tiykarg’i basqariw - siziqli basqariw bolip tabiladi. Ba’rshe basqariw basqishlarinda ha’m uchastkalardi jeke basqariwda siziqli basshilar tayinlanadi. Olarg’a islep shig’ariw xojaliq iskerligin jeke basshiliqqa ko’re basqariw huquqi berilgen bolip, olar aling’an na’tiyjelerge toliq juwap beredi.
Basqariwdin’ siziqli funkcional struktura jag’dayinda islewshi basshilarg’a ja’rdem ko’rsetiw ushin funkcional ha’m idoraviy sho’lkemlerdu’ziledi. Bul sho’lkemlerdin’ waziypasi basqariw qararlarin tayarlaw ha’m de basshilarg’a ja’rdem beriwden ibarat boladi.
Strukturanin’ kemshilikleri:
- siziqli ha’m funkcional isshiler ortasinda kelispewshilikler payda boladi;
- isbilermenge funkcional jumisshilar iskerligin muwapiqlastiriw qiyin boladi;