Bibliyografya : 9 Modern Fizikte Madde

MADALYA 6

Bibliyografya : 7

MADDE 7

Bibliyografya : 9

Modern Fizikte Madde. 10

Bibliyografya ; 11

MADDECİLİK 11

MADDİYYÜN MEZHEBİNİN İZMİHLALİ 11

Bibliyografya : 12

MADEN 13

Bibliyografya : 17

MÂDER-İ MEVLÂNÂ TEKKESİ 17

MADRAS 17

Bibliyografya : 18

MA'DÛD 18

MA'DÛM 18

MAGLAYLİÇ, İBRAHİM EFENDİ 18

Bibliyografya : 19

MAGOSA 19

Bibliyografya : 21

MAĞFİRET 22

Bibliyografya : 22

MAĞRİB 22

MAĞRİB 22

Tarih. İslâm Öncesi. 23

Berberi Sanhâce Emirlikleri, 24

Bibliyografya : 26

Mimari. 27

1. Yarı Bağımsız Emirlikler Dönemi 27

2. Mahallî Devletler Dönemi 27

3. Murâbitlar ve Muvahhidler Dönemi 28

4. Merînîler Dönemi 29

5. XVI. Yüzyıl ve Sonrası. 30

Bıblıyografya : 31

MAĞRİBİ, AHMED KEHATTÛ 31

Bibliyografya : 32

MAĞRİBİ, MOLLA MUHAMMED 32

MAĞRİBİLER 32

Bibliyografya : 33

MAHABBET 33

MAHALLÂTÎ 33

MAHALLE 33

Bibliyografya : 36

MAHALLE MEKTEBİ 37

MAHALLİ 37

Eserleri. 38

Bibliyografya : 38

MAHANİ 38

Eserleri. 39

Bibliyografya : 39

MAHBUBÜ'L-KULUB 40

Bibliyografya : 40

MAHCÛB, ABDULLAH B. İBRAHİM 40

MAHCÛR 41

MAHÇE 41

MAHDAR 41

MAHDÛM-i CİHÂNİYÂN 41

MAHDÛM el-MEHAİMÎ 41

MAHDUMKULU 41

MAHDÛMÜLMÜLK 41

Bibliyografya : 41

MA'HEDÜ İHYAİ'I-MAHTÛTAT 42

MA'HEDU'I-MAHTÛTATI'I-ARABİYYE 42

Bibliyografya : 43

MAHFİL 43

Bibliyografya : 45

MAHFİL 45

Bibliyografya : 46

MAHFÛZ 47

Bibliyografya : 47

MAHFUZ B. ABDULLAH ET-TERMESÎ 48

Eserleri. 48

Bibliyografya : 49

MAHİYET 49

Bibliyografya: 51

MAHK 51

MAHKEME 51

Bibliyografya : 56

Osmanlı Devletî'nde Mahkeme. 56

Bibliyografya : 60

MAHLAS 60

MAHLED B. KEYDAD 60

MAHLUF, HASENEYN MUHAMMED 60

Eserleri. 60

Bibliyografya : 61

MAHLÛF, MUHAMMED HASENEYN 61

MAHLÛF, MUHAMMED B. MUHAMMED 61

MAHLÛK 61

MAHMESÂNÎ 61

Eserleri. 62

Bibliyografya: 62

MAHMİL 62

MAHMUD I 63

Bibliyografya: 64

MAHMUD I 64

Bibliyografya : 64

MAHMUD I 65

Bibliyografya : 68

MAHMUD II 69

MAHMUD II 69

Bibliyografya : 73

MAHMUD II TÜRBESİ, SEBİLİ, ÇEŞMESİ VE HAZÎRESİ 74

Bibliyografya : 75

MAHMUD CELÂLEDDÎN EFENDİ 76

Bibliyografya : 76

MAHMUD CELÂLEDDİN PAŞA 76

Eserleri. 77

Bibliyografya : 77

Mûsiki. 77

Bibliyografya : 78

