Deneyimlediğimiz dünyayı gerçek dünyadan ayıran nedenler Nörolojik filtreler; 5 duyunun yetersizliği/ sabit

Deneyimlediğimiz dünyayı gerçek dünyadan ayıran nedenler

• Nörolojik filtreler; 5 duyunun yetersizliği/ sabit

• Sosyal filtreler; kültürel*

• *dil, * kategorizasyon/

• Bireysel filtreler;

• *kişisel öykü, ilgi, sevdiği, kızdığı şey, alışkanlık, duvar yazıları.. Kendi haritası.. Kendi modeli..

Sorun nedir?

• Yeterli seçenek eksikliği. Bir kişi kendi dünyasındaki seçenekleri nasıl yok ediyor?

• Genelleme yaparak

• Silerek

• çarpıtarak

genelleme

• Kişisel modelin orijinal modelden koparılma yöntemidir. Bir çeşit dünyayla başa çıkmak için gerekli bir yetenektir. Ama aynı zamanda dünyamızı sınırlar..

• Sallanan sandalyeden düşen 2 çocuk.

• 1. si “sallanan sandalyeler tehlikelidir..”

• 2.si “tüm sandalyeler tehlikelidir..”

silme

• deneyimimizin belli kısımlarını seçer diğerlerini yok sayarız..

• Kocam beni sevmiyor, diyen bir kişinin evinde kocasının aslında karısına sevecen davrandığını bulabilirsiniz. Kendisini değersiz gören bir kadın, bu genellemesini yaptıktan sonra kendisine değer veren sözleri işitmez bile..

• Silme, dünyamızı baş edeceğimiz bir boyuta indirger. Bu bazen gereklidir.

çarpıtma

• deneyimizin duyusal boyutunda kaydırma yapmamızıdır.

• Fantezi..

• Yaratıcılığın kaynağı..

• * Kocam bana bunu benden bir şey beklediği için söyledi..

Sihir nerede?

• sihir kullandığınız dilde gizlidir..

• Hastanızın dilini çözerseniz onu gerçek zengin dünyaya taşırsınız.

• Hastanın dilini düzelterek dünyasını genişletirsiniz.

• Konuştuklarında spesifikliği yakalayıp EFT yapabilirsiniz.

Dili neden kullanırız

• Kendi yaşadığımız dünyayı temsil etmek için.. Gen/sil/çarp: TEMSİL

• Bu dünyamızı diğerlerine anlatmak için: İLETİŞİM

• dilin sistemi ve yapısı vardır.

• Kullandığımız dil dünyamızı modeller

• META-MODEL; modellerimizin modelidir..

Meta-model

• İnsanların dilin yapısı hakkında önsezileri vardır. Kuralları bilmese de bu kurallar için de dili kullanır. Okuma yazma bilen herkes cümlenin neyi ifade ettiğini söyleyemese de şu iki cümleden hangisinin kuralsız olduğunu söyler.

• Renksiz yeşil fikirler kızgınca uyur.

• Kızgın uyur fikir yeşili renksizler.

• Meta model hangi cümlenin uygun olduğunu belirler.

İnsan dilinin evrensel özellikleri

• Deneyimimizi oluştururken yaptığımız işlemleri dilimize de uygularız. Her cümle 2 düzeyde analiz edilir.

• Kadın otomobil aldı.

• Kadın (otomobil aldı). Yüzey yapı

• * (o)kadın (birisinden) ( belli bir ücrete) (bir) otomobil (satın) aldı. Derin yapı

Derin yapı-yüzey yapı ilişkisi

• Derivasyon;

• Kadın otomobil aldı / otomobil kadın tarafından alındı.

• Kelime düzeni değişmesine rağmen anlam değişmiyorsa transformasyon söz konusudur.

• 1. Permutasyon tr; kelimeler farklı sırada yterleşebilir..

• 2. Silinme transformasyonu

• 3. Nominalizasyon.

Silinme tipleri

• 1. serbest silinme ; belirsiz eleman

• * İsmet birisine çok konuştu / İsmet çok konuştu.

• 2. kimlik silinmesi; belli bir eleman

• İsmet dükkana girdi, Ayşe de girdi

• 1. si her durumda mümkün. 2 si kurala bağlıdır.

nominalizasyon

• hareketi duraganlığa çevirmektir.

• a) Selma babasından korktuğunu anlıyor

• b) Selma babasından korkusunu anlıyor

• Hakan işinden nefret ettiğini fark ediyor

• Hakan işine nefretini fark ediyor.

