Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi


[mütə rəvayətlərinə bağlı Araşdırma]



Yüklə 8,54 Mb.
səhifə50/71
tarix20.01.2017
ölçüsü8,54 Mb.
#780
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   71

[mütə rəvayətlərinə bağlı Araşdırma]


Bunlar mütə evliliyi mövzusunda bizə çatan rəvayətlərin bir hissəsidir. Bu rəvayətləri araşdırıcı gözlə araşdıranlar, bunlardakı ziddiyyəti və ziddliyi görməkdə gecikməzlər. Bu rəvayətlərdən əldə edilən tək nəticə, Ömərin, xəlifəliyi dövründə Əmr b. Hurays və Rəbiyə b. Ümeyye b. Xələf Cumahi hadisələri sonunda gördüyü lazımlılıq üzərinə bu tətbiqi qadağan etmiş olduğudur. Mütə evliliyinin Quranla və ya sünnələ neshedildiği iddiası isə, görüldüyü kimi möhkəm dayaqdan məhrumdur. Üstəlik, rəvayətlərin bütünü məzmunları baxımından bir-birləriylə ziddiyyət təşkil edirlər. Ziddiyyət təşkil etmədikləri ortaq məzmunları yalnız, bu tətbiqin qadağan edicisinin, bu qadağanın icra edicisinin, bu işin haram olduğunun qərar vericisinin və edəni recm cəzasına çarpdırıcısının Ömər olduğudur. Bu bir.

İkincisi; bu tətbiq Peyğəmbərimiz zamanında onun icazəs(n)i altında etibarlı idi. Tətbiq köhnənin təsdiqlənməsi formasında olmuş ola biləcəyi kimi, Peyğəmbər tərəfindən ortaya çıxarıla bilən bir xüsus da olmuş ola bilər. Mütə evliliyini, özlərinə fahişəlik isnad edilməsi düşünülə bilməyəcək dərəcədə seçmə səhabələr tətbiq etmişdir. Cabir b. Abdullah, Abdullah b. Məsud, Zubeyr b. Avam və Əbubəkrin qızı Əsmə kimi. Əsmə bu cür bir evliliklə Abdullah b. Zubeyrin ata olmasını təmin etmişdir.

Üçüncüsü; İbni Məsud, Cabir, Əmr b. Hurays kimi səhabələr ilə Mucahid, Süddi, Səid b. Cubeyr kimi təbiinə mənsub kəslər bu tətbiqi mübah elan etmişlər.

Rəvayətlər arasındakı bu böyük fərqlilik Əhli Sünnə alimlərini ilk mərhələdə bu tətbiqin caizmi, yoxsa harammı olduğu mövzusunda görüş ayrılığına, ikinci mərhələdə də qadağan edilmə formas(n)ı haqqında görüş fərqliliyinə sürümüşdür. Belə ki, bu mövzudakı çaşdırıcı və fərqli görüşlərin sayı təxminən olaraq on beşə çatmışdır.

Bu məsələ bir çox istiqamətdən araşdırmağa mövzudur. Amma bizi bu istiqamətlərin yalnız bir neçə dənəsi maraqlandırar. Məsələn bu məsələdə Əhli Sünnə ilə Şiə məzhəbləri arasında kəlam elmini maraqlandıran bir mübahisə/müzakirə vardır. [İslam hakimi Allahın hökmünü dəyişdirmə səlahiyyətinə sahibdirmi?] Məsələnin başqa bir araşdırma istiqaməti detallara söykənən fiqh araşdırmasıdır. Bu sahədə məsələnin caiz olub olmaması baxımından hökmünün nə olduğu irdələniyər. Başqa bir araşdırma istiqaməti təfsir elmini maraqlandırar. Bu sahədə müt'ayla əlaqədar ayə irdələniyər. Bu irdələmə əsnasında bu suallara cavab axtarılar: Görəsən bu ayənin məzmunu mütə nikahını qanuniləşdirməkdirmi? Əgər ayənin mütə nikahının hökumətinə dəlil olduğu qəbul edilirsə, görəsən bu ayə hər hansı bir ayələ, məsələn Mu'minun surəsindəki ayələ və ya evlənmə, qadağan evliliklər, boşama, iddet və miras ayələri ilə neshedilmişdirmi? Yoxsa ayələ deyil Peyğəmbərimizin sünnəs(n)i ilə neshedilmişdirmi? Bu ayənin mütə hökmünü qanuniləşdirdiyi qəbul edilirsə, görəsən yeni bir hökmmü gətirir? Yoxsa cəmiyyətdə mövcud olan bir tətbiqimi təsdiqləyir? Buna bənzər bəzi xüsuslar söz mövzusudur.

Bizim bu kitabda arxasında olduğumuz araşdırma, bu üçüncü tip araşdırmadır. Bu mövzuda daha əvvəl bir xülasə mahiyyətində bir şərh etmişdik. İndi o şərhə əlavə olaraq bu ayənin mütə nikahına dəlil olması və bu tətbiqin ənənələşməsi mövzusunda irəli sürülən və bizim şərhimizə tərs düşən görüşlərə diqqətləri çevirəcəyik.

Bir təfsirçi bu ayədə davamlı nikahın mihrinin verilməsi mövzusuna toxunulduğunu israrla ifadə etdikdən sonra sözlərinə belə davam edir: "Şiələr bu ayədəki məqsədin mütə nikahı olduğu fikirindədirlər. Mütə nikahı, bir qadınla bir gün, bir həftə, bir ay kimi təyin olunmuş bir müddət üçün edilən evlilikdir. Şiələr bu fikirlərinə bu ayənin məşhur olmayan bir oxunuş formasını (şaz) dəlil göstərirlər. Bu məşhur olmayan oxunuş formas(n)ı Ubeyy, İbni Məsud və İbni Abbasdan nəql edilmişdir. Ayrıca mütə nikahı ilə əlaqədar rəvayətləri dəlil göstərirlər.

Bir dəfə ayənin söz mövzusu oxunuş formas(n)ı məşhur deyil (şazdır), Quran olaraq sabit deyil. Daha əvvəl söylədiyimiz kimi bizə gələn bu cür rəvayətlər tək kanaldandır (xəbəri ahaddır). Bunlara edilən oynağalar təfsir xüsusiyyətindədir ki, bunlar sahiblərinin anlayışını əks etdirməkdən kənara getməzlər. Səhabələrin anlayış formas(n)ı da dində dəlil olmaz. Xüsusilə əgər söz mövzusu anlayış formas(n)ı bu ayədə olduğu kimi mətnin və üslubun yadırğadığı bir anlayış formas(n)ı isə. Çünki keçici evliliyi edən kişinin prioritetli məqsədi zinadan qorunmaq deyil, tərsinə zina işləməkdir. Hərçənd bu evliliyi edən kişinin bir dərəcəyə qədər özünü zina mühitinə düşməkdən saxlama məqsədi vardır; amma bu evliliyi edən qadın üçün heç bir qorunma (lütfkarlıq) narahatlığı yoxdur. Çünki bu qadınlar davamlı olaraq özlərini dəyişik bir kişiyə ödəniş qarşılığında satırlar. Onların vəziyyəti bu beytdə təsvir edildiyi kimidir:

"Çevgenle atılmağa gərək olmayan bir topdur bu / Ki əldən ələ gəzir." Götürmə burada sona çatdı.