MAHMUD EFENDİ, AÇIKBAŞ 78

MAHMUD EFENDİ, İMÂM-I ŞEHRİYÂRÎ 78

Bibliyografya : 79

MAHMÛD-I FAĞNEVÎ 79

MAHMÛD-I GAVAN 79

Bibliyografya : 79

MAHMÛD-I GAZNEVI 80

Bibliyografya : 82

MAHMÜD HAMDÎ 83

MAHMÜD HAMZA 83

Eserleri. 84

Bibliyografya : 84

MAHMÛD HASAN DİYÛBENDI 84

Eserleri. 85

Bibliyografya : 85

MAHMÛD-I HAYRÂNÎ 86

Bibliyografya : 86

MAHMUD KASIM 87

Eserleri. 87

A) Telifleri. 87

B) Tahkik ve Neşirleri. 88

Bibliyografya : 88

MAHMÛD MUHAMMED ŞÂKİR 88

Eserleri. 89

Bibliyografya : 89

MAHMÛD MUHAMMED TAHA 89

Bibliyografya : 90

MAHMÛD B. MUHAMMED TAPAR1 90

Bibliyografya : 92

MAHMÛD NÂSIRÜDDİN 92

Bibliyografya : 93

MAHMÛD NÂSIRÜDDİN 94

Bibliyografya : 94

MAHMÛD NEDİM PAŞA 94

Bibliyografya : 96

MAHMUD PAŞA 96

Bibliyografya : 98

MAHMUD PAŞA CAMİİ VE TÜRBESİ 99

Bibliyografya : 100

MAHMUD PAŞA Rl-FELEKÎ 100

Eserleri. 101

Bibliyografya : 101

MAHMÛD PAŞA KÜLLİYESİ 101

Bibliyografya : 103

MAHMUD PAŞA KÜTÜPHANESİ 103

Bibliyografya : 104

MAHMUD-I PESIHANI 104

MAHMUD RÂİF EFENDİ 104

Bibliyografya : 105

MAHMUD SAMİ PAŞA 106

MAHMUD ŞEHÂBEDDİN 106

Bibliyografya: 107

MAHMÛD ŞELTUT 107

MAHMÛD ŞEVKET PAŞA 107

Bibliyografya: 108

MAHMUD ŞÜKRÎ el-ÂLÛSÎ 108

MAHMUD TEYMUR 108

Bibliyografya : 109

MAHMUL 109

Bibliyografya : 110

MAHMUT BEDRETTİN YAZIR 110

MÂHPEYKER VALİDE SULTAN 110

MAHREÇ 110

MAHREÇ 110

Bibliyografya : 111

MAHREM 111

Bibliyografya : 112

MAHREME B. NEVFEL 113

Bibliyografya : 113

MAHREMÎ 113

Eserleri. 114

Bibliyografya : 115

el-MAHSUL 115

Şerhleri. 116

Muhtasarları. 116

Bibliyografya : 117

MAHSUS 117

Bibliyografya : 118

MAHŞER 119

MAHTUMKULU 119

Bibliyografya : 120

MAHUR 120

Bibliyografya : 120

MAHV 120

MAHV VE İSBAT 121

Bibliyografya : 122

MAHYA 122

Bibliyografya : 123

MAHYA 124

Bibliyografya : 124

MAHZAR 125

BİBLİYOGRAFYA : 127

MADALYA

Resmî veya gayri resmî çeşitli atanlarda üstün başarı gösterenlere takılan madenî nişan.

Kelime İtalyanca medagliadan gelir. Genellikle unutulmaması gerekli görülen bir başarının hâtırası olmak üzere altın, gümüş, bakır ve nikelden hazırlanmış olup bir defaya mahsus olarak verilen bir mükâfat ve şeref armağanıdır.