• SİNONİM

• Aynı derin yapının farklı yüzey yapılarla ifade edilmesidir.

• BELİRSİZLİK

• Aynı yüzey yapının farklı derin yapılara bağlanabilmesidir. ( oku yaz baban gibi eşek olma)

etkileşim

• Terapist; hastanın dünya modeli nedir?

• Hasta; yüzey yapılarla modelini aktarır.

• Silinmeler; terapist için olduğu kadar hasta için de gerçek modelinin eksik yansıtılmasıdır. Dünyasını fakirleştirmektir.

Puzzle eksik parçaları

• silinen parçalar ortaya çıkarıldıkça, hasta için değişim başlamış demektir.

• İlk adım yüzey yapı =? derin yapı

• Hedef; silinen parçaları ortaya çıkararak derin yapıya ulaşmak..

ÇARPITMA; süreç olay

• eylemsizlik .

• Olay belli bir zamanda başlar ve biter

• Sonucu bellidir ve sonucu değiştirmek için bir şey yapılamaz.

• kişi eylemi olaya çevirerek dünyasını fakirleştirir.

• Kişi hala yaşamında sürmekte olan bir olay için “ kararımdan pişmanım” derse..

Derin yapıya ulaşmak için

• Eksik parçaları bul, yap-bozu tamamla

• Nominalleşmeleri ortaya çıkar

Silinmeyi ortaya çıkaran sorular

• İnsanlara güvenmiyorum

• (Terapistin modelinde güven varsa)

• Seni insanlara güvenmekten alıkoyan nedir?

• İnsanlara güvenirsen ne olur?

• Silinme; kişinin tıkandığı yerlerde kendini gösterir. Algılarının sınırlandığı yerlerdir.

Silinme ilgili

• bazan silinme çok belirgin ve açıktır. Terapist kendisi önerilerde bulunur.

• bu bazan çok açıktır ama yinede kişinin deneyiminden sildiği parçalardır. Modelinde yoktur.

• Hasta ya direnç gösterir, ya da seçenekleri duymaz.

• bu nedenle terapist ısrarla bu boşlukları doldurmaya devam etmelidir.

ÇARPITMA

• Anlamsal çarpıtmalar

• Eşim beni 80 kg olmaya zorladı

• Eşim beni çıldırtıyor

• Bir insan bir insanda bazı duyguların oluşmasına sebep oluyor.

• soru; bu olabilir mi?

• Kocan her zaman seni çıldırtıyor mu?

• Hangi olaylarda çıldırmıyorsun?

TERAPİNİN AMACI

• hastanın modelinde değişim sağlamaktır

• daha fazla seçeneği olduğunu görmesini sağlamaktır

• modelinde yeni yönler görmesidir

• Bu yeni yönlerin deneyimiyle uyumlu olduğunu anlamasıdır..

• Bu nedenle bu yeni yönleri denemesi, prova yapması gerekir.

İyi kurulmuş bir cümle

• Türkçesi iyi kurulmuş bir cümledir

• Transformasyonel Silinmesi yoktur

• Nominalizasyonu yoktur

• Referansları tamdır.. ( kime ve neye bağlı olduğu)

• Yarım fiili yoktur..

• Kabullenmeleri yoktur..

• Semantik koşullara uygundur..

O ne diyor? Ben ne anlıyorum?

• size sunulan yapı gerçekte sunduğu ile sizin buna yüklediğiniz anlam arasında bir fark varsa bu farkın nedeni sadece sizsinizdir.

• Sizin kendi anlayışınız ile eklediğiniz malzeme O’nun modeline uyar ya da uymaz.

• Bu farkı fark etme ustalığınız arttıkça terapi ustalığınız artar.

• Gözlerinizi kapayıp canlandırın

• - ben korkuyorum

• - o beni incitiyor

• Sizin canlandırdığınız hastanın modeline ne kadar uyuyor?

Silinme örnekleri

• Onur sandalyeyi kırdı. / tam DY

• Sandalye kırıldı / eksik

• Mutlu hissediyorum/ eksik

• Buna devam etmekle ilgileniyorum /T

• Babam kızgın /E

• Bu eksersiz sıkıcı /E

• Bu konuda huzursuzum /T

Silinme örnekleri(2)

• - Silinmeyi tamamla

• Korkuyorum /İnsanlardan korkuyorum

• sorunum var/ insanlarla sorunum var

• Mutsuzum / annem hakkında mutsuzum

• Bıktım/ senden bıktım

• Rahatsız ediyorsun/ beni rahatsız ediyorsun

• Kaç silinme var?