Mən deyərəm ki: Təfsirçinin "Şiələr İbni Məsudun və başqalarının məşhur olmayan oxunuş formalarını mütə nikahı üçün dəlil olaraq istifadə edirlər." iddiasını ələ alaq. Şiələrin fikirlərini araşdıran hər kəs Şiələrin bu məşhur olmayan (şaz) oxuma formalarını mötəbər və qəti bir dəlil qəbul etmədiklərini görər. Necə bunları dəlil qəbul etsinlər ki, onlar məşhur olmayan oxuma formalarının dəlil olaraq alınmasına qarşıdırlar. Hətta bu səbəb ilə öz İmamlarından nəql edilən bu cür oxuma formalarını belə qəbul etməzlər. Buna görə Şiələr necə olar da özlərinin dəlil qəbul etmədikləri bir şeyi onu dəlil olaraq görməyən kəslərə dəlil olaraq göstərərlər. Bu gülünc deyil də nədir?

Şiələrin etdiyi budur: Ayəs(n)i belə oxuyan səhabələrin sözlərini, onların bu ayədən mütə nikahının nəzərdə tutulduğunu düşündüklərinə dəlil olaraq göstərirlər. İstər səhabələrin bu oxuma formaları məşhur oxuma tərzi olsun, istəsə onların ayədən nə anladıqlarını göstərən bir təfsir formas(n)ı olsun.

Bu tutum Şiələrə iki istiqamətdən fayda verir. İlki, səhabələrin bir qisimi bu istidlali edən Şiələrin söylədiklərini söyləmişlər. Həqiqətən bizə nəql edildiyinə görə, səhabələrin və təbiinin əhəmiyyətli bir hissəs(n)i mütə nikahı mövzusunda Şiələrin fikirlərini müdafiə etmişlər. İstəyən mövzuyla əlaqədar kitablara baxa bilər.

İkincisi, bu ayə mütə nikahına dəlalət edir. Haqqında danışılan səhabələrin ayə oxuma formaları mütə nikahının hökumətinə dəlalət edir. Eynilə yenə səhabələrdən gələn və ayənin neshedildiğini irəli sürən görüşlərin mütə nikahına dəlil olmaları kimi. Çünki bu ayənin neshedildiğini irəli sürənlər onun mütə nikahına dəlalət etdiyini qəbul edirlər ki, onun neshedildiğini düşünürlər və ya rəvayət edirlər. Bu rəvayətlər çoxdur. Bəzilərinə daha əvvəlki səhifələrimizdə yer verdik. Buna görə Şiələr bu ayənin neshedildiğine bağlı rəvayətlərdən faydalandıqları kimi, eyni şəkildə söz mövzusu məşhur olmayan (şaz) oxuma formalarından da faydalanırlar. Tək bunu edərkən nə məşhur olmayan oxuma formalarının dəlil olduğunu irəli sürürlər və nə də ayənin mensuh olduğuna bağlı fikirləri özləri üçün bağlayıcı qəbul edirlər. Yalnız bütün bunlardan gərək ayəs(n)i dəyişik şəkildə oxuyanların, gərəksə onun neshedilmiş olduğunu söyləyənlərin bu ayədə mütə nikahının nəzərdə tutulduğu fikirində olduqlarını isbat etmək üçün faydalanırlar.

Sözlərini köçürdüyümüz təfsirçinin "Xüsusilə əgər söz mövzusu anlayış formas(n)ı bu ayədə olduğu kimi mətnin və üslubun yadırğadığı bir anlayış formas(n)ı isə." sözünə gəlincə, belə deməklə zina və fahişəlik mənasını verən "musafaha" sözünü yalnız sperma axıtmaq mənasına al/götürdüyü aydın olur. Yəni sözün törədiyi əslin lüğət mənasını göz önünə alan/sahə bir şərh edir. Sonra da bu işi qəsdə, niyyətə söykəyir. Bununla da şəhvəti təmin etmək və sperma axıtmaq məqsədi ilə edilən keçici evliliyin nikah deyil, fahişəlik olduğu nəticəsinə çatır. Lakin nikahın da lüğət mənasının cinsi əlaqədə ol/tapılmaq olduğunu unudur. Dil-ul Ərəb adlı lüğət kitabında, Ezherinin "Ərəb dilində nikah demək, cinsi əlaqədə ol/tapılmaq deməkdir." dediyi nəql edilir. Təfsirçinin bu anlayışına görə nikahın da zina və fahişəlik olması lazımdır ki, o zaman nikah ilə fahişəliyi bir-birinin qarşısına qoymaq mənasız olar.

Ayrıca, buna görə əgər sperma axıtma niyyəti keçici evliliyin zina olmasına gətirib çıxarırsa, eyni məntiqlə şəhvəti təmin etmə və sperma axıtma niyyəti ilə edilən davamlı evliliyin də zina sayılması lazımdır. Heç bir Müsəlman belə bir fətva verməyə razı ola bilərmi? Əgər bu təfsirçi: "Davamlı evlilik ilə keçici evlilik arasında bu baxımdan fərq vardır. Çünki davamlı evlilik təbii olaraq evlilik yolu ilə qorunma möhkəmə, artıma və ailə yuvası qurma niyyətinə söykən/dözər. Halbuki keçici evlilik belə deyil." dərsə/desə, bu söz kor-koranə bir inadçılıq olar. Çünki davamlı nikahdan gözlənilən, nəfsi zinadan qoruma, soyların qarışmasından qaçınma, artıma və uşaq əldə etmə kimi bütün faydaların keçici evlilikdən də əldə edilməsi mümkündür. Onun tək fərqi bu ümmətə istiqamətli bir asanlıq, bir yük yüngülləşdirməsi olmasıdır. Bu sayədə kasıb olduğu, bərabər/yoldaşına baxmağa gücü çatmadığı, evindən uzaqda qaldığı üçün və ya davamlı evlilik etməsini maneə törədən dəyişik başqa səbəblər üzündən davamlı evlilik etməyə gücü çatmayan kişilər özlərini qoruyarlar.

Bu belə olduğu kimi sperma axıtma, şəhvəti təmin etmə kimi -ki haqqında danışılan təfsirçi bunları fahişəlik sayılma səbəbi sayır- keçici evlilik üçün söz mövzusu edilən bütün qorxuların davamlı evlilik üçün söz mövzusu edilməsi də mümkündür. Davamlı evliliyin şəxsən söz mövzusu etdiyimiz bütün faydaları təmin etmək məqsədiylə qanunlaşdığı, buna qarşılıq keçici evliliyin şəxsən haqqında danışılan bütün qorxuların -əgər bunlar qorxu isə- bərabərində daşıyacağı iddiası isə əsassızlığı aydın olan bir iddiadır.

