Bibliyografya : 5 huand hatun küLLİyesi 6

HU 5

Bibliyografya : 5

HUAND HATUN KÜLLİYESİ 6

Bibliyografya : 7

HUART, CLEMENT IMBAULT 7

Bibliyografya 8

HUBÂB B. MÜNZİR 9

Bibliyografya : 9

HUBAŞE 9

Bibliyografya : 10

HUBBI 10

Bibliyografya : 11

HUBBİYYE 11

Bibliyografya : 11

HUBEYB B. ADİ 12

Bibliyografya : 12

HUBEYB B. İSAF 13

Bibliyografya : 13

HUBEYŞ B. HASAN 13

Eserleri. 14

Bibliyografya : 14

HUBEYŞ et-TİFÜSI 14

Eserleri. 15

A) Tıp. 15

B) Astroloji. 16

C) Dil ve Edebiyat. 16

D) Diğer Eserleri. 17

Bibliyografya : 18

HUBUBI 18

Eserleri. 18

Bibliyografya : 19

HUBUS 19

HUBYAR MESCİDİ 19

Bibliyografya : 20

HÜCCET 20

HUCEND 20

Bibliyografya : 21

HUCENDÎ, HÂMİD B. HIDIR 21

Eserleri. 23

Bibliyografya : 23

HUCENDÎ, MUHAMMED SULTAN 24

Eserleri. 25

Bibliyografya : 26

HUCR B. ADI 26

Bibliyografya : 27

HUCR B. YEZID 27

Bibliyografya : 28

HUCURAT SURESİ 28

Bibliyografya : 29

HUD 29

Bibliyografya : 31

HÛD SÛRESİ 31

Bibliyografya : 33

HUDA 33

HUDABAHŞ 33

Bibliyografya : 34

HUDARI 34

Eserleri. 34

Bibliyografya : 35

HUDÂVEND HATUN KÜMBETİ 35

Bibliyografya : 36

HUDÂVENDİGÂR 36

Bibliyografya : 36

HUDÂVENDİGÂR 37

Bibliyografya : 38

HUDÂVENDİGÂR CAMİİ 38

Bibliyografya 39

HUDÂVENDİGÂR CAMİİ 39

Bibliyografya : 41

HUDÂVENDİGÂR CAMİİ 41

Bibliyografya : 42

HUDÂVENDİGÂR KÜLLİYESİ 43

Bibliyografya : 47

HUDÂVENDİGÂR MEŞHEDİ 47

Bibliyografya : 49

HUDAYN B. MUNZIR 49

Bibliyografya : 50

HUDEYBİYE ANTLAŞMASI 50

Bibliyografya 52

HUDEYDE 53

Bibliyografya : 54

HUDİLER 55

Bibliyografya : 56

HUDU 56

HUDÛD 56

HUDUDNÂME 56

Bibliyografya : 58

HUDÛDULLAH 58

HUDUDU'L-ALEM 58

Bibüyogkafya : 58

HUDUS 59

Bibliyografya : 64

HUI, EBÜ'I-KÂSIM 64

A) Fıkıh. 66

B) Fıkıh Usulü. 67

C) Kur'aıı İlimleri. 67

D) Hadis. 67

Bibliyografya : 67

HUI, HASAN B. ABDÜLMÜ'MİN 68

Eserleri. 68

Bibliyografya : 69

HUICI MİRANDA, AMBROSİO 69

Eserleri. 69

A) Telif Eserleri. 69

B) Neşirleri. 69

C) Tercümeleri. 70

Bibliyografya : 70

HUKÂRENDÛ-Yİ GÜRÎ 70

Bibliyografya : 70

HUKEYM B. CEBELE 70

Bibliyografya : 71

HUKUK 71

HUKUK-İ AİLE KARARNAMESİ 71

Bibliyografya : 77

HUKUK-I ISLAMIYYE VE ISTILÂHÂT-I FIKHİYYE KAMUSU 78

Bibliyografya : 79

HUI 80

HULÂSA 80

HULÂSATU'L-BEYÂN 80

Bibliyografya : 81

HULASATU'L-EFKAR 81

HULASATU'I-ESER 81

HULASATÜ'L-EŞ'AR 81

Bibliyografya : 81

HULASATU'L-HİSAB 82

Bibliyografya : 84

HULASATÜ'L-KELAM 84

HULD 84

Bibliyografya : 85

HULDI 85

HULEFÂ-Yİ RÂŞİDÎN 85

I. Siyası Tarih 85

II. Medeniyet Tarihi 92

Bibliyografya : 99