• deneyeceğimi söyledim. ( kime, neyi?)

• ailemi görmeyi umuyorum/T

• Kocam korktuğunu iddia etti. ( kime, neyden)

Yüzey yapının tam şeklini bulun

• Her zaman deli olmuş gibi konuşursun / her zaman bana başkasına deli olmuş gibi konuşursun.

• Kardeşim ailemin başa çıkamayacağını ileri sürdü/ kardeşim bana ailemin onunla başa çıkamayacağını ileri sürdü.

• Herkes senin kazanamayacağını biliyor/ herkes senin istediğin kadar kazanamayacağını biliyor.

• İletişim benim için zordur / seninle benim değişeceğim umudu hakkında iletişim kurmak zor.

Gizlenmiş eylemi ortaya çıkarın

• Daima aptal örnekler verirsin

• Mutsuz mektup beni şaşırttı ( beni mutsuz eden mektup..)

• içten pazarlıklı insanları sevmem

• İğrenç adama güldüm

• Yiyeceğin yıkıcı fiyatı beni huzursuz ediyor..

Silinmeyi silen sorular

• ne hakkında? / kim hakkında?

• kime? / neye?

• Kimle? / neyle? Gibi..

• Ne yapacağımı bilmiyorum..

• Deneyeceğimi söyledim..

• Duymak istiyorum..

Özel silinme hali; karşılaştırma

• O bana annemden daha iyi / o benim için daha iyi / o benim için daha iyi bir kadın

• O bana daha ilginç geliyor/ o en ilgincidir

• Daima en zor işleri bana bırakır

• Daha saldırgan olanlar istediklerini alırlar

• Sorular; neye göre?/ neye göre en iyisi?/ neyin arasında en iyisi?

Özel silinme II; açıklıkla, şüphesiz

• gayet açık ki, ailem beni sevmiyor. ailemin beni sevmediği açıklıkla belli.

• soru; kim için gayet açık?

• Ne yazık ki, beni doğum günümde aramayı unuttun..; beni doğum günümde aramayı unutman yazık.. ( Eğer anlam değişmezse sıfat derin yapıdan gelmiştir ve silinme vardır. )

• Tartışmayı hızla terk ettim: tartışmayı terk etmem hızlıdır..

• Hayret ki, babam içki içmesi hakkında yalan söyledi. / babamın içki içmesi hakkında yalan söylemesi hayret verici.

• Yavaşça ağlamaya başladı./ ağlamaya başlaması yavaştır.

• * Buna para-cümle testi diyoruz. Eğer anlam bozulmazsa eksik kısmı ortaya çıkarın. ( kim için hayret verici?)

Özel silinme III: koşul operatörleri

• başka insanların duygularını dikkate almam gerekir. ; basit silinme ; hangi duygularını?

• Geniş silinme; yoksa ne olur? / bunu beceremezsen/başaramazsan ne olur?

• mecburum/ gerekli/meli-malı/mümkün değil/ kimse ..amaz, edemez vs..

• Toplum içinde uygun davranmalı

• İnsanları ciddiye alınmalı

• Buna kendimi çok vermemeliyim

• İnsanlar çatışmadan kaçınmayı öğrenmeli

seni bundan engelleyen/durduran/alıkoyan nedir?

• seni bundan engelleyen/durduran/alıkoyan nedir?

• Seni birden çok insana aşık olmaktan alıkoyan nedir?

• anlayışlı bir insan bulmak imkansız../ seni anlayışlı bir insan bulmaktan alıkoyan nedir?

• Karımı anlayamıyorum/ senin karını anlamanı engelleyen nedir?

• Kimse beni anlayamaz/ onların seni anlamasını engelleyen nedir?

Koşullara bağlı silinmeler

• kişinin deneyiminden derin yapıya indirgerken oluşan silinmelerdir.

• Yüzey yapı genelleme şeklindedir.

• kişinin model dünyasındaki sınırlamaları çok iyi ortaya koyar

• Seçeneklerinin sınırlılığını ortaya koyar

Çarpıtma/nominalizasyon

• Amaç; sürecin devam ettiğini göstermek

• Süren olaylar değiştirilebilir

• Derin yapıdaki süreç yüzey yapıya olay olarak yansır

• Bulmak için 1. içgüdü 2. kelimeyi ( sürmekte olan……) şeklinde test 3. el arabasına koya bilir misiniz?