Eski Yunan ve Romalılar'da bir madenî paraya madalya denilirdi. Muhtemelen daha sonra madalya bir tür kıymetli takı aracı oldu ve paradan ayrı bir nitelik ka­zandı. Madalya, sadece Batı'da değil İs­lâm dünyasında da sıkça kullanılan bir başarı armağanı olarak ön plana çıktı. Bunlar, daha çok dönemin hükümdarının adını ve baş kabartmasını taşıyan bir çe­şit madenî para özelliği göstermekteydi. Abbasîler zamanında önemli bir olay do­layısıyla birtakım madalyaların basıldığı bilinmektedir. Halife Hârûnürreşîd'in oğ­lu Emîn, hilâfeti döneminde kardeşi veli­aht Me'mûn'dan sonra ikinci veliaht ola­rak kendi oğlu Musa'yı gösterdiğinde 194/809-101 onun adına 10 miskallik di­nar ve dirhemler bastırmıştı. Yine Bağ­dat'ta Hamdânî hâkimiyeti sırasında Sey-füddevle, zamanın ediplerine verilmek üzere 10 miskal altın kestirip bunun üze­rine ismini ve resmini kazdırmıştı. Viya­na Müzesi'nde olup Abdüllatif Subhi Pa-şa'nın satmış olduğu Halife Mütevekkil-Alellah'ın 241 (855) tarihli gümüş ma­dalyasının ön yüzünde uzun sakalı ile ha­lifenin resmi, arkasında ise deve yürüten bir adam görülmektedir. Berlin Müzesi'n­de de Muktedir-Billâh'ın tarihsiz gümüş bir madalyası vardır. İstanbul Arkeoloji Müzesi Nümismatik Kabinesi'nde 16 mm. çapında ve 18,30 gr. ağırlığında, bir dü­ğün münasebetiyle çıkarılmış olan altın madalya, Halife Tâi" Lillâh ile Büveyhî Hü­kümdarı Bahtiyar tarafından Medînetüs-selâm'da (Bağdat) 365"te (975-76) kesti­rilmiştir. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Key-husrev'in41 mm. çapında ve 134,25 gr. ağırlığında, 635'te (1237-38) Konya'da basılmış atıyye dinarı da bu tür madal­yalar arasında sayılabilir.

Madalya zamanla, bilhassa askerî başa­rıları takdir amacıyla göğse takılan ve çe­şitli şekillerde hazırlanmış olan bir nevi nişan haline geldi. Osmanlılar'da madalya nişandan önce olup ilk Osmanlı madalya­larının ihdası 1143 (1730-31) yılındadır. Ferahi denilen altın madalyanın ne için çıkarıldığı bilinmemektedir. Daha sonra sırasıyla 1168'de (1755) çıkarılan sikke-i cedîd madalyası altın; 1216 (1801) VaKa-i Mısriyye madalyası altın ve gümüş; 1240 (1824-25) Hilâl-iOsmânî altın; 1247 (1831-32) İşkodra madalyası (Câmi-İ Nusretiye) altın ve gümüş; 1233(1837) Hâdimü'l-Haremeyni'ş-şerîfeyn beyzî şekiide gü­müştendir. Ayrıca 1249 (1833) Hünkâr İskelesi madalyası altın, gümüş ve bakır; 1255 (1839) Atik iftihar madalyası altın ve gümüş; 1256 (1840) İftihar madalya­sı altın; 1256 (1840) Beriyyetü'ş-Şâm ve Kal'a-i Akkâ madalyası altın ve gümüş; 1260 (1844) Tashîh-i ayâr-ı sikke madal­yası altın, gümüş ve bakır ¹ 1263 (1847) Kürdistan madalyası (bu ma­dalyanın murassaı olduğu gibi altın ve gü­müşü de vardır]; 1263 (1847) Yemen mu­harebesine mahsus madalya altın ve gü­müş; 1265 (1849) Ayasofya tamir madal­yası altın, gümüş ve bakır (camiyi tamir eden mimar Fosatti, madalyayı yapan sa­natkâr da Robertson'dır); 1266 (1850) Bosna madalyası altın ve gümüş; 1267 (1851) Tanzîmât-ı Hayriyye madalyası tunç (Brüksel'de Hart isimli bir sanatkâr tarafından yapılarak Sultan Abdülmecid'e takdim edilmiştir]; 1270 (1853-54) İftihar madalyası altın ve gümüş; 1270 (1853-54) Sinop madalyası tunç (Paris'te yapıl­mıştır); 1271 (1854-55) Bahr-i siyah ve Tuna madalyası kurşun (Paris'te yapıl­mıştır); 1271 (1854-55) İttifâk-ı düvel-i selâse madalyası tunç (Paris'te yapılmış olup küçüktür; yine bu madalyanın aynı olup diğer yüzünde yazılı Paris'te yapılmış küçük, kurşundan bir madalya daha vardır); 1272(1855-56) Kars madalyası altın ve gümüş; 1275 (1858-59) Nişân-ı iftihar altın ve gümüş; 1276 (1859-60) Tahlîs-i can madalyası gü­müş ve bakır; 1276 (1859-60) Tahsîn-i hü­ner ve marifet madalyası altın, gümüş ve bakır; 1277 (1860-61) Zaptiye çavuşları madalyası gümüştür.

