Dicle üNİversitesi deney hayvanlari

KAFKAS ÜNİVERSİTESİ

HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULU (KAÜHADEK) YÖNERGESİ
AMAÇ :

Madde 1 Bu Yönergenin amacı Kafkas Üniversitesi’nde deneysel, test ve eğitim amaçlı olarak kullanılacak tüm hayvanların barındırılmaları, üretilmeleri, doğadan izole edilmeleri, nakledilmeleri, deneylerde kullanılmaları ve üzerlerinde gözlem yapılması ile ilgili tüm süreçlerde etik bakımdan kabul edilebilir uygulamaların sınırlarını belirlemek ve araştırma önerilerini bu açıdan incelemek üzere oluşturulacak “Kafkas Üniversitesi Hayvan Deneyleri Etik Kurulunun (KAÜHADEK)’’ çalışma esaslarına, yapılması planlanan işlemlerin sunulmasına, araştırma önerilerinin incelenmesine, uygulanmalarına izin verilmesine, uygulamaların izlenmesine ve gerektiğinde sonlandırılmasına ilişkin esasları belirlemektir.
DAYANAK :

MADDE 2 Bu yönerge; Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi, Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlarla Kullanılacak Omurgalı Hayvanların Korunması Hakkındaki Avrupa Konvansiyonu (European Convention for the Protection of Vertebrate Animals Used for Experimental and Other Scientific Purpose), Laboratuvar Hayvanlarının Bakım ve Kullanılması Elkitabı (National Research Council, A.B.D.), Yaban Hayvanlarının Kullanıldığı Çalışmalarda Nesli Tükenmekte Olan Yabani Hayvan ve Bitkilerin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES), Vertebralılar Avrupa Kırmızı Bülteni (RDB), Avrupa Yaban Yaşamı ve Yaşam Ortamlarının Korunması Sözleşmesi (BERN) ile 24/06/2004 tarihli ve 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, Çevre ve Orman Bakanlığınca hazırlanan 06.07.2006 tarihli ve 26220 sayılı Resmi gazete’de Yayımlanan Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğinin ilgili maddeleri esas alınarak hazırlanmıştır.
DENEY HAYVANININ KULLANILMA AMAÇLARI

MADDE 3 Deney hayvanları;

İnsanlar, hayvanlar, bitkilerdeki hastalık, sağlıksız veya diğer anormallikleri ya da bunların etkilerinden kaçınılması, önlenmesi, teşhisi, tedavisi ve söz konusu canlılardaki davranışsal özelliklerin değerlendirilmesi, tespiti, düzenlenmesi veya değiştirilmesi amacıyla; ilaçların, aşıların, gıdaların diğer madde veya ürünlerin geliştirme, imalat, kalite, etkinlik ve güvenlik testlerinin yapılması, insan, hayvan ve bitkilerde fizyolojik mekanizmaların belirlenmesi, düzenlenmesi veya değiştirilmesi, doğal çevrenin, insan veya hayvanların sağlık yada refahı yararına korunması, eğitim, öğretim, adli soruşturma, insan, hayvan veya bitkilerdeki davranışsal özelliklerin değerlendirilmesi, tespiti, düzenlenmesi yada değiştirilmesi ve bilimsel araştırmalar için kullanılabilir.

KURULUŞ VE ÜYELER

MADDE 4

Kafkas Üniversitesi Hayvan Deneyleri Etik Kurulu (KAÜHADEK); Kafkas Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü, Hayvan Deneyleri konusunda deneyimli kurum içinde deney hayvanı yetiştirilmesi, üretilmesi ve bakımından sorumlu ( en az bir yıl deneyimli) bir Veteriner Hekim ile Veteriner Fakültesi , Veteriner Hekimliği Temel Bilimler ve Klinik Bilimleri Bölümlerinden 1’er öğretim üyesi, Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji, Farmakoloji ve Zootekni Anabilim Dallarından 1’er Öğretim Üyesi Tıp Fakültesi Öğretim üyelerinden (Daha önceden deney hayvanları üzerinde araştırmaları bulunan) iki kişi, Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyelerinden bir kişi, Kars Sağlık Yüksekokulundan , Kars Meslek Yüksekokulundan, Kars Atatürk Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulundan, Sağlı Bilimleri Enstitüsünden, Fen Bilimleri Enstitüsünden, Hayvancılık araştırma ve ygulama Merkezinden 1’er temsilci, Deney hayvanları ile çalışmayan ve kurum ile çıkar ilişkisi olmayan T.C. vatandaşı sivil bir kişi, Kurum ile çıkar ilişkisi olmayan herhangi bir sivil toplum kuruluşuna kayıtlı T.C. vatandaşı bir kişi olmak üzere toplam 18 üyeden oluşur. Olası hukuksal sorunların çözümünde bilgi ve deneyimlerinden yararlanabilecek ve Rektör tarafından resen görevlendirilecek bir Hukukçu danışman olarak görev yapar (Kafkas Üniversitesi Rektörlüğü Hukuk Müşavirliği Bürosundan). Hayvan Deneyleri yerel etik kurulunda görev alacak üyelerden en az birinin in vivo hayvan deneylerinde en az bir yıl deneyimli ve doktora/tıpta uzmanlık derecesine sahip olması gereklidir. Bu kurulun sekreteryası, Kafkas Üniversitesi Genel sekreterliğince yürütür.

