¤збекистон респуликаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

2. Xavflar taksonomiyasi

Taksonomiya - bu murakkab hodisalarning tushunchalarini, kishi faoliyatiga qaratilgan narsalarni turkumlash (klassifaksiya) va sistemalash to’g’risidagi fandir. U faoliyat xavfsizligi sohasida ilmiy bilimlarni uyushtirishda, xavflarning tartibini yanada chuqurroq O’rganishda katta ahamiyatga ega. Taksonomiya yangi fan bo’lib, hali to’la ishlab chiqilmagan. Shuning uchun bu to’g’rida taksonomiyaning ishlangan qismi to’g’risida so’z olib boramiz:

1. Kelib chiqishi bo’yicha xavflar tabiiy, texnik, ekologik, aralash bo’ladi.

2. Rasmiy standartga asoslanib xavflar xili bo’yicha fizik, kimyoviy, biologik va ruhiy (psixologik) larga bo’linadi.

3. Salbiy oqibatlarning ro’y berish vaqti bo’yicha xavflar impulsiv (beixtiyor harakat) va kumuletiv (to’satdan keluvchi) larga bo’linadi. Masalan:

4. Xavflarning tarqalishiga yo’l qHymaslik bo’yicha (lokalizasiya) - litosfera, gidrosfera, atmosfera va koinot bilan bog’liq bo’ladi.

5. Xavflar kelib chiqadigan oqibatlari bo’yicha - charchash, kasallanish, jarohatlanish, halokatlar, yong’inlar va O’limga olib boradigan sabablar.

6. Xavflar keltiradigan zarari bo’yicha - ijtimoiy, texnik, ekologik va h.k.

7. Xavfni namoyon bo’ladigan muhiti bo’yicha - maishiy, sportli, yo’l transport, ishlab chiqarish va harbiy.

8. Odamga ta’sir bo’yicha xavf - (aktiv va passiv) o’ta ta’sirchan va sus bo’ladi. Passiv deganda odamning o’zi sababchi bo’ladi: bu O’tkir narsalar, kesadigan, ko’tarilishda va tushishda, hamda ishqalanishda.

Xavflar ro’yhati. Bu aniq bir tartiblar bo’yicha qo’yilgan (alfavit) nomlar, atamalar, ro’yhati (o’zgaruvchan harorat, havo tezligi, bosim, yorug’lik, havoni ionizasiyalash, portlash, gerbesidi, shovqin, tebranish, yong’in, zaharli moddalar, lazer nuri, el. yoyi va h.k.).

Har bir tekshiriladigan obyektda o’tkaziladigan aniq tekshirishlar uchun shu obyektda uchraydigan (sexda, ish joyida, texnologik prosessda, professiya) xavflar ro’yhati tuziladi.