EL-HULELÜ'L-MEVŞİYYE 99

Bibliyografya : 100

HULI, EMÎN 100

Eserleri. 101

A) Dil ve Edebiyat. 101

B) Din. 101

C) Tarih. 101

D) Eğitim. 101

Bibliyografya : 101

HULK 102

HULMÂNİYYE 102

HULUL 102

Bibliyografya : 103

İslâm Düşüncesinde Hulul. 104

1. Mutlak Hulul. 104

2. Muayyen Hulul. 105

Bibliyografya : 107

HU

Sûfîlere göre Allah'ın zâtına işaret eden ismi.

Arapça'da üçüncü tekil şahıs zamiri olan hû (hüve) ilk tasavvuf kaynakların­da, cem halini yaşayan sâükin tevhid an­layışını ifade etmek amacıyla "hû bilâ hü" ifadesi içinde kullanılmıştır.¹ Baklî de bu ifadeyi "aynü'l-cem" makamı" anlamında yorumlamıştır.² Muhyiddİn İbnü'l-Arabî'ye göre hû, hiçbir varlığın müşahe­de edemeyeceği Allah'ın mutlak gayb ve sır olan zâtına işaret eder ki bu da hadis­te ifade edilen ihsan makamının karşılı­ğıdır. ³ "Hüviyyet-i mut­lak, sırr-ı vücûd, gayb-ı mutlak, amâ-yı mutlak" gibi tabirlerle de vücud merte­belerinin ilki olan bu makama işaret edi­lir. Hû bazı mutasavvıfların lâhût, cebe­rut, melekût ve nâsût şeklinde sıraladık­ları varlık mertebelerinin ilki olan ve künh-i zâta tekabül eden lâhût mertebesidir. Bu mertebe Allah'ın bütün isim ve sıfatlarının bâtını ve hakikatidir. Nec-meddîn-i Kübrâ'nın telakkisine göre Al­lah ismindeki elif ve lam harf-i ta'riftir. Lâm harfinin şeddeli olması tarifte mü­balağa içindir, dolayısıyla Allah isminin aslı "he harfidir. Böylece canlıların alıp verdikleri her nefeste Allah'ın ismi olan "he" sesi vardır. Alınan her nefeste­ki "he"nin kaynağı kalp. verilen nefesteki "he"nin kaynağı ise arştır. Hû kelimesin­deki "vav" ise (3 ) ruhun ismidir.⁴

Kelâm âlimi Fahreddin er-Râzî de ge­rek tefsirinde gerekse Levâmi'u '1-beyyinât adlı eserinde konuyu tasavvuf! bir anlayışla yorumlamıştır. Râzî'ye göre İh-lâs sûresinin ilk üç kelimesi ⁵ üç makamı ifade etmektedir; Hû mukarrebûnun makamı olup makamla­rın en yücesidir. Buna göre li-zâtihî var olan sadece O'dur; O'nun dışındakiler mümkün varlıklardır ve yok hükmünde­dir. İkinci kelime olan Allah ashâb-ı yemi­nin makamıdır. Bu makamda olanlar Hakk'ı ve halkı mevcut bilirler. Ahad ise vâcibü'l-vücûdun birden çok olabileceği­ni düşünen ashâb-ı şimalin makamıdır.⁶ Aynı müel­life göre bu üç kelimeden hû Kur'an'da nefs-i mutmainne ⁷ mukarreb ve sabık ⁸ diye anılanların mertebesine işaret eder. Al­lah, "muktesıd" diye anılan ⁹ ashâb-ı yemînin mertebesidir. Bu aynı zamanda nefs-i levvâme mertebesidir. "Zâiimün li-nefsihf ¹⁰ olan as­hâb-ı şimal ise nefs-i emmâre sahibidir. Râzî bu üç kelimeyi hakikat, tarikat ve şeriat mertebelerine de tatbik eder.¹¹

