Ehemmiyetli bir kaide-i Kur’aniye

HALK (YARATMAK)

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

وَ بِهِ نَسْتَعِينُ

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ الصَّلاَةُ وَ السَّلاَمُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِهِ وَ صَحْبِهِ اَجْمَعِينَ

Ehemmiyetli bir kaide-i Kur’aniye

“Bazan Kur’an, Cenab-ı Hakk’ın fiillerini tafsil ediyor. Sonra bir fezleke ile icmal eder. Tafsiliyle kanaat verir, icmal ile hıfzettirir, bağlar.” S:418

HALK (YARATMAK)

Maddi ve manevi bütün varlıklar mahluktur, halkedilmişlerdir. Yaratıcı manasında olan Hâlık ismi, sadece Allah’a aittir. Allah’dan başka Hâlık yoktur. Hareketler ve sesler gibi varlıklar da mahluk ve mevcuddurlar.

“Halk ile ca’l arasındaki fark için (6:l) âyetinde “görülüyor ki, semavat ü arz hakkında “halk”, zulümat ve nur hakkında “ca’l” tabir olunmuştur.

Müfessirîn diyorlar ki; “ca’l” de “halk” gibi bir inşa ve ibdadır. Şu kadar ki, “halk, inşa-yı tekvinîye muhtass ve bir takdir ü tesviye manasını da mutazammındır. Yani halkta mahlukun her vecihle mekadir-i mahsusasını ibda’ ve takdir eden mütekaddim bir ilm-i muhit ve ona göre gerek bilâ-madde ve gerek bir maddeden tekvin ve tesviye manası vardır. Ve bu suretle fıtrat mefhumu, halk ve hilkat mefhumundan bir cüz’dür.” (E.T. l866)

“İcad, inşa veya başka bir kelimeye tercihan yaratılışın güzel şeklini ifade eden “halk” tabiri, insanlardaki istidadın sedad ve istikametçe ibadete elverişli olduğuna işarettir. Ve keza ibadet, yaratılışın ücreti ve neticesidir. Bu itibarla sevab, ibadetin ücreti olmayıp, ancak Cenab-ı Hakk’ın kereminden olduğuna işarettir.” İ:98

“Evet Kadir-i Zülcelal’in iki tarzda icadı var. Biri; ihtira ve ibda’ iledir. Yani hiçten yoktan vücud veriyor ve ona lâzım her şeyi de hiçten icad edip eline veriyor. Diğeri; inşa ile, san’at iledir. Yani kemal-i hikmetini ve çok es­masının cilvelerini göstermek gibi çok dakik hikmetler için kâinatın anasırın­dan bir kısım mevcudatı inşa ediyor.” L:193

Bu kısımda ince ve külli hikmet var. Yani inşa etmek yani terkib yoluyla maddi sanaat eserlerini yaratıp ilahî sanaat eserlerinin ebedi filimleri çekilip fani eserlerin bekaya intikal ile esma-i ilahiyenin ebedi tecelligâhları zuhur eder.