Zokirjon saidboboyev

28

Yoqut Hamafiy. Sharq mamlakatlari va Sharqning ulu namoyandalari trisidagi ikkita shoh asarning muallifi Yoqut Hamafiydir. Uning „Mu'jamal-buldon" („Mamlakatlarluati") nomli asari 10 jilddan va „Mu'jam al-udabo" („Adiblar luati") asari 7 jilddan iborat.

Yoqutning „Mu'jam al-buldon" asari hozirgi tilbilan aytganda, dunyoning geografik va toponimik luatidan iborat. Luatda har bir mamlakatga, shahar, to, daryo va qishloqqa berilgan izohlar bilan bir qatorda, aholiga doir, shu yerda yashagan atoqli shaxslar, shu yerdagi ziyoratgohlar, yodgorliklar, ob-havo sharoitlari trisidagi malumotlar ham kp.

Hofizi Abru. Hofizi Abruning asl ismi sharifi - Shahobiddin Abdulloh ibn Lutfilloh al-Havofiy (1362-1431 yillar). U zining xizmat faoliyatini Amir Temurning sayohatlaridan birida munshiy vazifasidan boshlagan va umrining oxirigacha temuriylarning saroy tarixchisi blgan. U kp marta sayohatga chiqqan, kp joylarni krgan.

1414 yil Hirot hokimi Shohruxga arabcha yozilgan jurofiya kitobini taqdim qilishgan. Bu „Kitob al-masolik va al-mamolik" („Yllar va mamlakatlar kitobi") edi. Uni „Ashkol al-aqolim" („Iqlimlar surati") deb ham atashgan.

Hofizi Abruning geografik merosi asosan ikki sohada yorqin krinadi: geografik tasvir (matn) va „suratlar" - kartalar chizishda.

Asarning mundarijasi quyidagicha: dastlab olamning umumiy bayoni berilgan, yetti iqlimning qismlari ta'riflangan. Uning ketidan okeanlar, dengizlar, kllar va tolar, sngra ayrim viloyatlar (Arab diyori, Marib, Rum, Arman, Iroq, Xuziston, Xuroson va boshqalar) ning „masofalari", ya'ni yer maydoni va tabiiy sharoitlari bayon etilgan. Eng oxirida yirik shaharlar (Hirot, Marv, Balx, Mashhad va boshqalar) ta'riflangan.