Œзбекистон республикаси олий ва œрта

Tekshiruv savollari:

1. 
   Mustakillik uchun tashlangan eng birinchi kadam kaysi edi?
   
2. 
   “Mustakillik deklaratsiyasi” kachon kabul kilindi?
   
3. 
   Uzbekistonda prezidentlik lavozimi kachon joriy kilindi va kim birinchi prezident etib tayinlandi?
   
4. 
   Uzbekistonning davlat ramzlarini sanab bering.
   
5. 
   Mustakil Uzbekiston Konstitutsiyasi kachon kabul kilindi?
   

14-mavzu: UZBYeKISTONDA XUKUKIY DYeMOKRATIK DAVLAT
VA FUKAROLIK JAMIYaT ASOSLARINING
BARPO ETILISHI VA UNI YaNADA
TAKOMILASHTIRISH YULLARI.


Reja:

1. 
   Uzbekistonda uziga xos yul bilan eski davlat xokimiyati tuzimidan yangi milliy, xukukiy davlat xokimiyatiga utilishi.
   
2. 
   Uzbekistonda milliy davlatchilik poydevorining barpo etilishi va uning uziga xos xususiyatlari.
   
3. 
   Ijtimoiy-siyosiy xayotni demokratlashtirish jarayonini yanada chukurlashtirishning ustuvor yunalishlari.
   

Adabiyotlar:
1,2,3,4,5,8,11,13,17,64,78,87,95,99,104,106,113,114

Tayanch tushunchalar: Siyosiy isloxotlar, xokimiyat va boshkaruv organlarida ma‘muriy burukbozlik barxam topishi, xukukiy demokratik davlat kurish, yangi davlatchilikni barpo etish, kўppartiyaviylik, Siyosiy partiyalar, Oliy Majlisning tuzilishi, Vazirlar maxkamasi, maxalliy boshkaruv, sud xokimiyati, ommaviy axborot vositalari.

