Azot hayotni davom ettirish uchun zarur bo’lgan element. Havodagi azotning o’simliklarda oqsilga aylanish jarayoni va tirik mavjudotlarga o’tishi tom ma’noda mo’jizadir. Azot

Azot elementi haqida umumiy tushuncha.
Reja:
1. Azot elementi davriy sistemadagi o’rni va tabiiy birikmalari.
2. Olinishi va asosiy konlari.
3. Fizik va kimyoviy xossalari.
4. Ishlatilishi.

Azot haqida malumot

Azot hayotni davom ettirish uchun zarur bo’lgan element. Havodagi azotning o’simliklarda oqsilga aylanish jarayoni va tirik mavjudotlarga o’tishi tom ma’noda mo’jizadir.

Azot
← Yod | Oltingugurt →
Oddiy moddaning ko’rinishi n.sh rangsiz, ta’msiz va hidsiz gaz
Atom xossalari
Nomi, belgi, raqami ——————-→ Azot / Nitrogenium (N), 7
Atom massasi ——————-→ 14.00643 m.a.b. (g/mol)
Elektron konfiguratsiyasi ——————-→ [He] 2s^2 2p^3
Atom radiusi ——————-→ 75 pm
Kimyoviy xossalari
Kovalent radius ——————-→ 75 pm
Ion radiusi ——————-→ 13 (+5e) 171 (−3e) pm
Elektrmanfiyligi ——————-→ 3.04 (poling shkalasi bo‘yicha)
Oksidlanish darajasi ——————-→ 5, 4, 3, 2, 1, 0, −1, −2, −3
Ionlanish energiyasi ——————-→ 1401,5 kJ/mol; (14.53 eV)
Oddiy moddaning termodinamik xususiyatlari
Termodinamik faza ——————-→ Gaz
Zichlik ( n.sh. da ) ——————-→1.8730,808 (-195,8 °C) g / sm³
Erish harorati ——————-→ 63,29 K (−209,86 °C)
Qaynatish harorati ——————-→ 77,4 K (−195,75 °C)
Solishtirma erish issiqligi ——————-→(N2) 0,720 kJ/mol;
Solishtirma buglanish issiqligi ——————-→ (N2) 5,57 kJ/mol;
Molyar issiqlikgi ——————-→ 29,125 kJ/(K∙mol);
Molyar hajmi ——————-→17.3 mol/sm^3;
Oddiy moddaning kristall panjarasi
Panjara tuzilishi ——————-→ Kubik
Panjara parametrlari ——————-→ 5,661 Å
Boshqa xususiyatlar
Issiqlik o’tkazuvchanligi ——————-→(300 K) 0,026 Vt / (m · K)
CAS raqami ——————-→ 7727-37-9

Azot atmosferada eng ko’p uchraydigan elementlardan biridir. Tirik jonzotning yashashi uchun azot kerak. Azotning boshqa nomi; Lotin “nitrum” – bu “azot”, yunoncha “nitron” ( tabiiy soda ) so’zidan kelib chiqqan. Azot tabiatdagi eng yaxshi ma’lum bo’lgan sovutish suyuqligi. Azot sikli – azotning havodan tirik mavjudotlarning DNKsigacha bo’lgan qisimlarda uchratish mumkin. Inson hayoti uchun kislorod va suv kabi muhim bo’lgan azot bir vaqtning o’zida o’simliklarda oqsilga aylanadigan noyob gazdir.
Azotning tarixi
Azot – bu 1770-yillarda kashf etilgan gaz. Ammo o’rta asrlarda azot kislotasi, oltinni eritishi mumkin bo’lgan azot birikmasi ma’lum bo’lgan. O’sha paytda azotli birikmalar qishloq xo’jaligi maqsadlarida va kimyoviy xom ashyo uchun o’g’it sifatida ishlatilgan. Azot 18-asrda ilmiy yozuvlarda qayd etilgan.

Shotlandiyalik kimyogar Deniel Rezerford 1772 yilda Edinburr universitetida o’qiyotganda azotni ajratib olgan birinchi kimyogar sifatida qayd etilgan. XVII asrning 70-yillarida tadqiqot olib borgan ba’zi kimyogarlar (masalan, Shelle, Kavendish va Priestley) azot bo’yicha ham ba’zi tadqiqotlar o’tkazdilar. 1774 yilda Pristli havoning havoning yonmaydigan qismida ekanligini aniqladi va simob oksidini qizdirib azot oldi. Kavendish azotning xossalari haqida keng tadqiqotlar olib borgan.

Rezerford azotni kashf etganida, unga “zararli havo” va “doimiy havo” deb nom bergan. Hozir ham ishlatilayotgan ushbu nomni birinchi bo’lib frantsuz kimyogari Antuan-Loran de Lavuazye bergan. Lavoazye yunoncha “jonsiz” ma’nosini anglatuvchi “azotos” so’zidan olingan “azote” so’zini ishlatgan. Frantsuz kimyogari Jan Antuan Shaptal 1790 yilda yunoncha “nitron” va “gen” so’zlari birikmasidan foydalangan holda ushbu gazga “nitrongen” deb nom bergan.
Kimyoviy xossalari