Sultan Abdülaziz'in saltanatı zamanın­da ortaya çıkan madalyalar, 1279 (1862) Karadağ madalyası gümüşten; 1279 (1862) Sergi-i umûmî-i Osmânî madalya­sı altın, gümüş ve bakırdan; 1279 (1862) Şeşhaneli tüfek altın ve gümüşten; 1280 (1863) Endaht nişanı madalyası gümüş­ten; 1282 (1865) Kolera madalyası gü­müşten; 1285 (1868) Atik Girit madal­yası gümüşten olmak üzere hazırlan­mıştır.

İl. Abdülhamid döneminde şu madalya­lar çıkarılmıştır: 1294 (1877) Bosna mu­harebesi madalyası gümüş; 1294 (1877) Plevne madalyası gümüş; 1296 (1879) Tarz-ı atık imtiyaz madalyası altın; 1300 (1883) Tarz-ı cedîd büyük imtiyaz madal­yası altın ve gümüş; 1302 (1885) İftihar madalyası altın ve gümüş; 1302 (1885) Küçük İmtiyaz madalyası altın ve gümüş; 1307 (1889-90) Alman mülakat madal­yası altın, gümüş ve bakır; 1308(1890-91) Tarz-ı cedîd Girit madalyası altın ve gümüş; 1308 (1890-91) Liyakat madalya­sı altın ve gümüş; 1310 (1892-93) Tarz-ı cedîd Yemen madalyası altın ve gümüş; 1310 (1892-93) Ziraat ve Sınaat madal­yası altın, gümüş ve bronz; 1312(1894-95) Hareket-i arz madalyası altın, gümüş ve bakır; 1313 (1895-96) Anadolu mü-sâbînîne iane madalyası gümüş; 1314 (1896-97) Te'sîsât-ı askeriyye iane ma­dalyası altın, gümüş ve alüminyum; 1314 (1896-97) Yunan muharebesi madalyası gümüş; 1315(1897) Evlâd-ı şühedâ ve ma'Iûlîn-i guzât asâkir-i şâhâne İane ser­gisi madalyası yaldızlı gümüş, gümüş, ba­kır ve nikel; 1317 (1899) Maarif madalya­sı altın ve gümüş; 1318(1900) Hamidiye Hicaz demiryolu madalyası altın, gümüş ve nikel; 1322 (1904) Hamidiye Hicaz de­miryolu Maan mevkiinin açılış madalyası altın, gümüş ve bakır; 1322(1904) Harîr müsabakası madalyası altın, gümüş ve bakır; 1324 (1906) Cem'iyyet-i umûmiy-ye-i Belediyye madalyası bakır; 132S (1907) Darülfünun madalyası alüminyum; 10 Temmuz 1324 / 24 Cemâziyelâhir 1326 (24 Temmuz 1908) Kânûn-ı Esâsî madal­yası altın ve gümüş; 1326 (1908) Hami­diye Hicaz demiryolunun Medîne-i Mü­nevvere mevkiine ve Aynüzzerkâ suyunun demir borularla Medine'ye ulaşması ve Hamidiye Camii'nin inşasının bitmesi, elektriğin getirilmesi hâtırası madalyası gümüş; 1326 (1908) Macar zuvvâri hâtı­rası madalyası yaldızlı bakır; 1326 (1908) Galatasaray futbol kulübü madalyası gü­müş ve bakır; i 326 (1908) Kadıköy İtti-hâd-ı Osmânî Mektebi madalyası bakır ve alüminyum.