Əgər sözlərini köçürdüyümüz təfsirçi "Mütə evliliyi, sifah olduğu üçün zinadır və buna görə qanuni evliliyin qarşı qütbünü meydana gətirər" dərsə/desə, ona belə cavab verilər: Sperma axıtma formasında təyin olunan sifah, zinadan daha geniş əhatəli bir anlayışdır və bu xüsusiyyəti ilə davamlı evliliyi, xüsusilə sperma axıtma niyyəti ilə ediləcək davamlı evliliyi də əhatə edər.

İndi də sözlərini köçürdüyümüz təfsirçinin "Hərçənd bu evliliyi edən kişinin bir dərəcəyə qədər nəfsini zina mühitinə düşməkdən saxlama məqsədi vardır; amma bu evliliyi edən qadın üçün bir qorunma (lütfkarlıq) narahatlığı yoxdur." şəklindəki sözünə gələk. Bu söz son dərəcə çaşdırıcıdır. Bu evlilikdə qadın ilə kişinin bir-birindən nə fərqi vardır ki, mütə nikahı bu cür evlilik edən kişi üçün zinadan qoruyucu bir tədbir ola bilərkən qadın üçün belə bir məqsəd söz mövzusu olmasın. Bu ölçüsüz danışma deyil də nədir?

Sözlərini köçürdüyümüz təfsirçinin dünya və axirət ilə əlaqədar çox əhəmiyyətli həyati nəticələndirər doğuracaq xüsusiyyətdə olan dini bir gerçəyi mövzu əldə edən bir araşdırmada bir beytə yer verməsi əhəmiyyət veriləcək bir şey deyil. İstər mütə evliliyi haram, istər mübah olsun.

Görəsən şeirin, bu gerçəyin ortaya çıxarılması səyinə nə kimi bir qatqısı ola bilər ki, o xəyalların bir hörgüsüdür, o batilə həqiqətən daha dost və pozğunluğa hidayətdən daha yapışıqdır.

Sözünü etdiyimiz təfsirçi bu beyti yuxarıda nəql etdiyimiz rəvayətlərin arxasına əlavə etsəydi ya. Xüsusilə Ömərin yuxarıda köçürdüyümüz Taberi tarixinin rəvayət etdiyi "İndi istəyən bir ovuc qarşılığında qadın evləndirər və üç gün sonra boşamaq surətiylə ondan ayrılar." formasındakı sözlərini belə bir beytlə bağlasaydı ya!

Edilən bu qaralamanın hədəfi uca Allah və ONun Peyğəmbəri deyilmi? Çünki bu nikah növünü ilk dəfə ortaya qoyan və ya əvvəldən tətbiq olunan şeyi qanuniləşdirən Uca Allah və ONun Peyğəmbəridir. Bu evlilik formas(n)ı İslamın ilk dövründə heç şübhəsiz Peyğəmbərimizin (s. a. a) gözü və qulağı qarşısında tətbiq olunurdu.

Sözünü etdiyimiz təfsirçi "O dövrdə bu evlənmə formasına zərurətlərin nəşr/təzyiqi altında icazə verildi. Çünki o zaman məşhur bir kasıblıq vardı. Ümumiyyətlə bütün Müsəlmanlar yoxluq altında əzilirdilər. Ayrıca daha əvvəl nəql edilən rəvayətlərdə ortaya çıxdığı üzrə tez-tez döyüşmə zəruriliyi doğulurdu" deyə bilər.

Amma biz ona belə cavab verə bilərik: Əgər bu evlilik növünün İslamın ilk dövründə xalq arasında tətbiq olunduğu və mütə nikahı və ya "hisdimdə (faydalanma)" adı ilə bilindiyi fərz edilsə, bu ayənin mütləq mənada bu evliliyin caiz olduğuna dəlalət etdiyini və haqqında danışılan ayələrin və rəvayətlərin bu ayəs(n)i neshetmeye əlverişli olmadığını qəbul etməmiz qaçınılmazdır. O zaman bu evliliyin mübahlığının qalxdığını söyləmək, ayənin dəlalətinə istiqamətli dəlilsiz bir şərh cəhdidir.

Qəbul edək ki, Peyğəmbərimizin (s. a. a) mütə nikahına icazə ver-mesi zərurətdən irəli gəlmişdi. O zaman bu sualı soruşarıq: Bu zərurət Peyğəmbərimizin (s. a. a) zamanındamı daha böyük idi, yoxsa ondan sonra ki dövrdəmi? Xüsusilə xəlifələr dövründə daha böyük deyilmi idi? Bilindiyi kimi xəlifələr dövründə Müsəlman orduları minlərlə döyüşə qatılmaq üzrə şərqdən qərbə bir çox yerə səfərə çıxmışlar idi. Kasıblıq, döyüşlər, yurddan uzaq qalma kimi zərurətlər baxımından Ömərin xəlifəliyinin ilk dövrü ilə son dövrü arasında nə fərq var? Bu zərurətlərin biri ilə o biris(n)i arasında nə fərq vardı?

Günümüz İslam dünyasındakı müt'ayı mübah qılıncı zərurətmi daha ağırdır, yoxsa Peyğəmbərimizin (s. a. a) zamanındakı və xəlifələr dövrünün ilk yarısındakı zərurətmi? Bilindiyi kimi məşhur kasıblıq İslam ölkələrini örtmüş vəziyyətdədir. Müstəmləkə rəhbərlikləri, zəbtçi zorba dövlətlər, Müsəlmanlar arasında çıxan firon səlahiyyətlilər xalqların iliklərini əmmiş, İslam torpaqlarında yaş-quru nə tapdılarsa hamısını biçib kursaklarına endirmişlər.

Günümüz dünyasında şəhvətlər müxtəlif görünüşləri ilə ortalığa çıxışlar. Ən gözəl və ən cazibədar bəzəkləri ilə bəzəndilər. Ən təsirli çağırışları ilə insanları təminə çağırırlar. Bu vəziyyət get-gedə daha da şiddətlənir. Bəla diyarları və insanları əhatə etmişdir. Fahişəlik gənclər, şagirdlər, əsgərlər və fabrik işçiləri arasında ala bildiyinə yayılmışdır ki insan kütlələrinin, dünya əhalisinin əzici əksəriyyətini bu seqmentlər meydana gətirir.

Heç kim şübhə etməz və qətiliklə şübhə etməməli ki, bu seqmentləri zina, homoseksuallıq və digər bütün şəhvani başı boşluqların bataqlığına salan zərurətin başlıcası, ev dolandıra bilməmək və keçici, qısa davamlı məşğələlərdir. Bu cür işlər, davamlı iqamətgah əldə etməyi, davamlı bir evlilik etməyi maneə törədir. Çünki işlər ya evdən uzaq qalmağı, xidmət vəzifəsində ol/tapılmağı ya da təhsil almağı tələb edir. Nisbətən daha az və daha əhəmiyyətsiz olmalarına baxmayaraq İslamın ilk dövründə mütə nikahını mübah edən bu zərurətlər, bəla hər tərəfi qucaqladığı və fitnə böyüdüyü halda o dövrdən başqa bir dövrdə nə üçün mütə nikahını mübah saydırmasınlar?

