Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
Aylanma aktivlar rentabelligi
Yüklə 105,22 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. Jami mulk rentabelligi.
- 6. O‘z mablag‘lari rentabelligi.
- 8. Asosiy vositalar va moddiy aylanma mablag‘lari rentabelligi.
- Mol-mulk rentabelligi va uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar tahlili
| 4. Aylanma aktivlar rentabelligi. Ushbu ko‘rsatkich aylanma aktivlarning har bir so‘miga to‘g‘ri keladigan foyda, sof foyda summasini
xarakterlaydi. Aylanma aktivlar rentabelligi olingan sof foyda summasini aylanma aktivlarning o‘rtacha yillik qiymatiga bo‘lish asosida aniqlanadi. sof foyda R= 100 %. aylanma aktivlar o‘rtacha yillik qiymati ´ 5. Jami mulk rentabelligi. Ushbu ko‘rsatkich korxona mulkining foydalilik darajasini xarakterlovchi asosiy ko‘rsatkich hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich har bir so‘mlik mulkka to‘g‘ri keladigan sof foyda summasini ifodalaydi. sof foyda R= 100 %. korxona mulki jami ´ 6. O‘z mablag‘lari rentabelligi. Ushbu ko‘rsatkich korxonaning o‘ziga tegishli bo‘lgan mablag‘larning foydalilik darajasini xarakterlaydi. Korxona sof foydasini uning o‘zlik mablag‘lari manbayiga bo‘lish asosida o‘zlik kapitalining foydalilik darajasi o‘rganiladi. sof foyda R= 100 %. korxona o‘zlik mablag‘lari ´ 7. Qarz mablag‘lari rentabelligi. Ushbu ko‘rsatkich korxona sof foydasini qarzga olingan mablag‘lariga nisbati asosida aniqlanadi. Bu ko‘rsatkich har bir so‘mlik qarz mablag‘iga to‘g‘ri keladigan foyda summasini ifodalaydi. sof foyda R= 100 %. qarz mablag‘lari jami ´ 8. Asosiy vositalar va moddiy aylanma mablag‘lari rentabelligi. Ushbu ko‘rsatkich sof foyda summasini korxona asosiy vositalari va moddiy aylanma mablag‘lari o‘rtacha yillik qiymatiga bo‘lish asosida aniqlanadi. U har bir so‘mlik asosiy va aylanma mablag‘iga to‘g‘ri keladigan foyda summasini xarakterlaydi. sof foyda Yuqoridagi jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, biz tahlil qilayotgan xo‘jalik subyektida hisobot yilida o‘tgan yilga nisbatan aksariyat rentabellik turlari bo‘yicha pasayish kuzatilgan. Bu korxonaning samaradorligi pasayib borayotganligidan hamda uning moliyaviy holati yomonlashayotganligidan dalolatdir. Ma’lumotlardan ko‘rinadiki, joriy yilda mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan olingan sof tushum miqdori +1587868 ming so‘mga ortgan bo‘lsada, bunga mos ravishda mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarxi ham, boshqa turdagi aktivlar ham o‘sgan. Sof foyda miqdori esa o‘tgan yilga nisbatan 4843 ming so‘mga kamaygan. Natijada aksariyat rentabellik ko‘rsatkichlarida398 Daromadlar moliyaviy hisobotlarni tayyorlash va taqdim etishning konseptual asosiga va «Asosiy xo‘jalik faoliyatidan olinadigan daromadlar» nomli 2-son BHMSda belgilanishicha, hisobot davri mobaynida aktivlarning ko‘payishi yoki majburiyatlarining qisqarishi ko‘rinishida iqtisodiy foydaning ko‘payishidir, ular o‘z kapitalining ko‘payishiga olib keladi (bundan o‘z kapitali egalari tomonidan qo‘yilmalar bilan bog‘liq ko‘payishlar mustasno). Daromadlar turli aktivlarning ko‘payishi ko‘rinishida yuzaga keladi; bular nafaqat pul mablag‘lari, balki realizatsiya qilinayotgan tovarlar va xizmatlarning o‘rniga olingan tovarlar va xizmatlar ham bo‘lishi mumkin, agar tovarlar va xizmatlar haqi xaridor tomonidan to‘liq to‘lanmagan bo‘lsa, bunday