V. Mehmed Reşad devrinde çıkarılan madalyalar: 1325r. (1909) Bursa sergisi madalyası altın ve gümüş; 1326 r. (1910) Galatasaray Terbiye-i Bedeniyye Kulübü madalyası bakır; 1327. (1911) Hâtıra-i Âbide-i Meşrûtiyet madalyası altın; 1328 r. (1912) Donanma madalyası altın, gümüş, bakır, nikel, alüminyum; 1329r. (1913) Hamidiye kruvazörü madalyası bakır; 1330 r. (1914) Tayyare madalyası attın, gümüş ve bakır; 1330r. (1914) Müdâfaa-i Milliye biçki yurdu madalyası altın, gü­müş; 1330 r. (1914) Harp madalyası fak­fon (bafon); 24 Mart 1330 (6 Nisan 1914) Kahire seyâhat-ı havâiyyesine mahsus madalya altın, gümüş, tunç; 1332.

(1916) Bezmiâlem Valide Sultanîsi ma­dalyası gümüş; 1332 r. (1916) Ticaret Mekteb-i Âlîsi madalyası gümüş; 1333 r. (1917) Fenerbahçe İdman Yurdu madal­yası bronz; 1333 r. (1917) Kadıköy Fuka-raperver Cemiyeti madalyası gümüş; 1333 r. (1917) Alman mülakat madalyası altın, gümüş ve bakır; 1334 r. (1918) Avusturya mülakat madalyası altın, gü­müş ve bakır; 1334r. (1918) Çanakkale ziraat sergisi madalyası gümüş ve bakır. Sultan Vahdeddin döneminde çıkarılan madalyalardan 1337r. (1921) Çiçekmeşheri madalyası gümüş ve bronz; 1337r. (1921) Traktör müsabakası madalyası al­tın, gümüş ve bronzdan yapılmıştır.

Söz konusu madalyaların şekillerinin nasıl olacağı, kimlere ne şekilde takılacağı hususunda nizâmnâmeler hazırlanmış­tır. Madalya geleneği Türkiye Cumhuri-yeti'nin kuruluşundan sonra da sürmüş­tür. Cumhuriyet döneminin ilk madalya­sı İstiklâl madalyasıdır (1926-1931). Millî Mücadele sırasında cephe ilerisi ve geri­sinde başarı gösteren asker ve sivillere verilmek üzere çıkarılmış olup savaşa fii­len katılanlara kırmızı, cephe gerisinde çalışanlara beyaz, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine yeşil kurdeleli pirinç ma­dalyalar verilmiştir. 1971'de çıkan savaş madalyası yanında şeref. Övünç, üstün hizmet madalyaları da vardır.

Bibliyografya :

S. Lane-Poole, The Coins ofthe Turks İn the British Museum, London 1883, tür.yer.; İsmail Galib, Takülm-i Meskükât-ı Osmâniyye, İstan­bul 1307, s. 484-501; Süleyman Sûdî, Üsûl-İ Meskûkât-ı Osmâniyye ne Ecnebiyye, İstanbul 1311, tür.yer.; Darphâne-i Âmire, Meskûkât-ı Şâhâne idaresi, 1336 Sene-i Mâliyesi Darbi-yât ve Muamelâtı Hakkında Mâliye Nezâret-i CelHesine Takdim Olunan Rapor, İstanbul 1337, s. 208 vd.; Metin Erüreten, Osmanlı Madalya­ları ve Nişanlan, İstanbul 2001; Çevriye Artuk, "İâne-i Harbiyye Madalyası", 7Ü, sy. 26 (1972], s. 119-122; a.mlf., "Hicaz Detniıyolu Madalya­ları", TTK Bildiriler, VII (1973). II, 785-794; a.mlf., AlmanMülâkatMadalyasr,a.e,V!Il(1983],lll, 1733-1741; a.mlf., "İftihar Madalyası", TTKBel-teten,XLIV/175 (1980], s. 535-537; İbrahim Ar­tuk, "Kanûn-ı Esâsî ve Hâtıra-i Abide-i Meşru­tiyet Madalyaları", TTK Bildiriler, VIII (1983), III, 1797-1815; Pakalın, II, 377-379. İbrahim Artuk