Sözlərini köçürdüyümüz təfsirçi arxasından belə deyir: "Bunların yanında mütə nikahı bu mənada Quranın verdiyi mesajla, məsələn bu ayələ ziddiyyət təşkil edər: 'Onlar ki, ismətlərini qoruyarlar. Bərabər/yoldaşlarına və sahib olduqları nökərlərinə qarşı müstəsna. Onlar bunlar üçün qınanmazlar. Bunların kənarına keçmək istəyənlər qanuni sərhədi aşmış olarlar.' (Mu'minun, 7) Qanuni sərhədi aşmış olarlar yəni Allahın özlərinə halal etdiyi evlilikləri aşaraq qadağan edilmiş cütləşmə formalarına budaqmış olarlar. Bu ayələr, bizim təfsir etməkdə olduğumuz 'O halda, nə vaxt... ödənişlərini bir fərz olaraq verin.' ayəs(n)i ilə zidd düşməz. Bu ayələr, təfsiri üzərində dayandığımız ayələ bir anlama sahibdirlər. Bu səbəbdən burada hər hansı bir nəsh hadisəs(n)i söz mövzusu deyil. Özündən mütə yolu ilə faydalanılan qadın bərabər/yoldaş deyil ki, Uca Allahın buyurduğu üzrə kişi qarşısında bilinənə uyğun şəkildə vəzifələri olduğu kimi haqqları da olsun. Şiələrin özlərindən nəql edildiyinə görə onlar mütə evliliyi edən qadına yoldaşlıq hökmlərini və gərəklərini tanımırlar. Məsələn onu ədalətsiz davranılmasından qorxulmadığı vəziyyətdə kişi üçün evlənilməsi sərbəst olan dörd bərabər/yoldaşdan biri saymırlar. Kişinin çox sayda mütə evliliyi edə bilməsini caiz görürlər. Ayrıca mütə evliliyi edən kişi əgər zina işlərsə, [evli olmadığı təqdirdə] onun recmedilmesi lazım olduğunu söyləmirlər. Çünki belə bir kişis(n)i "muhsen=korunmuş" saymırlar. Bu da Şiələrin mütə evlilərini 'iffətli və zina etməmiş olmaları şərti ilə' ifadəsinin daxilində saymadıqlarını qətiliklə ortaya qoyar ki, bu onların açıq bir ziddiyyətidir.

Bəzi təfsirçilərin Şiələrdən nəql etdiklərinə görə, mütə evliliyi edən qadın üçün ərindən miras al/götürməsi, aliment al/götürməsi, onun tərəfindən boşanması və iddet gözləməsi söz mövzusu deyil. Qısacası Qur-an bu fikirdən uzaqdır. Bu ayə mütə evliliyi üçün qətiliklə nə tam bir dəlildir, nə də dəlilə bənzər bir dayaqdır." Götürmə burada sona çatdı.

Mən deyərəm ki: Sözünü etdiyimiz təfsirçinin "Bunların yanında mütə nikahı bu mənada Quranın verdiyi mesajla ziddiyyət təşkil edər." sözünün özü budur: Mu'minun surəsinin "Onlar ki, ismətlərini qoruyarlar..." ayəs(n)i ilə başlayan ayələr, halallığı yalnız bərabər/yoldaşlar (arvadlar) üçün sayır. Mütə evliliyi edən qadın isə bərabər/yoldaş deyil. Buna görə bu ayələr mütə evliliyinin halallığına maneədir. İkincisi bu ayələr "Özlərindən faydalandığınız qadınlar" ifadəsinin mütə nikahını əhatə etdiyinə maneədir.

Bu ayələrin mütə evliliyini haram etdiyi iddiasını ələ alaq. Bu iddia da bu ayələrin Məkkə dövründə endiyi və mütə evliliyinin hicrətdən sonra ümumiyyətlə tətbiq olunduğu göz ardı edilmişdir. Görəsən Peyğəmbərimiz (s. a. a) mütə evliliyini mübah etməklə Quranın qadağan etdiyi bir tətbiqi mübahmı etmiş olurdu? Halbuki onun sözü Quranın qəti və dəqiq ifadəsi ilə hüccet və dəlildir. Elə olsa, bu Quranın özündə ziddiyyət olmasına dönər. Yoxsa onun mütə nikahını mübah elan etməsi, Mu'minun surəsinin söz mövzusu ayələrində ifadə edilən qadağanı neshedici bir hərəkətdir də sonra Quranın və ya Peyğəmbərimizin (s. a. a) mütə evliliyini qadağan etməsi ilə bu ayələr öldükdən sonra təkrar həyat qazanmış və neshedildikten sonra təkrar hökm xüsusiyyəti qazanmış oldular. Bu elə bir sözdür ki, heç bir Müsəlman onu nə söyləyər, nə söylədi və nə söyləyə bilər.

Bu vəziyyətin özü mütə evliliyi edən qadının bərabər/yoldaş olduğuna, mütə evliliyinin nikah olduğuna və bu ayələrin mütə nikahı etmənin evlilik olduğuna ən gözəl şahiddir. Əks halda bu ayələrin Peyğəmbərimizin (s. a. a) mütə evliliyini sərbəst buraxması ilə neshedilmiş olmaları lazım idi. Buna görə bu ayələr mütə evliliyinin qadağanlığına deyil, halallığına dəlildirlər.

Başqa bir ifadə ilə Mu'minun və Məaric surələrindəki "Onlar ki, ismətlərini qoruyarlar. Bərabər/yoldaşlarına və sahib olduqları nökərlərinə qarşı müstəsna..." ayələri mütə evliliyinin halal olduğuna digər ayələrdən daha güclü şəkildə dəlalət edərlər. Çünki bu ayələrin neshedilmiş deyil, möhkəm olduqları və Məkkə dövründə endikləri haqqında təfsirçilər arasında görüş birliyi vardır. Peyğəmbərimizin (s. a. a) mütə evliliyinə icazə verdiyi də nəqli dəlillərlə qətidir. Əgər mütə evliliyi edən qadının bərabər/yoldaş (arvad) olması vəziyyəti söz mövzusu olmasa idi, Peyğəmbərimizin (s. a. a) buna icazə verməsi ayələri neshedici olardı, halbuki bu ayələr neshedilmiş deyil. Demək ki mütə şəri bir evlilikdir. Bu səbəbdən bu ayələrin müt'anın qanuniliyinə dəlalət etmələri qəbul edilincə, Peyğəmbərimizin (s. a. a) bunu qadağan etdiyi yolundakı iddia etibarsız olar. Çünki belə bir qadağan etmə bu ayələrə tərs düşər və onların neshedilmiş olmalarını tələb edir. Halbuki bu ayələrin mensuh olmadıqlarına dair görüş birliyi olduğunu bilirik.