İlk dönem sûfîlerinin kelime-i tevhîdi (lâ ilahe illallah) ve Allah ismini zikir mak­sadıyla tekrar ettikleri bilinmekteyse de "hû'nun aynı amaçla tekrar edilmesi Özellikle tarikatların teşekkülünden son­ra yaygınlık kazanmıştır. Sûfîlere göre zikrin en faziletlisi Allah'ı bir şey isteme anlamı taşımayan bir ifadeyle anmaktır. Bundan dolayı talep mânası taşımayan ve Allah'ın zatî ismi olan hû en faziletli zi­kir telakki edilmiştir. Hz. Ali'nin çok defa "yâ hû, yâ men hû, lâ ilahe illâ hû" diye zikrettiği, kendisine bunun sebebi sorul­duğunda "hû"nun ism-i a'zam olduğunu söylediği rivayet edilir. Gazzâlî de "lâ ila­he İllallarfın avamın tevhidi, "lâ İlahe illâ hû"nun havassın tevhidi olduğunu söyler. Allah hangi ismiyle zikrediliyorsa o is­min feyz ve tecellîleri istenir; meselâ ke­rîm İsmiyle ihsan, şâfî ismiyle şifa umulur. Hû ismiyle yalnız O'nun zâtı istendiğin­den bu ismin tecellisi kâmil bir keşiftir.

Seyrü sülüklerini Allah'ın bazı isimleri­ni belli sayıda tekrarlamak suretiyle ger­çekleştiren tarikatlarda (tarîk-ı esma) sâlik nefs-i emmâre mertebesinde lâ ilahe illallah, nefs-i levvâme mertebesinde Al­lah, nefs-i mülhimede hû ismiyle zikir ya­par; böylece sırasıyla tevhîd-i ef âl, tevhîd-İ sıfat ve tevhîd-i zât makamlarına ulaşır.

Mutasavvıf şairlerin hû kelimesiyle bi­ten şiirlerinin bir kısmı ilâhi olarak beste-lenmiştir. Hû kelimesi tarikat folklorun­da çeşitli anlamlarda yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Meselâ dervişler birbirine hitap ve cevap amacıyla hû derler. Tek­keye girmek isteyen kişi izin almak için "destur" der, İçeriden "hû" sesi gelirse girebilir. Tekke hayatında geniş bir uygu­lama alanı bulan gülbankler hû diye sona erer. "Yâ hû, bu da geçer yâ hû. hoş gör yâ hû, haydan gelen huya gider, illâ hû, edep yâ hû. hû çekmek" mutasavvıfların yanında halkın da çok sık kullandığı ifa­delerdir.

Bibliyografya :

Kâşânî. Iştılârıâtü'ş-şüfiyye, "hû" md.; et-Ta'rifât, "hevâ" md.;Teh.ânevî.tfe$şâ/; 11, 1539; Serrâc. et-Lümac, s. 438; Gazzâlî, Mişkâtü'l-en-uâr (nşr. Ebül-Alâ el-Afîfî), Kahire 1383/1964, s. 21;Bak!î, Meşrebü'l-eruâh, s. 282;a.mlf.. Şerh-i Şattıiyyât, s. 443, 511, 540, 615; Fahreddin er-Râzî. Levâmi'u'l-beyyinât, s. 111; a.mlf.. Mefâ-tîhu 't-ğayb, XXXII, 179; Necmeddîn-i Kübrâ. Ta-sauuufı'Hayat [trc Mustafa Kara),İstanbul 1980, s. 141; İbnıYI-Arabî. d-Fütûhât, II, 128;Muham-med Pârsâ, Şerh-İ Fuşûşü'l-hikem (nşr Celîl-i Nejâd), Tahran 1366, s. 137, 325; Harîrîzâde. Fethu'l-esrâr, İstanbul 1287, s. 67; İsmail Hakkı Bursevî. Hilccetü'Tbâliga (Reşehât Tercümesi içinde], s. 50; M. Fâzıl Mevlevî, Hakayık-ı Ezkâr Şerh-i Eurâd-ı Meulânâ, İstanbul 1283, s. 205; Muhammed Nûr. 'CJnuânü't-felâh [Minhâcü'r-râğibtn içinde], Kahire 1312, s. 108; Mehmet Ali Aynî, Tasavvuf Târihi, İstanbul 1341/1922, s. 204-210; Tomar-Halueüyye, s. 35;Abdülbâ-ki Gölpinarli, Tasaoouftan Dilimize Geçen De­yimler ue Atasözleri, İstanbul 1977, s. 133; Sü­leyman Uludağ, Tasauuuf Terimleri Sözlüğü, İs­tanbul 1991, s. 229; Bekir Topaloğlu, "Esmâ-i Hüsnâ", DİA,X\, 410.