°збекистон республикаси ·ишло·
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Xromosomalar. Birinchi bo‘lib nemis olimi V.Valdeyer (1890)
xromosomalarni mikroskop orqali ko‘rgan. Ularni uzunligi - 0,2 mikrondan 50 mikrongacha bo‘ladi. Xromosomalar yadroning doimiy elementidir. 10
Organizmning har bir turida xromosomalarning faqat ushbu turiga mos bo‘lgan doimiy va muayyan yig‘indisi (soni) va morfologiyasi (shakli) bo‘ladi. Masalan: Odam qoramol shimpanze mushuk eshak sazan okun qattiq bug‘doy yumshoq bug‘doy 46 60 48 38 66 104 28 28 42 Sabzi uy qo‘yi ot g‘o‘za kartoshka no‘xat olma pomidor 18 54 66 26, 52 48 14 34, 51 24 Xromosomalar soni va shakli hujayra bulinishining metafaza davrida aniq ko‘rinadi. Tana hujayralardagi xromosomalar soni juft yoki diploid deb ataladi - 2n bilan yoziladi. Yetilgan jinsiy hujayrada xromosomalar ikki hissa kam bo‘lib toq yoki gaploid - n deb yoziladi. Diploid yig‘indiga ega xromosomalar ota va ona organizmning gaploid xromosomalari qo‘shilishi natijasida vujudga keladi. Somatik hujayradagi xromosomalar soni, shakli, katta-kichikligi, ya’ni o‘ziga xos tuzilishi kariotip deyiladi. Har bir o‘simlik, hayvon turida xromosomalar soni, shakli, katta-kichikligi bilan bir-biridan farq qiladi. Har bir somatik hujayrada xromosoma juft bo‘ladi. Hujayradagi bir-biriga o‘xshash, juft xromosomalar gomologik xromosomalar deyiladi. Xromosoma tarkibida 2 ta bir- biriga o‘ralgan xromatida bo‘lib, ular har biri alohida nukleoproteid ipchalar - xromonemalardan iborat. Xromonema tarkibida esa, yanada mayda xromofibrill tolalari bo‘lib, uning tarkibida DNК moddasi uchraydi. 4) Tirik organizm hujayralari bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadi. Tabiatda hujayra bo‘linishining bir necha xili uchraydi. Mitoz, meyoz, amitoz va endomitoz.
Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|