Hər nədirsə. Sözlərini köçürdüyümüz təfsirçinin söylədiklərinin tərsinə, mütə evliliyi edən qadın bərabər/yoldaşdır və mütə evliliyi də nikahdır. Onsuz da/zatən nəql etdiyimiz rəvayətlərdə də səhabənin və təbiinin bu tətbiqə mütə nikahı adını verdiklərini gördük. Ömərin bu tətbiqi qadağan etdiyini göstərən rəvayətlərdə belə müt'anın nikah olaraq adlandırıldığı müşahidə edilir. Beyhakinin rəvayət etdiyi Ömərin xütbəsi və Müslimin Əbu Nadreyə söykədiyi rəvayət kimi. Hətta Kenz-ül Ümmal adlı əsərdə Süleyman b. Yesəyərə söykən/dözülərək yer verilən Ömərin "Nikah ilə fahişəliyin bir-birindən ayırt edilməsini təmin edəcək şəkildə vəziyyəti açıqlığa qovuşdurun." sözləri də bu tətbiqin nikah adı ilə xatırlandığını isbat edər. Çünki bu ifadənin mənas(n)ı mütə, fahişəlikdən ayırt edilə bilməyən bir nikahdır. Bunu fahişəlikdən ayırt ediləcək vəziyyətə gətirərək açıq bir nikah etməniz lazımdır. Bunun dəlili Ömərin "açıqlığa qovuşdurun" sözüdür.

Qısacası Quranın ənənəsində və səhabələr ilə təbiinin dilində mütanın nikah olması və mütə evliliyi edən qadının bərabər/yoldaş olması şübhəsizdir. Nikah və evlənmə sözlərinin yalnız davamlı nikah üçün istifadə edilmələri, Ömərin müt'ayı qadağan etməsindən və bu hökmün xalq arasında tətbiq olunmaz olmasından sonradır. Beləcə bu iki söz üçün davamlı nikah xaricində istifadə sahəs(n)i qalmamış oldu və nikah sözcüyü deyilincə, bunun zehində doğurduğu ilk çağırışım davamlı nikah oldu. Eynilə bu şəriətə mənsub kəslərin ortaya qoyduğu digər ifadələrdə olduğu kimi.

Bu vəziyyət, sözlərini köçürdüyümüz təfsirçinin daha sonra söylədiyi bu sözlərin əsassızlığını ortaya qoyar: "Şiələrin özlərindən nəql edildiyinə görə onlar belə mütə evliliyi edən qadına yoldaşlıq hökmləri və gərəklərini tanımırlar." Özünə soruşmaq lazımdır ki bərabər/yoldaş, yəni arvaddan məqsəd nədir? Əgər bundan Quran dilindəki nəzərdə tutulan məna nəzərdə tutulursa, Şiələr bərabər/yoldaş olmanın bütün hökmlərini istisnasız bir şəkildə mütə evliliyi edən qadın üçün etibarlı sayırlar. Yox, əgər bu termindən Müsəlmanların dilində olan fiqhdəki mənada nəzərdə tutulursa, o zaman Şiələrin bərabər/yoldaş olma hökmlərini bu qadına tanımaydıqları doğrudur; amma bunun bir qorxusu yoxdur.

Düşüncələrini nəql etdiyimiz təfsirçi sözlərinin bir yerində də belə deyir: "Bu da Şiələrin mütə evlisi bir kişinin zina etdiyi təqdirdə 'evli və zina işləməməniz' ayəsinin əhatəsinə girmədiyini qəti olaraq qəbul etdiklərini göstərər ki, bu da onlar üçün aşkar bir ziddiyyətdir." Özünə söyləyəcəklərimiz bunlardır: Bu ayənin arxasından söyləmişdik ki bu ayə nökərləri də ehtiva etdiyi üçün buradakı ihsan=korunmadan məqsəd, evli olmaq deyil, iffətli olmaqdır. Əgər bu lütfkarlığın evlilik mənasını verdiyi qəbul ediləcək olsa, o zaman ayə mütə nikahını da əhatəsinə al/götürər. Mütə evlisi ikən zina edən bir kişinin recmedilmemesine gəlincə, bunun səbəbi (recmin bir Quran hökmü olmamasının yanında) sünnənin bu barədə olan şərhi və sərhəd gətirməsidir. Eynilə miras, aliment, boşama və evlənilə biləcək qadın sayı kimi digər yoldaşlıq hökmlərində olduğu kimi.

Bu söylədiyimizin şərhi budur: Əgər hökm ayələri naməlumluq və küllü şərh xüsusiyyətində olsalar, hökm qoymanın özünü açıqlamaq məqsədi daşıdıqları üçün bu ayələrlə əlaqədar qeydlər, məhdudlaşdırma və qeydləndirmə nəticəs(n)i doğurmayan şərhlərdir. Əgər hökm ayələri ümumi və mütləq ifadəli olsalar, sünnədə iştirak edən o ayələrlə əlaqədar şərhlər, məhdudlaşdırma və ya qeydləndirmə olarlar və bunlar üçün ziddiyyət qorxusu söz mövzusu ola bilməz. Bu məsələ, Üsulu Fiqh elminin sahəsinə girər.

Bu ayələr, yəni miras, boşama və aliment ilə əlaqədar ayələr, digər ayələr kimi məhdudlaşdırmağa və kayıtlamaya açıqdırlar. Məsələn mürtəd yəni dindən dönən bir qadının varis olmasında və boşanmasında məhdudlaşdırma vardır. [Belə bir qadının nə miras haqqı var, nə də ərindən ayrılmasında boşamağa ehtiyac duyular.] Qadında nikah axdının fesh edilməsini caiz saydıracaq bir qüsur ortaya çıxdığı vəziyyətlərdə boşama hökmlərində bir məhdudlaşdırma vardır. Qadının ərinə qarşı tərslik göstərməsi vəziyyətində aliment hökmlərində məhdudlaşdırma etibarlı olar. Buna görə bu ayələrə mütə nikahıyla da məhdudlaşdırmalar gətirilə bilər. O halda mütə evliliyini miras, aliment və boşama hökmlərinin əhatəs(n)i xaricinə çıxaran şərhlər, məhdudlaşdırmalar və qeydləndirmələrdir. Evləndirmə, nikah, lütfkarlıq (korunmalık) kimi anlayışların yalnız davamlı nikah üçün istifadə edilmələri, Müsəlmanlar arasında bu sözlərə yüklənən bir mənadır; şəriət və İslamdan qaynaqlanan bir vəziyyət deyil.

Bu səbəbdən söz mövzusu təfsirçinin sandığı kimi, əsla bir qorxu söz mövzusu deyil. Məsələn bir fiqh alimi əgər "Zina edən muhsen (qorunmalı) kişinin recmedilmesi lazımdır. Lakin mütə nikahlı kişi muhsen (qorunmalı) olmadığı üçün recmedilmez" deyirsə, o fiqh aliminin lütfkarlıq anlayışını yalnız bu nəticələri olan davamlı nikah mənasında istifadə etmiş olmasındandır. Onun bu şərhi, Quran terminologiyasında lütfkarlığın həm davamlı, həm də keçici nikahda söz mövzusu olduğu gerçəyi ilə ziddiyyət təşkil etməz. Lütfkarlığın hər iki nikahda da xüsusi nəticələri vardır.