hollarda, debitorlik qarzlari ham bo‘lishi mumkin. Daromadlar, shuningdek, majburiyatlarni kamaytirish ko‘rinishida olinishi mumkin, bu esa korxonaning kapitaliga aktivlarning ko‘payishi kabi ta’sir ko‘rsatadi. Korxonaning daromadlari va xarajatlari hisobi, moliyaviy natijalarni shakllantirish va ulardan foydalanish hisobvaraqlar rejasining so‘nggi, to‘qqizinchi bo‘limida, 9000-9900-son hisobvaraqlarda amalga oshiriladi. Mazkur hisobvaraqlar tranzit (vaqtinchalik) hisobvaraqlardir, hisobot oyining oxiriga borib ularning barchasi (bundan 92-hisobvaraq mustasno) yakuniy moliyaviy natijani aniqlash 9910-hisobvaraq bilan yopiladi, uning saldosi keyin 8710-«Hisobot davrining taqsimlangan foydasi (qoplanmagan zarari)» hisobvarag‘iga o‘tkaziladi. Buxgalteriya hisobotida aks etgan quyidagi xarajat ma’lumotlariga e’tibor qaratilmog‘i lozim. Hisobotlarda odatdagi xo‘jalik faoliyatining borishi chog‘ida yuzaga keluvchi xarajatlardan tashqari, kelgusida biror-bir iqtisodiy manfaatlarni hosil qilmaydigan xarajatlardan tashkil topgan zararlar ham bo‘lishi mumkin. Ularga quyidagi uchala mezonlardan biriga javob beruvchi xarajatlar kiritiladi: – kelgusida ma’lum bir daromadlarni keltirib chiqarmaydigan; – aktivlar sifatida tan olib bo‘lmaydigan (kelgusi davrlar daromadlari yoki oldindan to‘langan boshqa xarajatlarga o‘xshash); – tashkilot balansida mol-mulkning o‘sishiga kiritish mumkin bo‘lmagan. Daromadlilik, foydalilik bir xil ma’noga ega emas. Ayrim iqtisodiyotga oid manbalarda daromadlilik, foydalilik mazmun jihatdan bir deb qaraladi. Masalan, korxonaning ma’lum davrdagi jami daromadi, sof foydasini balans aktiviga nisbati bir xilda nomlanmaydi. Rentabellik o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillarga tahlilda alohida ahamiyat beriladi. Rentabellik o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni ular da qatnashuvchi birliklarga nisbatan belgilash mumkin. Masalan, mahsulotni sotishga nisbatan rentabellik o‘zgarishiga sotishdan olingan yalpi foyda summasining o‘zgarishi va sotishdan olingan tushumlar summasining o‘zgarishi ta’sir etsa, asosiy vositalar rentabelligiga korxona sof foydasining o‘zgarishi va asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymatining o‘zgarishi, umumiy rentabellikka bir so‘mlik tushumga to‘g‘ri keladigan sof foyda summasining o‘zgarishi, asosiy vositalar qaytimining o‘zgarishi va moddiy aylanma mablag‘lar qaytimining o‘zgarishlari ta’sir qiladi va hokazo. Rentabellik o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni quyidagi jadval ma’lumotlari asosida ham aniq ko‘rish mumkin101-jadval Mol-mulk rentabelligi va uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar tahlili Biz tahlil qilayotgan korxonada hisobot yilida mol-mulk rentabelligi o‘tgan yilga nisbatan 1,36 foizga pasaygan. Bunga asosan ikkita omil, ya’ni sof foyda miqdorining hamda mol-mulk qiymatining o‘zgarishi ta’sir etgan. Ma’lumotlardan ko‘rinadiki, sof foydaning hisobot davrida kamayganligi hisobiga mol-mulk rentabelligini o‘tgan yilga nisbatan 0,68 foizga pasayishiga, mol-mulk qiymatining joriy davrda o‘zgarganligi esa 0,68 foizga pasayishiga olib kelgan. Bunday natijalar, odatda, korxona uchun salbiy holat sifatida baholanadi. Shu sababli korxona ma’muriyati rentabellikni oshirish choralarini va mavjud imkoniyatlarni izlab topishi lozim bo‘ladi. Yüklə 105,22 Kb. Dostları ilə paylaş:
|