KAÜHADEK kendi ihtiyaçlarına ve kurumun idari özelliklerine göre kurul kompozisyonunu belirleyebilir. KAÜHADEK’ca gerek görüldüğü durumlarda kurum dışından danışmanlar da atanabilir. KAÜHADEK gerektiğinde başka alanların uzmanlarından görüş alabilir ve/veya toplantılara davet edebilir. KAÜHADEK Başkanı, başkan vekili ve üyeleri Kafkas Üniversitesi Rektörü tarafından atanır veya onay ile görevlendirilir. Atamalar veya onay ile görevlendirmeler Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu (HADMEK)’ na bildirilir. Üyelerin görev süresi dört yıldır. Görev süresi biten üye yeniden atanabilir veya onay ile görevlendirilebilir. Bir takvim yılı içerisinde izinsiz veya mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan üyenin üyeliği kendiliğinden düşer. Üyelik sıfatının ölüm, emeklilik, istifa veya herhangi bir nedenle sona ermesi veya üyeliğin düşmesi halinde, yerine aynı usulle ve kalan süreyi tamamlamak üzere ayrılan üyenin niteliklerini taşıyan yeni bir üye seçilir veya görevlendirilir.
KAÜHADEK’NUN ÇALIŞMA İLKELERİ

MADDE 5

KAÜHADEK Kafkas Üniversitesinde bilimsel araştırma, eğitim, öğretim vb. amaçlarla deney hayvanı ile yapılacak deneysel ve gözlemsel çalışmalarda, deney hayvanının etik hakları yönünden belirtilen ilke ve kurallara uyulup uyulmadığını incelemek, görüş bildirmek, izlemek, izin vermek, gerekirse yeni kurallar koymak, gerektiğinde çalışmayı durdurmak gibi ilkeleri saptamak ve uygulamakla görevli ve yetkilidir. Deney hayvanlarıyla çalışacak personelin gerekli eğitim almasını sağlar ve bu amaçla sertifika programları düzenlenmesini hedefler. Deney hayvanlarının üretim, yetiştirme, barındırma ve nakil koşulları ile deneylerin yapıldığı laboratuvar koşullarının ve ekipmanının etik yönden uygun olup olmadığını denetler, uygun görmediği durumlarda deney hayvanı kullanılmasını engeller. KAÜHADEK çalışmanın uygunluğuna karar verirse çalışmanın başlamasına izin verir, gerektiğinde çalışma devam ederken izler ve çalışma bitiminde onay belgesini imzalar. KAÜHADEK ‘in izni olmadan deney hayvanı ile hiçbir çalışma yapılamaz. Onaylanmış projenin uygulanması esnasında KAÜHADEK tarafından etik kurallara uyulmadığı saptanırsa, önceden çalışma izni olsa bile deneyin devam edilmesine izin verilmez ve çalışmanın bitiminde onay belgesi verilmez.

 BAŞVURU İŞLEMLERİ

 Madde 6 Etik Kurul başvuruları, “KAÜHADEK Başvuru Formu”nun doldurularak İlgilinin bağlı olduğu Birimin en üst amirinin resmi yazısı ile KAÜHADEK sekreterliğine teslimi ile gerçekleşir. Formda, deney hayvanı kullanmanın gerekçesi, yapılacak işlemler, kullanılacak hayvan türleri ve sayıları, hayvanlara verilecek rahatsızlığın niteliği ve boyutları ile deneylere katılacak personel ayrıntılı şekilde yer alır. Bütün başvurular ve alınan kararlar tarih ve sayı numarası verilerek kayıt altına alınır. Kayıtlar en az beş yıl süreyle muhafaza edilir.