Sözlərini nəql etdiyimiz təfsirçinin, Şiələrin mütə nikahında qadının iddet gözləməsini lazımlı görmədikləri yolundakı iddiası isə açıq bir böhtandır. İşdə Şiənin kitabları... Bunlar mütə evliliyi edən qadının iddetinin iki aybaşı dövrü olduğu fətvası ilə doludur. Bu mövzuda Əhli Beyt İmamlarının (hamısına salam olsun) Şiə kanalıyla nəql edilmiş bəzi rəvayətlərinə yuxarıda yer vermişdik.

Sözünü etdiyimiz təfsirçi sözlərinə belə davam edir: "Bu mövzu haqqında rəvayət edilən hədislərin və sənədlərin bütünü göstərir ki, Peyğəmbərimiz (s. a. a) mütə evliliyini bəzi döyüşlərdə səhabələrə sərbəst etdi, sonra qadağan etdi, arxasından bir və ya iki dəfə ona icazə verdi və sonra onu əsaslı olaraq qadağan etdi. Peyğəmbərimiz, səhabələrin qadınlarından uzaq qaldıqları dövrlərdə zinadan uzaq qalmalarının çətin olduğunu bildiyi üçün mütə evliliyinə icazə vermişdi. Bu icazə iki zərərdən daha yüngül olanını gözə al/götürmə qabilindəndir. Çünki bir kişinin subay bir qadınla keçici bir nikah edərək onunla təyin etdiyi müddət içində birlikdə yaşaması, aldada biləcəyi hər hansı bir qadınla zina etməsindən daha az pis bir davranışdır.

Mən deyərəm ki: Haqqında danışılan təfsirçinin bu mövzudakı rəvayətlərin bütününə görə Peyğəmbərimizin bəzi döyüşlərdə mütə evliliyinə icazə verib arxasından onu qadağan etdiyi, sonra yenə bir və ya iki dəfə icazə verdikdən sonra onu əsaslı olaraq qadağan etdiyi yolundakı sözləri, daha ön tərəfindən nəql etdiyimiz bu mövzudakı ziddiyyətli və qarşıdurmalı rəvayətlərlə bardaş-mıyor. O rəvayətlərə təkrar müraciət edilsə, onların sözünü etdiyimiz təfsirçinin iddialarını bir bütün olaraq söz söz yalanladıqları görülər.

Sözünü etdiyimiz təfsirçi daha sonra belə deyir: "Əhli Sünnəyə görə mütə evliliyinə bir və ya iki dəfə icazə vermək, zinanı qəti şəkildə qadağan etməyə istiqamətli tədrici bir hazırlıqdır. Eynilə içkini qadağan etmədə edildiyi kimi. Bu pisliklərin hər ikisi də cahiliyyə dövründə məşhur idi. Lakin zina azad qadınlar arasında deyil, kölələr arasında məşhur idi."

Mən deyərəm ki: Bu təfsirçinin mütə evliliyinə verilən icazə, zinanı qadağan etmənin bir növ hazırlığıdır şəklindəki sözlərinin xülasəs(n)i budur: Mütə evliliyi o günün insanlarının nəzərində bir növ zina idi. O biri zina növləri kimi cahiliyyə dövründə məşhur idi. Buna görə Peyğəmbərimiz zinanı qadağan etmədə yumşaq və tədrici bir üsul mənimsədi. Məqsədi insanlar tərəfindən qəbul görə bilmək idi. Bunun üçün zinanın mütə evliliyi xaricində qalan növlərini qadağan edib mütə formasındakı zinanı buraxdı, ona icazə verdi. Arxasından onu qadağan edib sonra sərbəst buraxdı. Beləcə onu qətiliklə qadağan edə biləcək vəziyyətə gəlincə, onu əsaslı olaraq qadağan etdi.

Ömürüm haqqı üçün belə bir iddia, təmiz dini hökmlərin ortaya qoyulması əməliyyatına rəva görülən iyrənc bir oyundur. O dini hökmlər ki, Uca Allah bunları qanuniləşdirməklə yalnız bu ümməti pisliklərdən təmizləməyi və onlara istiqamətli nemətini tamama çatdırmağı istəmişdir.

Bu sözlərdə bir neçə baxımdan əsassızlıq vardır. Birincisi budur: Peyğəmbərimizin mütə evliliyini əvvəl qadağan edib sonra sərbəst buraxdığını, arxasından yenə qadağan edib sonra sərbəst buraxdığını irəli sürmək və bunun yanında Məkkə dövründə enmiş olan Məaric və Mu'minun surələrindəki "Onlar ki, ismətlərini qoruyarlar..." deyə başlayan ayələrin mütə evliliyini qadağan etdiyini israrla iddia etmək, əvvəl də vurğulandığı üzrə bu nəticəs(n)i ortaya çıxarar ki, Peyğəmbərimiz mütə evliliyini sərbəst buraxmaqla söz mövzusu ayələri neshetmiş. Sonra bu nəshi nəsh-etmiş və o ayələri qüvvəyə qoymuş. Sonra onları yenə neshederek arxasından yenə qüvvəyə qoymuşdur. Belə bir iddia, Peyğəmbərimizin Allahın kitabı ilə oynadığını -haşa!- irəli sürmək deyil də nədir?

İkinci əsassızlıq budur: Quranda zinanı qadağan edən ayələri ələ alaq. Bunlardan biri budur: "Əsla/çəkin zinaya yaxınlaşmayın. Çünki o iyrənc bir pislik və pis nəticəli bir yoldur." (İsra, 32) Bundan daha açıq bir ifadə olarmı? Üstəlik bu ayə Məkkə dövründə endi və pislikləri qadağan edən başqa ayələr arasında iştirak etdi. Bu mövzudakı digər bir ayə də budur: "Də ki: Gəlin Rəbbinizin nələri qadağan etdiyini sizə söyləyim... Pisliklərin açığına da gizlisinə də yaxınlaşmayın." (Ən/en-am, 151) Bu ayənin orijinalında keçən "fevahiş" sözü, "fahişə" sözünün çoxluğudur. Başındakı tərif ədatı və ifadənin qadağan edər arasında iştirak etmiş olması qadağanın geniş əhatəli olduğunu, pisliklər meydanında hər cür zinanı da ehtiva etdiyini ifadə edər. Bu ayə də Məkkə dövründə endi. Bu mövzudakı bir başqa ayə də budur: "Də ki: Mənim Rəbbim, açıq gizli bütün pislikləri haram etdi." (Ə'RAF, 33) Bu ayə də Məkkə dövründə endi. Bu mövzudakı digər ayələr bunlardır: "Onlar ki, ismətlərini qoruyarlar. Bərabər/yoldaşlarına və sahib olduqları nökərlərinə qarşı müstəsna... Bunların kənarına keçmək istəyənlər qanuni sərhədləri aşmış olarlar." (Mu'minun, 7; Məaric, 31) Bu iki surə də Məkkə dövründə endi. Sözünü etdiyimiz təfsirçinin iddiasına görə bu ayələr necə zinanın digər növlərini qadağan edirsə mütə evliliyini də qadağan edirlər.