• genelde silinmelerle beraber bulunurlar

Nominalizasyon örnekleri

• karımın gülmeleri bende kızgınlığa neden oluyor. / karım gülerken kızgınlık hissediyorum

• Algılamaların ciddi olarak yanlış / algılamakta oldukların ciddi şekilde yanlış

• Sorularından sıkılıyorum / sormakta olduklarından sıkılıyorum.

Nominalizasyon-silinme saptama

• ağrım dayanılmaz / ne(kim) hakkında hissettiğin ağrı kim için dayanılmaz?

• oğlumun inançları beni kaygılandırıyor / oğlun seni endişelendiren nelere inanıyor?

• Korkum beni yolumdan alıyor / seni hangi yolundan engelleyen neden korkuyorsun?

GENELLEMELER

• en sık karşılaştığım konuşma şeklidir

• hastanın düzeltmekte ne zorlandığı yüzey yapıdır.

• hipnozdayken de çok sık karşımıza çıkar.

• Sağlıklı af senasının yapılmasını engeller.

• düzeltmeler güçlü EFT yapılmasına olanak sağlar.

• Kişini yaşantı dünyasını fakir bir modele indirger.

• Özel acılı durumu tüm dünyanın işkence yaptığı bir duruma yükseltir..

Genelleme örnek

• bilirsin ki, onu bu durumda görmek bizim için acı verici.

• Kim için acı verici?

• Biz kimiz?

• Hangi durumda?

• Ne bilirim?

• Sen derken kimi kastediyorsun?

Genelleme düzeltilmesi (1)

• kimseye güvenmek mümkün değil

• Genellemeyi abart; Her zaman herkes için hiç kimseye güvenmek mümkün değil mi?

• Bozacak bir örnek ara; hiç birisine güvenmedin mi?

• Fantezi yarat; birisine güvendiğin bir durumu hayal et. Fanteziyi gerçekleştirmekten ne alıkoyuyor?

• kendi deneyimini uyarla; hiç doktora gittin mi? Ona güvenmedin mi?

Genelleme düzeltilmesi (2)

• e) Meydan oku; seni birisine güvenmekten alıkoyan nedir?/ güvenirsen ne olur?

• f) Kaydırma yap

• Kocam hep benimle tartışır / sen hep kocanla tartışır mısın ( tersi mecburen doğru)

• Kocam bana hiç gülümsemez/ ben kocama hiç gülümsemem ( non simetrik ama pratikte doğru)

Non simetrik dayanakların çözülmesi

• insanların ihtiyaçlarını gidermem lazım.

• Yoksa ne olur?

• Yoksa beni sevmezler

• İnsanların ihtiyaçlarını gidermezsem beni sevmezler

• Negatife al;

• Eğer insanların ihtiyaçlarını giderirsen seni ( her zaman) sevecekler mi?

KARIŞIK GENELLEMELER- EŞİTLİK DOĞRULANMASI

• Kocam beni azla beğenmez… kocam bana hiç gülmez.. ( 2 aynı yapıda YY.. 1. akıl okuma. 2 si doğrulanabilir cümle)

• Kocanın sana gülümsememesi her zaman seni beğenmediği anlamına mı gelir? ( iki cümle eşit mi)

• Evet, doğru ( hayır derse sorun yok)

• Sen kocana gülümsemediğin her zaman onu beğenmediğin anlamına mı geliyor? (referans kaydırması X ile Y yer değiştiriyor)

• Hayır, bu ikisi aynı şey değil

• Fark nedir?

Anlamı tam belli olmayan fiillerle genelleme

• Annem beni incitir

• Kardeşim beni tekmeledi

• Arkadaşım dudaklarını yanağıma dokundurdu.

• soru; ne şekilde, nasıl vs.. Daha açık bir fiil kullanmaya zorla.

• Çocuklarım beni onları cezalandırmaya zorlar.

• Ona her zaman onu sevdiğimi gösteririm.

• Kocam hep beni ihmal eder.

Çarpıtma; kabullenme

• oğlumda babası kadar tembel olmasından korkuyorum (A)

• Kabullenme?; kocam tembeldir (B)

• A’yı negatif fiille tekrar kur *** oğlumun kocam kadar tembel olmasından korkmuyorum. *** bu cümlenin doğru olması için B geçerli olmalı. O halde B kabullenmedir.

