ZâDU'l-meâd muhtasari

"Karar vermek ancak Allah'a aittir."²⁹ "Hakkında ayrılığa düştüğünüz herhangi bir şeyin hükmü Allah'a aittir."³⁰ "Sana bîat edenler ancak Allah'a bîat etmiş olurlar."³¹ "Kim Peygambere itaat ederse, Allah'a itaat etmiş olur."³² "Kim Allah'a ve Peygambere itaat ederse, işte onlar, Allah'ın kendilerine nimet verdiği peygamberlerle, sıdıklarla, şehitlerle ve iyi kimselerle birliktedirler. Bunlar ne güzel arkadaştır. Bu lütuf Allah'tandır. Hakkıyla bilen olarak Allah yeter."³³ "Hep birlikte Allah'ın ipine (Kur'an'a) sımsıkı sarılın. Parçalanıp bölünmeyin."³⁴ "Kim Allah'a sımsıkı bağlanırsa, kesinlikle o, doğru yola iletilmiştir."³⁵

"Herhangi bir hususta anlaşmazlığa düştüğünüz takdirde, Allah'a ve ahiret gününe gerçekten inanıyorsanız, onu Allah ve Resûlüne arz edin. Bu, daha iyidir, sonuç bakımından da daha güzeldir."³⁶ "Ey iman edenler! Sakın Allah'ın ve Elçisinin önüne geçmeyin ve Allah'a karşı gelmekten sakının. Zira Allah, çok iyi işiten, çok iyi bilendir."³⁷

"Allah ve Elçisi bir konuda hüküm verdiğinde, inanan erkek ve kadının artık o konuda seçim hakkı yoktur. O halde kim Allah'a ve Elçisine karşı gelecek olursa o, apaçık bir sapıklığa düşmüştür."³⁸ "Aralarında hüküm vermesi için Allah'a ve Elçisine çağrıldıklarında, inananların verecekleri tek cevap: 'İşittik ve uyduk' demelerinden başka bir şey olamaz. İşte onlar, kurtuluşa erecek olanlardır. Kimler Allah'a ve Elçisine itaat edecek, Allah'tan korkacak ve O'na karşı gelmekten sakınacak olurlarsa, onlar kazanacak olanlardır."³⁹

"Size kitabı açıklanmış olarak indiren Allah iken, O'dan başkasını mı hakem olarak isteyeyim?"⁴⁰ "Allah'a kesin olarak (yakinen) inanan bir toplum için, O'ndan daha güzel hükmeden kim olabilir ki?"⁴¹ "De ki: 'Allah'a itaat edin ve Elçiye itaat edin! Eğer yüz çevirecek olursanız (şunu çok iyi bilin ki), o (peygamber), yalnız yükümlü olduklarından sorumlu tutulacaktır. Siz de sadece yükümlü olduklarınızdan sorumlu tutulacaksınız.' Eğer ona itaat edecek olursanız, doğru yola ulaşırsınız. Elçiye düşen, sadece (kendine bildirileni insanlara) açıkça duyurmaktır."⁴²

"De ki: 'Eğer Allah'ı seviyorsanız, bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın; çünkü Allah çok bağışlayan, çok merhamet edendir.' De ki: 'Allah'a ve Elçisine itaat edin!' Eğer yüz çevirecek olurlarsa (çok iyi bilsinler ki), Allah inkar edenleri sevmez."⁴³

Bundan sonra bir kimse, "halkın, Kur'an'dan ve Hz. Peygamber'in sünnetinden dinini öğrenmesi mümkün değildir." derse şöyle deriz: Biz onları ictihad yapmaya ve hüküm çıkartmaya zorlamıyoruz. Sadece âlimler, onlara açıklamakla sorumludurlar. Zira, Allah Resûlü'nün öğretisi açık olup ictihada ve hüküm çıkarmaya ihtiyaç yoktur. Sonuçta, âlimler, amel etmek suretiyle onu halka naklederler ve onlara: "Resûl-i Ekrem böyle namaz kıldı (Benim kıldığımı gördüğünüz gibi namaz kılınız.)⁴⁴ ve şu şekilde abdest aldı." derler. Alimler halkın önünde abdest alırlar.

Halkın dine ait her şeyi, âlimlerin yaptığı gibi yapması gerekir. Allah Resûlü'nün ashabının önünde yaptığı gibi, âlimler de halkın önünde namaz kılarlar. Bu gibi uygulamalı öğretim, insanlara kolaylık sağlar ve onları dine daha çok teşvik eder. Bunda dini tebliğde varisleri oldukları peygamberin tebliğ ettiği gibi, âlimlerin de dini tebliğ etmeye bir çağrı vardır. Hz. Peygamber'i bir şey yaparken gördüğümüzde biz de onu yapar; bir şeyden kaçınırken gördüğümüzde biz de ondan kaçınırız; onu bir şeyi bazen yapıp bezen de terk ettiğini gördüğümüzde, biz de kimi zaman yapar kimi zaman terk ederiz. Resûl-i Ekrem'in din pratikleriyle ilgili yaptığı bütün bunlar, onları bize göstermek içindir. Hakkı bununla bulur ve dini en güzel şekilde pratiğe dökeriz; çünkü biz, bilgiye dayalı olarak amel etmekteyiz. Nitekim Allah Teâlâ: "Sakın hakkında bilgin olmadığı bir şeyin ardına düşme; çünkü göz, kulak ve kalp; bütün bunlar, ondan dolayı sorumludurlar."⁴⁵ buyurmaktadır.

Sonuç olarak, insanları en büyük önder olan Hz. Peygamber'in rehberliğine çağırıyor, hem dinî okullardan hem de diğer okullardan bu eğitimi vermelerini istiyorum. Mescid ve benzeri yerlerde vaizlik yapanlara, vaazlarında ve derslerinde Resûl-i Ekrem'in öğrettiklerini anlatmalarını ve dini yaşamın kolaylaşması için çeşitli insan tabakalarında bunu yaymalarını, halkın ise, mezhep kitaplarından doğan ihtilaftan ve bu kitapların tutkunu olanların şerrinden korunmasını tavsiye ediyorum. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Eğer yüz çevirecek olursanız (şunu çok iyi bilin ki), o (peygamber), yalnız yükümlü olduklarından sorumlu tutulacaktır. Siz de sadece yükümlü olduklarınızdan sorumlu tutulacaksınız.' Eğer ona itaat edecek olursanız, doğru yola ulaşırsınız. Elçiye düşen, sadece (kendine bildirileni insanlara) açıkça duyurmaktır."⁴⁶