Bunlar zinanı haram edən, fahişəliyi qadağan edən müəyyən ayələrdir. Hamısı da Məkkə dövründə endilər və qadağan etməyi açıq bir dillə ifadə edirlər. Sözünü etdiyimiz təfsirçinin irəli sürdüyü tədrici qadağan etmə hanı harada? Yoxsa o beləmi deyir? -Çünki Mu'minun surəsindəki ayənin mütə nikahını qadağan etdiyini iddia edən sözlərinin qaçınılmaz gərəyi budur.- Uca Allah mütə evliliyini qəti olaraq qadağan etdi. Sonra Peyğəmbərimiz arxa arxaya sənədə söykənən bir yol izləyərək tədrici bir qadağan etmə metodu tətbiq etdi. Bunu xalqdan qəbul görə bilmək üçün bir taviz siyasəti olaraq istifadə etdi. Halbuki Uca Allah belə bir yol izləməyi Peyğəmbərimizə qəti bir dillə qadağan etmişdi. Uca Allah belə buyurmuşdu: "Ey Məhəmməd, müşriklər az qalsın səni endirdiyimiz vəhydən ayırıb adımıza başqa sözlər uydurmağını təmin edirdilər. Əgər bunu bacara bilsədilər səni dost əldə edəcəkdilər. Əgər sənə müqavimət göstərmə gücü verməsəydik azca onlara meyl etmək üzrə idin. Əgər onlara yanaşsaydın, sənə dünya həyatının və ölüm kənarının əzabını qatlayaraq daddırardıq da bizə qarşı özünə yar idin edə biləcək heç kim tapa bilməzdin." (İsra, 75)

Üçüncü əsassızlıq budur: Sözünü etdiyimiz təfsirçi Peyğəmbərimizin bir neçə dəfə mütə nikahını sərbəst buraxdığını iddia edir. Əgər Peyğəmbərimizə isnad edilən bu sərbəst buraxma, halal edici bir şəriət hökmünə söykən/dözmürsə, bunun yanında mütə evliliyinin zina və fahişəlik olduğu fərz edilsə, o zaman bu sərbəst buraxma Peyğəmbərimizin öz qərarı olması halında Rəbbinə açıq bir müxalifət olar. Halbuki Peyğəmbərimiz Uca Allahın qoruması altında olan bir günahsızdır, belə bir yanılmaya düşməsi düşünülə bilməz. Yox əgər bu sərbəst buraxma Uca Allahdan gəlirsə, Uca Allah -haşa- pisliyi əmr etmiş olar ki, Uca Allah Peyğəmbərinə istiqamətli bir xitabında belə bir fərziyyəs(n)i açıqca rədd edərək belə buyurur: "Allah pis şeyləri əmr etməz." (Ə'RAF, 27)

Yox əgər Peyğəmbərimizin verdiyi icazə, halal qılıncı bir hökmə söykən/dözürsə, o zaman mütə evliliyi zina və ya fahişəlik olmaz. Möhkəm sərhədlər/məhdudlaşdırar çərçivəsində qanuni bir sünnət olar. Qadağan evliliklərlə bir yerdə mütaliə edilməz. Eynilə davamlı evlilik kimi. Davamlı evlilikdəki kimi mehir zəruriliyi vardır. Ayrıca spermaların qarışmasını və neseplerin naməlum hala gəlməsini önləmək üçün qadına iddet gözləmə zəruriliyi vardır. Bunun yanında insanların ona möhtac olmaları kimi bir zərurəti də qarşılayır. O halda pis bir iş sayılmasının mənas(n)ı olmaz. Çünki pis iş, qanuni sərhədləri tapdalaması, ictimai mənfəəti pozması, cəmiyyətin zəruri ehtiyacının qarşılanmasını maneə törətməsi səbəbindən insanların çirkin gördükləri, cəmiyyət tərəfindən yadırğanılan işdir.

Dördüncü əsassızlıq budur: Mütə evliliyinin cahiliyyə dövründə tətbiq olunan bir növ zina olduğunu söyləmək heç bir sənədə söykən/dözməyən bir uydurmadıyar. Tarix kitablarında əsli astarı yoxdur. Tərsinə bu tətbiq orijinal bir İslam ənənəs(n)i və uca Allahın bu ümmətə göstərdiyi bir asanlıqdır. Məqsəd bu ümmətin ehtiyaclarının qarşılanması, zinanın və digər cinsi pozğunluqların aralarında yayılmasının önlənməsidir. Əgər Müsəlmanlar bu ənənəs(n)i yerləşdirə bilsədilər bu hədəflərə çatardılar. O zaman İslam hökumətləri zinaya və digər cinsi pozğunluqlara qarşı beləsinə əhəmiyyətli hesab etməz davranmazdılar. Bu əhəmiyyətli hesab etməzlik zamanla qanuni qanunilik qazanaraq dünyanın fəsad və günah ilə dolub daşmasına gətirib çıxarmışdır.

Sözlərini köçürdüyümüz təfsirçi, "Bu iki pis vərdiş cahiliyyə dövründə məşhur idi. Lakin zina azad kəslərdən çox kölələr arasında məşhur idi." deyir. İki pis vərdiş deyərkən aydın olan zinanı və içki içməyi nəzərdə tutur ki, dediyi doğrudur. Lakin zinanın azad kəslərdən çox kölələr arasında məşhur olduğu yolundakı iddiası dayaqsızdır. Çünki dəyişik və fərqli qaynaqlı tarixi sənədlər bu iddianın tərsini dəstəkləyir. Bu mövzuda deyilmiş şeirlər kimi. Daha əvvəl nəql etdiyimiz İbni Abbasdan gələn bir rəvayətdə, bilindiyi kimi, cahiliyyə dövrü Ərəblərinin açıq edilməyən zinanı təhlükəli bir hərəkət saymadıqları ifadə edilirdi.

Söylədiklərimizin bir dəlili də, cahiliyyə dövründə etibarlı olan övladlığa götürmə əməliyyatıdır. Bu əməliyyat, cahiliyyə Ərəbləri arasında yalnız bir ad vermə və atanı təyin etmə əməliyyatı deyildi. Güclülərin, ailələrinə əlavələr etmək surətiylə əhalilərini və güclərini artırma cəhdi idi. Bunu reallaşdırarkən azad qadınlarla hətta evli qadınlarla etmiş olduqları zinalara söykən/dözürdülər. Nökərlərə gəlincə xüsusilə güclü Ərəblər onlarla düşüb qalxmağı, sevişməyi, yatağa girməyi ayıblayırdılar. Nökərlərin bu sahədəki funksiyaları, əfəndiləri tərəfindən kişilərə peşkeş çəkilib cinsi sərmayə olaraq istifadə edilmələri idi.

Söylədiyimizin dəlili, siyer və xatirə kitablarından köçürdüyümüz övladlığa götürmə hekayələridir. Bunlardan birində Əbu Süfyanın oğulumu-ovuya, Ziyad b. Ebihin atasının oğulu olduğunu iddia etməsi və bunu şahidlərlə isbat etməsi idi. Bu mövzuda başqa hadisələr də nəql edilmişdir.