Kabullenme; örnekler

• eğer bu seferde geçen sefer tartıştığımız gibi mantıksız olacaksanız, hiç başlamayalım. *** bir şey tartıştık / geçen sefer tartıştığımızda mantıksızdınız

• o benim beraberliğimden hoşlanmış olsaydı, bu kadar erken gitmezdi. *** o benim beraberliğimden hoşlanmadı

• Ne kadar acı çektiğimi anlamış olsaydınız, bu şekilde davranmazdınız *** acı çekiyorum/ bu şekilde davranıyorsunuz/ bilmiyorsunuz

Kabullenme’yi doğuran çevre

• fiiller; anlamak, farkında olmak, ihmal etmek ( içeriksiz fiiller)

• Koşullu cümleler ( se, sa gibi)

• Zaman değişimi içeren fiiller (sürmek, bitmek, ilerlemek, başlamak)

• Tekrarlama ifade eden fiiller ; tekrar gelirse, yeniden başlarsa, beni ararsa)

Anlamsal çarpıtma 1; neden ve sonuç

• semantik ve mantık açısından bozuk oluşturulmuş cümleler

• neden sonuç ilişkisi *** karım beni kızdırıyor**

• X bir olay yapıyor Y bir (duygu) oluşturuyor ** beni hep üzüyorsun ** beni sert davranmaya zorluyorsun ** beni incitiyorsun ** ağlamaları beni huzursuz ediyor

Sezgi Testi; çarpıtma var mı?

• X (neden oluyor) Y de bir duygu oluşmasına.. Kalıbına sokun.. Anlam değişmezse semantik çarpıtma vardır.

• Beni sıkıyorsun *** benim sıkıntı hissetmeme neden oluyorsun***

• ** kocam beni beğeniyor **test; kocam benim beğenilme hissetmeme neden oluyor ** aynı anlam da değil.**

Anlamsal çarpıtma 2; fakat

• Evden ayrılmak istiyorum ama baba hasta ** X ama Y ( suçlanan neden)

• a) kabul et, sor; her Y olduğunda X oluyor mu? b) kabul et, araştır; Y nasıl X e neden oluyor?

• c) karşı düşünce oluştur.. *** o zaman, baban hasta olmasaydı evi terkederdin, değil mi?

Fakat; ters çevirme tekniği

• X ama Y / burada silinme vardır. Tam şekli şudur; X Y nedeniyle X değil.. *** evi terk etmek istiyorum ama babamın hastalığı nedeniyle terk edemem.

• Y nedeniyle X değil haline getir. Şart kalıbı uygula. Y ise X değil. *** babam hastaysa evi terk edemem.

• iki tarafı da negatif yap. Y olmasaydı X.. *** babam hasta olmasaydı evi terk ederdim…

• Sor; o halde baban hasta olmasaydı evi terk ederdin değil mi?

Fakat ; örnek 2

• Kızmak istemiyorum ama hep beni suçluyor.

• Kızmak istemiyorum, beni suçladığı için kızıyorum.

• beni suçladığı için kızıyorum

• Beni suçlarsa kızarım

• Beni suçlamazsa kızmam

• O zaman seni suçlamasaydı kızmayacaktın değil mi?

Zihin okuma

• 1. anlatan diğer insanın onunla direk iletişim kurmadan ne düşündüğünü, hissettiğini BİLDİĞİNİ söyler

• o bana kızgın*** senin anlatımını sevdiklerinden eminim. *** onu neyin mutlu ettiğini biliyorum. *** ne söylemeye çalıştığımı biliyorsun.

• 2. diğer insan bizim aklımızı okuma gücü var kabullenmesi.. Eğer beni sevseydi, her zaman ondan yapmak istediklerimi yapardı. *** benim duygularıma değer vermediğin için kırgınım.

Zihin okuma; çözüm

• o beni kızdırıyor

• Özellikle, o seni nasıl kızdırıyor?

• Duygularıma önem vermez

• Özellikle hangi duygular? *** senin duygularını düşünmediğini nasıl biliyorsun?.

• Çünkü her akşam çok geç gelir.

• Onun her akşam dışarda kalması seni kızdırıyor mu?

• Onun akşamları geç kalması senin duygularına değer vermediği anlamına mı geliyor?

• *** zihin okuma neden sonuç ilşkisine göre daha fazla ama yine de sınırlı bir seçeneğin olduğunu gösterir. Diğerlerinin ne düşündükleri kabullenmeleri çerçevesinde hareket alanları vardır. Halbuki neden sonuç ilişkisinde bir hareket alanı yoktur.

• *** neden-sonuçta kişi kendini suçlu hisseder. Çünkü diğerlerinde bir duygusal etkiye neden olur.