A avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini o‘rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

---

A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TA’LIMI MUAMMOLARINI 
O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI BELGILASH ILMIY-TADQIQOT 
INSTITUTI 
 
 
“Uzluksiz kasbiy rivojlantirish – 2022” loyihasi 
 
 
 
O‘ZINI-O‘ZI RIVOJLANTIRISH VA UZLUKSIZ KASBIY RIVOJLANISH 
MASALALARI 
moduli bo‘yicha
 
 
“SHAXSIY RIVOJLANISH VA UZLUKSIZ KASBIY O‘SISHGA DOIR 
ASOSIY TUSHUNCHALAR”
o‘quv kursining
 
“ SHAHSIY VA KASBIY O‘SISH DAVOMIDA ISHLATILADIGAN 
ASOSIY TUSHUNCHA VA TERMINLAR”
mavzusidan ma’ruza matni 
 
Ma’ruzachi: Azimova Zamira Xusnitdinovna
Toshkent 2022 
 

---

1/1-Mavzu. SHAHSIY VA KASBIY O‘SISH DAVOMIDA 
ISHLATILADIGAN ASOSIY TUSHUNCHA VA TERMINLAR 
 
Reja: 
1.
Psixologiya fanida psixika va shaxs tushunchalarining ta’rifi.
2.
O‘sish va rivojlanish tushunchalari va ularning asosiy maqsadlari.
3.
Kasbiy o‘sishning shaxsiy rivojlanish bilan bog‘liqligi.
4.
Kasbiy o‘sish va shaxsiy rivojlanishga doir turli sxemalar va asoslar. 
1.
 
Psixologiyada psixika va shaxsning tushunchalarining ta’rifi
“Agar oʻqituvchida faqat ishga muhabbat boʻlsa, u yaxshi oʻqituvchi boʻladi. 
Agar o‘qituvchi o‘quvchiga faqat ota-ona kabi mehri bo‘lsa, u barcha kitoblarni 
o‘qigan, ammo o‘z ishiga ham, o‘quvchilarga ham mehri bo‘lmagan o‘qituvchidan 
yaxshiroq bo‘ladi. Agar o‘qituvchi o‘zida ishga va o‘quvchilarga bo‘lgan mehrni 
birlashtirsa, u mukammal o‘qituvchidir”. L.N.Tolstoy (1828 – 1910)
“Hech bir fatx qiluvchi, hech bir davlat arbobi ommaning asl mohiyatini 
o‘zgartira olmaydi... Ammo oʻqituvchi fath qiluvchilar va davlat rahbarlaridan koʻra 
koʻproq vazifa bajara oladilar. O‘qituvchilar yangi tasavvur yaratib, insoniyatning 
yashirin kuchlarini ochishlari mumkin”. N.K.Rerih (1874-1947) 
PSIXOLOGIYA - (yunoncha psixikadan - jon + logos – ta’lim, fan) – 
psixikaning hayotiy faoliyatning maxsus shakli sifatida rivojlanishi va faoliyat 
ko‘rsatishi haqidagi fan. 
Psixologiyaning ob‘ekti: inson psixikasi (ruhiyati), ya’ni uning ichki 
dunyosi. 
Psixologiya fanining predmeti: psixik hodisalarning shakllanishi va faoliyat 
ko‘rsatishining asosiy qonuniyatlari (psixik jarayonlar, xossalar, insonning holatlari, 
uning ongi va xatti-harakatlarining qonuniyatlari). 
Psixologiyaning vazifasi: psixik hodisalarning mexanizmlarini va 
qonuniyatlarini o‘rganish, shuningdek, psixologiya fani beradigan biilmni odamlar 
hayoti amaliyotiga kiritishga ko‘maklashish. 

---

PSIXIKA - (yunoncha psychikos - qalbiy) - yuqori darajada tashkil etilgan 
materiyaning tizimli sifati bo‘lib, subyektning obyektiv olamni faol aks ettirishi,
olamning suratini shakllantirishi va shuning asosida o‘zining xatti-harakati va 
faoliyatini yo‘naltirishi va boshqarishidan iborat. 
Aks ettirish – ko‘p darajali faol ma’lumot ishlov berish jarayonini aks ettirish 
obyekti va yetarli darajada yaratilishi to‘g‘risida ushbu obyektning modellari. 
PSIXIKA FUNKSIYALARI 
1)
Atrof reallik ta’sirlarini faol aks ettirish
2)
Inson o‘zini va bu hayotdagi o‘rnini anglash
3)
Xulq va faoliyatni yo‘naltirish va tartibga solish 
SHAXS - ijtimoiy rivojlanish jarayonida shakllantirilgan, ijtimoiy va 
hayotiy muhim bo‘lgan sifatlar yig‘indisiga ega bo‘lgan odamdir. Shaxs – ong va 
o‘z-o‘zini anglash sifatiga ega bo‘lgan odamdir. 
SHAXSning barcha ta’riflaridan bir qancha xulosalar kelib chiqadi: 
−
Inson shaxs bo‘lib tug‘ilmaydi, u o‘zining rivojlanishi jarayonida shaxs bo‘lib 
shakllanadi. 
−
Shaxs nisbiy qat’iylik va barqarorlikga ega. 
−
Shaxs – rivojlanuvchi tushunchadir, uning o‘sihsdan to‘xtab qolishi shaxsni 
orqaga olib ketishi mumkin.
−
Shaxsning rivojlanishi faqat faoliyat jarayonida bo‘ladi. 
−
Shaxs boshqarish va bosqichlarni tartibga solish darajalari bilan 
xarakterlanadi. Shaxsda o‘z-o‘zini boshqarish va yo‘naltirish bo‘lishi kerakligi 
nazarda tutiladi. 
−
Shaxs uchun extiyoj va motivlar bilan yo‘naltirilgan xulqning faol shakli 
xosdir. 
−
Inson boshqa odamlar bilan birgalikdagi faoliyat va muloqot jarayonida o‘zini 
shaxs sifatida shakllantiradi va rivojlantiradi