1. Mustakillikning ilk kunlaridayok Prezident Islom Karimov xukukiy demokratik davlatni barpo etish va fukarolik jamiyatini shakllantirish masalasini dolzarb vazifa kilib urtaga tashladi.
Demokratik jamiyat kurish bobida xamma davlat uchun tayyor kolib va andozalar yuk. Prezident Islom Karimov aytganidek, dunyoda bir-biriga uxshagan ikkita inson bulmaganidek, bir-biriga aynan ushagan ikkita davlat xam yuk.
Demokratik jamiyatning xalkaro mikyosida e‘tirof etilgan bir kator tamoyillari bor: insonning uz xoxish-irodasini erkin bildirish va uni amalga oshirish; ozchilikning kupchilikka buysinishi; dalat va jamiyat boshkaruvida konun ustivorligi; davlat asosiy organlarining saylab kuyilishi va ularning saylovchilar oldida xisob berishi va boshkalar. Ayni ana shu tamoyillar asosida jaxon davlatchiligi eng ilgor tajribalarga mos keladigan, uni dunyo tan oladigan, inson xukuklari xar jixatdan kafolatlanadigan jamiyatni barpo etish mumkin.
Uzbekiston demokratik jamiyat kurishda jaxon xalklari tajribasi sinovidan utgan ana shu tamoyillarga asoslandi. Shu bilan birga Uzbekiston demokratik, fukarolik jamiyat kurilishida xalkimizning necha ming yillik tarixiy va ma‘naviy tarakkiyoti tajribasiga, milliy davlatchiligimiz negizlariga, ma‘naviy merosimiz ildizlariga, milliy xususiyatlarimiz va boy an‘analarimizga tayanish yulini tutdi.
Ma‘lumki, Markaziy Osiyo xalklari uzlarining ming yilliklar mobaynida shakllangan olamshumul siyosatlari, ma‘naviy barkamol davlatchilik an‘analari bilan jaxon davlatchiligi va siyosati tarakkiyotiga katta ta‘sir kursatgan. Ulug bobolarimiz Somoniylar, Maxmud Gaznaviy va Xorazmshoxlarning adolat va insonparvarlikka tayangan saltanatlari, Soxibkiron Amir Temurning turkiy ulusni birlashtirib, markazlashgan davlat barpo etishi, millat iftixori uchun kurashishi va buyuk Temuriylar saltanatiga asos solishi va boshka tarixiy xakikatlar jaxon siyosatdonlari tomnidan yukori baxolangan. Prezident I.Karimov siyosati ana shunday kadimiy va boy tajribaga tayandi.
Mustakilikka erishgan xar bir xalk davlat kurilishining u yoki bu turini anik siyosiy, ijtimoiy-iktisodiy va boshka sharoitlariga, tarixiy an‘analari va ma‘naviy-axlokiy kadriyatlariga karab uzi tanlaydi.
SHuning uchun xam xar bir mamlakat va xalkning davlat kurilishi uziga xos va farkli xususiyatlarga ega buladi. Shunga karamasdan, xalkaro tan olingan bir kancha muxim tamoyillar borki, ular insoniyat tarixiy tarakkiyotining xozirgi boskichida madaniy demokratik davlatning asosiy kuyidagi xususiyatlarni ifodalaydi:
Birinchidan, davlat - bu zaruriy ob‘ektiv reallik bulib, jamiyat mavjudligi va faoliyatining xayotni adolatli va xukukiy asosda tashkil etishning asosiy shartidir.
Davlatning milliy kontseptsiyasi uning rivojlanishi, takomillashuvi, faoliyatining samaradorligini ta‘minlash xususiyatidan kelib chikadi.
Ikkinchidan, davlat - bu shunchaki zaruriy ob‘ektiv reallik bulibgina kolmay, u jamiyatning extiyoji, uning barcha a‘zolari uchun muayyan kadriyat xamdir. Tarixning kup asrlik tajribasi va xozirgi zamon tajribalari xam shuni anik kursatib turibdiki, davlat xokimiyatinng zaifligi, kuchsizligi aksariyat xollarda fojiali xodisalarga olib keladi.
Uchinchidan, demokratik davlat ayrim bir ijtimoiy katlamlar, guruxlar va sinflarga emas, balki butun jamiyat mafaatlariga xizmat kilish uchun kerak. U butun xalk, butun jamiyat mafaatlarini ifodalaydi.
Turtinchidan, demokratik davlat xukukni, faoliyat usullari va mexanizmlarini takomillashtirish fukarolik jamiyatiga tobora yakinlashish yulidan muntazam rivojlanib boradi.
Beshinchidan, demokratik davlatning vazifasi inson va fukarolar erkinliklari va xukularini kafolatlashdan iborat.
Demokratiyani davlat kurilishini tashkil etishning shunday bir shakli deb belgilash mumkinki, unda siyosiy xokimiyatni tashkil etishda, uning faoliyatining bosh yunalishlarini belgilashda va nazorat kilishda XALK ishtirok etadi.
Jaxon tajribalarning guvoxlik berishicha, insoniyat tarakkiyotining xozirgi boskichida davlat kurilishining oliy, madaniy shakli demokratiyadir va u kuyidagi asosiy tamoyillarga tayanadi:

1. 
   Xalkning erkin xoxish-irodasi;
   
2. 
   fukarolarning teng xukukligi;
   
3. 
   inson xukuklarining ustivorligi;
   
4. 
   Xokimiyat organlarining saylanib kuyilishi;
   
5. 
   ularning saylovchilarga buysinishi;
   
6. 
   tayinlash yuli bilan shakllanadigan davlat organlarining saylab kuyiladigan organlar oldida xisob berishga burchliligi;
   
7. 
   xokimiyat tarmoklarining taksimlanganligi;
   

Jaxon xokimiyati tomonidan kabul kilingan va eng demokratik me‘yorlariga javob beradigan bu tamoyillar Uzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida anik ifodalangan va konuniy mustaxkamlangan. Istiklol yillari yangi mustakil Uzbekistonning milliy davlatchiligi poydevorini barpo etish soxasida puxta va jiddiy ish olib borilgan davr buldi. Ma‘lumki, davlatchi-ligimizning kariyib uch ming yillik tarixi Rossiya imperiyasiga zurlik bilan kushib olinishimiz natijasida uzilib kolgan edi. Fakat mustakillikka erishilgandan keyingina xalkaro munosabat-larning teng xukukli sub‘ektiga aylangan suveren Uzbekiston uzining yangi davlatchiligini kurish va rivojlantirishga kirishdi.