  Başvuruların, tez çalışmalarında “Yürütücü” sıfatıyla “Danışman Öğretim Üyesi” tarafından, diğer araştırma projelerinde ise mutlaka Öğretim Üyesi statüsündeki “Araştırma Yürütücüsü” tarafından yapılması gereklidir.

  Kafkas Üniversitesi dışından yapılacak başvurularda da başvuru, araştırmanın yürütücüsü tarafından yapılır. Ancak dışardan yapılacak başvurularda ve Kafkas Üniversitesi personeli olmayanların, Kafkas Üniversitesinde yapacakları çalışmalar için gerekli iznin alınacağına dair bir niyet mektubunu başvuru belgelerine eklemeleri gereklidir. 

ÇALIŞMA ŞEKLİ

MADDE 7 Kafkas Üniversitesi Hayvan Deneyleri Etik Kurulu (KAÜHADEK) ayda bir kez başkanın çağrısı ile toplanır. Başkan gerekli görürse üyeleri olağanüstü toplantıya çağırabilir. Toplantı yeter sayısı salt çoğunluktur. Başkanın bulunmadığı zamanlarda toplantıya, Başkanvekili Başkanlık eder, Etik Kurul kararları gizli olup, başvuru sahiplerinden başkasına bilgi verilmez. Araştırmacıların, başvuru formlarını Kafkas Üniversitesi Hayvan Deneyleri Etik Kuruluna (KAÜHADEK); toplantıdan en az on gün önce ulaştırması gerekir. Formlar her kurul üyesine elektronik posta ile gönderilir. Kafkas Üniversitesi Hayvan Deneyleri Etik Kuruluna (KAÜHADEK) sunulan araştırmaları değerlendirmek üzere bir KAÜHADEK Üyesi, birde KAÜHADEK dışında ilgili Fakültelerin öğretim üyelerinden birine değerlendirilmek üzere formlar gönderilir. Bu raportörlerde çalışmanın maksimum kalma süresi 20 (yirmi) gündür. Raportörler araştırmayı bilimsel ve hayvan etiği açısından değerlendirirler. Raportörlerin değerlendirmeleri KAÜHADEK‘te tekrardan değerlendirilir ve araştırmanın onaylanması, reddi veya düzeltip tekrardan KAÜHADEK’e sunulmasına karar verilir. Usulüne uygun olarak yapıldığı saptanan başvurular, incelenmek üzere Etik Kurulca belirlenen raportör(ler)e iletilir. Raportörün görüşünü hazırlamasını takiben, ilk Etik Kurul toplantısında başvuru gündeme alınarak değerlendirilir. Gerektiğinde Raportör çalışmayı yapmak isteyenle görüşme yapılmasını isteme hakkına da sahiptir.

Etik Kurul, yaptığı değerlendirme neticesinde “uygun”, “düzeltilmesi gerekir” “uygun değildir” şeklinde karar verir. Etik Kurul üyelerine ait başvurular görüşülürken ilgili Kurul üyesi görüşmelere katılamaz ve oy kullanamaz.

“ Düzeltilmesi gerekir” kararı verilen başvurular, başvuru sahibi tarafından düzeltildikten sonra, Etik Kurul’da tekrar değerlendirilir. Etik Kurul, deney hayvanlarında uygulama yapacak kişilerin ehil olup olmadıklarını da değerlendirebilir ve yeterli görmemesi halinde eğitim almaları için alanlarında deneyimli bir araştırıcıyla bir süre çalışmalarını veya bir kurstan geçmelerini isteyebilir. Kararlar kurul üye sayısının yarıdan bir fazlası oy ile alınır, eşitlik halinde başkanın oyu iki oy sayılır. Başvurunun onaylanmasından sonra projede yapılacak değişiklikler KAÜHADEK ‘na bildirilmesi, gerekli izin ve onay belgesi tekrar istenmelidir. KAÜHADEK deney hayvanı kullanımı ile ilgili her türlü veriyi toplamak ve deney hayvanları kullanımı yıllık raporunu hazırlamak ve Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kuruluna (HADMEK) sunmak zorundadır. Deneysel çalışmalar sonunda ortaya çıkan atıklar, ölü hayvanlar ve tıbbi atıkların 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde bertarafını sağlamak; 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununun ve ilgili mevzuatın getirdiği hükümler çerçevesinde, deney hayvanlarının kayıt altına alınmalarını ve izlenebilmelerini sağlamakla görevlidir.