Bəli. Cahiliyyə dövründə azad Ərəblər arasında zinanın məşhur olmadığı haqqında Hind adlı qadının Peyğəmbərimizə (s. a. a) beyət mərasimi əsnasında söylədiyi, "Azad qadın zina edərmi?" şəklindəki sözü dəlil olaraq göstərilir. Lakin əgər şair Xüsusiyyətin b. Sabitin divanına müraciət edilər də bu şairin Bədir və Uhud döyüşlərindən sonra sözünü etdiyimiz Hind adlı qadını nələrlə hicvettiği araşdırılsa, qarışıqlıq ortadan qalxar və gerçəyin nə olduğu ortaya çıxar.

Sözünü etdiyimiz təfsirçi bu mövzudakı hədislərin mənalarını qiymətləndirdikdən və ağılı sıra aralarındakı ziddiyyətləri qaldırdıqdan sonra sözlərinə belə davam edir: "Əhli Sünnəyə görə, mütə evliliyinin haram meydana gəlinin dayaqları bunlardır:

1) Mütə evliliyi nikah, boşama və iddet hökmlərində Quranın nassına tərs düşər deməsək belə onun zahirinə tərs düşər.

2) Mütə evliliyinin qiyamət gününə qədər əsaslı olaraq haram olduğunu açıqca bildirən hədislər vardır...

3) Ömərin bu tətbiqi qadağan etməsi, bu qadağan etməyi məscidin minbərində şərhi və səhabələrin onun bu qadağan etməsinə etiraz et/ət-məmələridir. Bilindiyi kimi səhabələr şəriətə zidd bir şeyi təsdiqləməzdilər və Öməri səhv etdiyində səhvindən çevirərdilər.

Daha sonra bu təfsirçi Ömərin mütə nikahını şəxsi fikirinə söykən/dözərək qadağan etmədiyini, bu qadağan etməyi Peyğəmbərimizin daha əvvəlki qadağan etməsinə söykən/dözərək reallaşdırdığını irəli sürmüşdür. Ona görə bu qadağan etmənin Ömərə mal edilməsinin səbəbi, onun bu qadağanı açıqlamış və ya tətbiq etmiş olmasıdır. Eynilə "üzüm sununu Əbu Hənifə halal edərkən, Şafis(n)i onu haram etdi" deyilməsi kimi.

Mən deyərəm ki: Bu dəlillərin birincisinə və ikincisinə lazım olan cavab yuxarıda və əvvəlki şərhlərdə, daha çoxunu tələb etməyəcək yetərlikdə verilmişdir. Üçüncü dəlilə gəlincə, Ömərin bu tətbiqi qadağan etməsi, istər öz fikirinə söykən/dözərək olsun, istəsə bu təfsirçinin iddia etdiyi kimi Peyğəmbərimizin daha əvvəlki qadağan etməsinə söykən/dözərək olsun; səhabələrin bu qadağan etmə qarşısında susmaları istər Ömərdən çəkindiklərindən və qorxduqlarından olsun, istər bu təfsirçinin irəli sürdüyü kimi bu qadağan etmə qərarını təsdiqlədiklərindən və ya qarşı çıxmalarının insanların xoşuna gəlməyəcəyini düşünmələrindən irəli gəlsin. Necə ki Hz. Əlidən, Cabirdən, İbni Məsuddan və İbni Abbasdan gələn rəvayətlər bu ehtimalı təsdiqləyir. Bütün bunların hansı varid olursa olsun Ömərin mütə evliliyini qadağan etməsi, bunu halal görəni və tətbiq edəni recmedeceğine and içməsi, "O halda, nə vaxt onlarla mütə nikahı etdinizsə, ödənişlərini bir fərz olaraq verin." ayəsinin buna dəlalət etdiyi gerçəyini, bunu halal saymanın Qurana və sünnəyə zidd ola bilməyəcəyini təsir etməz. Çünki bu ayələrin dəlalətinə və möhkəmliyinə toz kondurulamaz.

Bir yazar bu mövzuda çox qəribə bir iddia qarşıya qoyaraq belə demişdir: "Mütə evliliyi, İslamda heç bir zaman yeri olmamış bir cahiliyyə ənənəsidir. Buna görə Quranla və ya sünnələ neshedilerek İslam şəriətindən çıxarılmasına gərək belə duyul/eşidilməmişdir. Müsəlmanlar belə bir tətbiqi heç tanımamışlar. Ona yalnız Şiələrin kitablarında rast gəlinmişdir."

Mən deyərəm ki: Quranın, hədisin, icmanın və tarixin söylədiklərini göz ardı etməyə söykən/dözən bu söz nəticəsində, bu məsələ ilə əlaqədar görüşlər çevrilmə mərhələlərinin son nöqtəsinə çatar. Mütə evliliyi Peyğəmbərimiz zamanında tətbiq olunan bir sünnə idi. Sonra Ömər zamanında qadağan edildi və bu qadağan xalq əksəriyyəti tərəfindən tətbiq olundu. Bu qadağana müt'ayla əlaqədar ayənin digər ayələrlə və ya Peyğəmbərin bu xüsusdakı qadağanlarıyla neshedildiği şəklində şərh gətirildi. Səhabələrin bazıları[33] və onların fikirlərini mənimsəyən bir çox Hicaz və Yeməyin fakihi bu qadağana qarşı çıxdı. İbni Cureyh kimi bir hədis imamı belə bu qarşı çıxanlar arasında iştirak etdi. Necə ki onun mütə evliliyinə düşkün olduğu, hətta yetmiş qadınla mütə evliliyi etdiyi rəvayət edilmişdir. [34] <file:///Z:\com_caislabs_ebk\Al_Mizan_Cilt_4.htm> Bunların yanında dörd fiqh imamından biri olan Malik də bu qadağana qarşı çıxanlardan biridir. [35] <file:///Z:\com_caislabs_ebk\Al_Mizan_Cilt_4.htm>

Lakin arxasından təfsirçilərin son qurşağı "O halda... ödənişlərini bir fərz olaraq verin." ayəsinin mütə evliliyinə dəlalət etdiyinə qarşı çıxışlar. Bu ayəs(n)i davamlı nikaha dəlalət edəcək şəkildə şərh etdilər. Mütə evliliyinin Peyğəmbərimizin bir sünnəs(n)i olduğunu və onun hədisi ilə tətbiqdən qaldırıldığını söylədilər. Son vaxtlarda isə, mütə evliliyinin cahiliyyə dövründə görülən bir zina olduğunu, Peyğəmbərimizin ona bir neçə dəfə icazə verdikdən sonra onu qiyamət gününə qədər əsaslı qadağan etdiyini irəli sürdülər. Sonra da sözlərinə son olaraq yer verdiyimiz yuxarıdakı yazar, mütə evliliyinin qatqısız bir cahiliyyə dövrü zinası olduğunu, İslamın bundan əsla xəbəri olmadığını, buna yalnız Şiə kitablarında rast gəlindiyini iddia etmişdir. Önümüzdəki dövrlərdə bu məsələnin nə kimi dəyişik mübahisə/müzakirələrə mövzu olacağını yalnız Allah bilər.

Yüklə 8,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   71




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin