G azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan texniKİ universiteti M. M. QƏNDİLova e. Q. İsmayilova



Yüklə 0,69 Mb.
səhifə1/366
tarix10.01.2022
ölçüsü0,69 Mb.
#106324
növüDərs
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   366

G

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI

TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ

M.M. QƏNDİLOVA E.Q. İSMAYILOVA

O.M. BAĞIROVA H.M. SÜLEYMANOV


İNGİLİS DİLİ
(Texniki ali məktəblər üçün dərslik)


Azərbaycan Respublikası Təhsil

Nazirliyi Elmi-Metodik Şurası

Avropa dilləri və ədəbiyyatı”



bölməsinin 25.07.2008-ci il tarixli

968 saylı qərarı ilə dərslik kimi təsdiq olunmuşdur (protokol №10)
BAKI – 2009

Elmi redaktor: DUNYAMİN YUNUSOV

filologiya elmləri doktoru,

professor


Məsləhətçi: RAUF İSMAYILOV

əməkdar elm xadimi,

filologiya elmləri doktoru,

professor

Rəyçilər: AKİF ABBASOV

pedaqoji elmlər doktoru,

professor

MEHRİBAN MƏMMƏDZADƏ

pedaqoji elməlr namizədi, dosent




CONTENTS
PART I
Preface 9

UNIT I. Text…………………………………………………… 16

Comprehension and Conversation………………………. 18

The verb “to be” (am is are) questions and negatives…….. 20

Personal pronouns and possessive adjectives……………. 21

Possessive’s. Indefinite article. Definite article…………..22

Exercices…………………………………………………..23
1b Text…………………………………………………………24

Comprehension and Conversation…………………………25

Plural forms of nouns………………………………………27

Demonstrative pronouns……………………………………28

Exercises……………………………………………………30
UNIT II. Cardinal and ordinal numbers……………… 31

Exercises……………………………………………………32

Supplementary text: The English Language……………….35

Reading: Families in Britain……………………………….36


2 Prepositions of place………………………. 42

There is/are…………………………………………………43

Text: Our Classroom……………………………………….43

Comprehension and conversation………………………….44

Exercises……………………………………………………44

Days and Weeks……………………………………………..45

Months and Seasons…………………………………………47

The Weather in the United States……………………………48

Houses in Britain……………………………………………49

Comprehension and conversation………………………….. 50


UNIT III. Have, have got in Simple Tense, some, any… 52

Exercise………………………………………………………53

Dialogue: At a Restaurant……………………………………55

Comprehension and Conversation...........................................56

Dialogue: At Customs..............................................................58

Exercises………………………………………………………59


3b Degrees of comparison. Alternative questions……………….62

Text: Cities and Countries……………………………………62

Short conversation……………………………………………65

Text: languages……………………………………………….66

Comprehension and Conversation……………………………67
UNIT IV. Present Simple………………………… 69

Text: Jobs …………………………………………………… 70

Exercises...................................................................................71.

Comprehension and Conversation..............................................73

Reading………………………………………………………..74
4b Grammar Wh – Questions………………………………… 76

Question phrases……………………………………………… 77

Exercises.................................................................................... 78

Text : Tornado !......................................................................... 79

Comprehension and Conversation…………………………..... 80

Supplementary text: What do we measure?................................ 81


UNIT V. Past Simple (of regular and irregular verbs)…… 83

Text: Rescue Workers Saved Four People…………………….. 84

Comprehension and Conversation……………………………. 85

Exercises…………………………………………………….. 86

Supplementary text: The Rich Man and the Stone………….. 88
5b Comprehension and Conversation………………………… 91

Conversation……………………………………………. 92

Grammar: to be used to doing……………………………….. 93

Text: Transportation Used to be Much Slower than it is Now 94

Exercises…………………………………………………… 95
UNIT VI. Present Continuous. The auxiliary verb (modal) can. 98

A question tag……………………………………………….. 98

Text: Pollution is Spoiling the air you Breathe……………… 99

Comprehension and Conversation……………………………..100

Reading: Heat and Temperature………………………………103

Dialogue: Can You Help Me? ................................................. 103

At a Motel ……………………………………. 104

Practice drill………………………………………….. 105

Exercises………………………………………………. 106
UNIT VII. Present Continuous for the Future. Will, I’m doing, I do_

To be going to…………………………….......... 109

Text: What will the earth be like in 2050? .................... 110

Comprehension and Conversation……………………… 110

Questions ………………………………………………. 112

Text: The Car of the Future…………………………………..119

Conversation………………………………………………… 120
UNIT VIII. Past Continuous Tense……………. 122

The modal verb must (to have to)… ……………… 122

Text: When the Wall Fell in……………………... 123

Practice drill………………………………… 124

Exercises……………………………………………… 125

Conversation……………………………………………... 126

Exercises …………………………………………… 127
8b Must / have, has to....................................................................128

Text: Hard Life..........................................................................129

Comprehension and Conversation………………………130
UNIT IX. Grammar: Present Perfect …………… 132

Text: The Plywood Palace……………………. 134

Comprehension and Conversation…………………. 134

Reading: It is Necessary to Build More and More Robots…. 136

Exercises ……………………………………………… 137
UNIT X. Grammar: Past Perfect……………. 144

Comprehension and Conversation………………….. 145

Exercises ……………………………………………….. 147

Text: The Farmer and His Sons..................................... 152


10 b Had better, should, ought to................................... 154

Conversation drills………………………………………..155

Supplementary texts…………………………………… 156

Exercises …………………………………………….157


UNIT XI. Grammar: Passive Voice………… 158

Text: Schools in the United States...................................160

Comprehension and Conversation……………………….161

Supplementary reading: Amazing Brazil……………..163

Exercises……………………………………………………164

Supplementary reading: Transportation of Energy……….. 168


UNIT XII. Grammar: Direct and Indirect Speech ………. 170

Comprehension and Conversation……………………171

Exercises ……………………………………………….172

Text: The Arab and the Camel ……………………..172

Practice Drill…………………………………………...174

Exercises ……………………………………………….175

Guided Composition…………………………………..178

Exercises ………………………………………………179


UNIT XIII. Grammar: Conditionals ………………………

Comprehension and Conversation …………………….. 183

Text: The Farmer and the Apple Tree …………………185

Conversation drills …………………………………….187

Exercises ………………………………………………188
PART II
UNIT I. Text: Automation and automatic Control…. 205

Questions…………………………………. 206

Exercises ………………………………………..207

Supplementary text …………………………….209


UNIT II. Text: Automation and automatic Control…. 211

Questions…………………………………. 212

Exercises ………………………………………..214

Supplementary text …………………………….216


UNIT III. Text: Types of Computers................................218

Questions......................................................................219...............

Exercises............................................................................220

Supplementary text.....................................................222


UNIT IV. Text: Computer Literacy – A Requirement for Living.......224

Questions …………………………………………… 226

Exercises…………………………………………………227……

Supplementary text…………………………………………229….


UNIT V. Text: Medical, Educational, and Sports Application

of Computers…………………………………………. 231

Questions………………………………………………..232

Exercises………………………………………………..234

Supplementary test…………………………………………236…..
UNIT VI. Text: Application of Computers in Business, Industry, and

Government…………………………… 238

Questions…………………………………………………240……

Exercises ………………………………………………241

Supplementary text……………………………………………243


UNIT VII. Text: Fields and Uses of Computers……………… 246

Exercises………………………………………………………248

Supplementary text…………………………………..250
UNIT VIII. Text: Direct Conversion of Energy to Electricity… 252

Questions………………………………………………………254

Exercises……………………………………………………….254

Supplementary text ……………………………….256


UNIT IX. Text: Properties of Engineering Materials………258

Question………………………………………………………259

Exercises …………………………………………………….260

Supplementary text……………………………………………262


UNIT X. Text: Principals of Modern Radar………………….. 264

Questions…………………………………………………265

Exercises…………………………………………………266

Supplementary text………………………………………268


UNIT XI. Text: Ultrasonic……………………………….. 269

Questions……………………………………………….. 271

Exercises…………………………………………………271

Supplementary text………………………………………273


UNIT XII. Text: Television..................................... 275

Questions……………………………………………… 277

Exercises.......................................................................... 277

Supplementary text...........................................................279


UNIT XIII. Text : What is Electricity……………. 282

Questions.........................................................................284

Exercises..........................................................................284

Supplementary text......................................................... 286


UNIT XIV. Text: Molecules, Atoms and Free Electrons…. 288

Questions……………………………………………… 289

Exercises……………………………………………… 290

Supplementary text…………………………………… 292


UNIT XV. Text: Terminology and Symbols for Electric Circuits.294

Questions ………………………………………………. 296

Exercises ……………………………………………….. 297

Supplementary text……………………………………….299


UNIT XVI. Text: Flow of Electricity………………………. 301

Questions………………………………………………….303

Exercises ………………………………………………….303

Supplementary text………………………………………..305


UNIT XVII. Text: Some words about Metallurgy…………... 308

Questions………………………………………………… 309

Exercises ………………………………………………... 310

Supplementary text……………………………………… 311


UNIT XVIII. Text: Physical Properties of Metals and Alloys… 313

Questions………………………………………………… 315

Exercises………………………………………………… 315

Supplementary text……………………………………… 317


UNIT XIX. Text: Mechanical Properties of Metals and Alloys 318

Questions………………………………………………... 320

Exercises ……………………………………………… 320

Supplementary text…………………………………… 322


UNIT XX. Text: Air Conditioning and Refrigeration…. 324

Exercises ……………………………………………… 326

Supplementary text…………………………………… 328

Just so Reading…………………… ……………. 330

Grammar Reference………………… ………………….384

Appendices ………………………… ………………….416



Glossary ……………………………………………….. 457
ÖN SÖZ
Çağdaş dünyamızda, hər bir ölkənin qarşısında duran ən ak­tual məsələlərdən biri gənclərə elə bilik, bacarıq və dəyərlərin aşı­lan­masıdır ki, onlar cəmiyyətdə konstruktiv rol oynaya, ölkəsinin və bü­tün bəşəriyyətin xoşbəxt gələcəyinin təmin edilməsində fəal işti­rak edə bilsinlər. Təhsil sistemi üçün son dərəcə vacib və zəruri olan odur ki, gənclərə təbiət, sosial, mühəndis-texniki və s. elmlərdən tək­cə biliklər vermək deyil, həm də onlarda heç kəsin, o cümlədən gələcək nəsillərin hüquq və maraqlarına xələl gətirmədən, siviliza­si­yanın tərəqqisinə yönələn, dərk edilmiş fəal həyat mövqeyi for­ma­laş­dırmaq, layiqli yaşayış üçün lazımi qabiliyyət, bacarıq və vərdiş­lər verməkdir. Bütün bunlar elə yeni təhsil paradiqmasının axtarışını zəruri edir ki, o böhransız, davamlı və yaradıcı inkişafı təmin etsin. Bu problemlərin həlli BMT və YUNESCO kimi mötəbər təşki­lat­la­rın öz qlobal fəaliyyət və təşəbbüslərində əsas götürdüyü təhsilin tək­milləşdirilməsi yolu ilə sivilizasiyanın davamlı inkişafı prinsipi­nin həyata keçirilməsinə xidmət edəcəkdir.

Dünya birliyinə inteqrasiya yolunda, demokratik, hüquqi və dün­yəvi dövlət quruculuğu istiqamətində inamlı addımlarla irəlilə­yən ölkəmizdə pozitiv dəyişikliklər cəmiyyət həyatının bütün sahə­lə­rindəki islahatlarla bağlıdır. Onların sırasında “Azərbaycan Res­pub­likasının Təhsil sahəsində islahat Proqramı” xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. İslahat Proqramının məqsədi ölkənin dirçəlişinin, iqtisadi və sosial inkişafının əsasında duran, onun uğurlarını təmin edə bilə­cək yeni milli təhsil sistemi yaratmaqdır. Burada inkişafın da­vam­lı­lı­ğının artıq yeni oriyentirləri müəyyənləşdirilmiş, təhsilə yeni baxış for­malaşdırılmışdır. Yaradılan müasir təhsil sistemi­mizdə gənclə­ri­mi­zə özü və təbiətlə harmoniyada yaşamağı öyrətmək, insan şəxsiy­yə­tinə hörmət, qlobal həmrəylik və məsuliyyət hisslərini aşılmaq, tə­biətə istiqamətləndirilmiş dünyagörüşü formalaşdırmaq kimi məq­sədlər önə çəkilmişdir.

Cəmiyyətin ahəngdar inkişafında, onun intellektual potensia­lı­nın formalaşdırılmasında, maddi sərvətlərin insan kapitalına çevril­mə­sində ali təhsilin müstəsna əhəmiyyətini, onun sosial-iqtisadi və mə­dəni sahələrdə davamlı inkişafa şərait yaradan real qüvvə oldu­ğu­nu nəzərə alaraq onun keyfiyyətinin yüksəldilməsi, maliyyələş­dirilməsi və idarəedilməsinin təkmilləşdirilməsi, bu sahədə əmək­daş­lığın və beynəlxalq əlaqələrin genişləndirilməsi günün vacib mə­sə­lələrindəndir. Elə buna görə də ölkəmiz vahid Avropa ali təhsil mə­kanının yaradılmasını nəzərdə tutan Boloniya prosesinə qoşul­maq­la ali təhsil sisteminin yeniləşdirilməsi, təhsilin keyfiyyətinin ümu­mavropa tələblərinə uyğunlaşdırılması sahəsində öz üzərinə mü­hüm vəzifələr götürmüşdür. Boloniya bəyannaməsinə əsasən təh­silimiz qarşısında duran əsas vəzifələr aşağıdakılardır: ali təhsilin məzmununun təkmilləşdirilməsi, struktur dəyişiklikləri, kadr hazır­lı­ğının əmək bazarının tələblərinə cavab verməsi, tələbələrin bili­yi­nin obyektiv qiymətləndirilməsini təmin edən mexanizmin yara­dıl­ma­sı tədris prosesi və idarəetmədə İKT-nin tətbiqi, elektron kitab­xa­na­ların yaradılması, elektron təlim materialları və dərsliklərin ha­zır­lan­ması, yeni təlim texnologiyalarının tədris prosesinə tətbiqi və s.

Bu vəzifələrin həlli üçün “İqtisadi inkişafın kadr təminatı tə­ləb və təklif prinsiplərinə uyğun proqnozlaşdırma, cari və perspektiv planlar əsasında qurulmalı, pedaqoji kadr potensialının formalaş­dı­rıl­masına xüsusi diqqət yetirməlidir. Bu zaman respublika iqti­sadiy­ya­tının üstün inkişaf etdirilməli sahələrinin müasir tələblərə cavab ve­rən kadrlarla təmin olunması onların hazırlığının aparıcı istiqa­mə­ti olmalıdır”. İslahat Proqramında irəli sürülmüş bu müddəanın hə­ya­ta keçirilməsində mühüm məsələ mütəxəssislərin əmək bazarında sağlam rəqabətə dözümlü və qabil olması, tənqidi təfəkkürə, mə­də­ni-intellektual səviyyəyə, birgəfəaliyyət bacarıqlarına malik olması, özünütəhsilə və ixtisas səviyyəsini təkmilləşdirməyə me­yil­li­liyi, tə­şəb­büskarlığı, bəşəri və milli dəyərləri qiymətləndirə bilməsi, elmi bi­lik­lərlə yanaşı, texnologiyalara, xüsusən kommunikativ baca­rıq­la­ra yiyələnməsi ilə bağlıdır.

Bu gün ali təhsilli mütəxəssis geniş ünsiyyət bacarıqlarına sa­hib olarsa, fəaliyyətini daha səmərəli qurar, daha produktiv yara­dı­cı­l­ıq imkanlarına malik ola bilər. Bunun üçün ilkin şərtlərdən biri dünyanın ən böyük dillərinə, yaxud dillərindən birinə sahib olmaq əhəmiyyətli hesab edilir. Xüsusən ingilis dilini bilmək, onun vasi­təsilə ünsiyyət qurmaq sivil dünyanın ən mütərəqqi bacarıqlarından biri kimi dəyərləndirilir. Son vaxtlar ölkəmizdə bu dilə marağın ço­xal­ması onun vasitəsilə dünyanı öyrənmək istəyi artır. İstər ümum­təh­sil məktəblərində, istərsə də orta ixtisas və ali məktəblərdə ingilis dilinə aid bacarıqlar qazanmağa həvəs göstərilir.

Ölkəmizdə ilk dəfə texniki ali məktəblərin tələbələri üçün ha­zır­lanmış və Sizə təqdim edilən ingilis dili dərsliyi bu sahədə möv­cud olan boşluğu doldurmağa xidmət edir.

Dərslik Boloniya prosesi müddəaları, kredit sisteminin tələb­lə­ri nəzərə alınmaqla yazılmışdır.

Dərslik hazırlanarkən dünyada geniş yayılmış müasir dərslik­lə­rin hazırlanması texnologiyalarından istifadə edilmiş, öyrədici bir sistemin formalaşdırılması istiqamətində iş aparılmışdır. Təlim m­a­te­rialları tədris vahidlərindən ibarət bir texnoloji ardıcıllıqla dərsliyə daxil edilmişdir. Orada oxu mətnləri, çalışma nümunələri və zəruri linqvistik anlayışların qarşılıqlı əlaqəliliyi və bir-birini tamamlaması əsas tələblərdən biri kimi nəzərə alınmışdır.

Dərslik ingilis dilindən baza təhsili olan texniki ali təhsil müəs­sisələri tələbələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Kitab 3 hissədən iba­rətdir.

Birinci hissədə 13 dərs vardır. Hər bir dərsdə qrammatik mo­dellər, materialın möhkəmləndirilməsi, danışıq dilinin inkişafı üçün çalışmalar, öyrənilən qrammatik materiala uyğun mətnlər, məzəli əhvalat və zarafatlar verilmişdir.

İkinci hissədə verilən 20 dərsə texnikanın müxtəlif sahələrinə dair mətnlər, açar sözlər, mətnlərə verilən suallar və çalışmalar daxil edilmişdir.

Üçüncü hissədə Azərbaycan dilində qrammatik sorğu, fərdi oxu və müzakirə üçün mətnlər, tələbələr üçün ingilis dilinin mü­rək­kəb­liklərini izah edən 8 Əlavə verilmişdir. Bu hissədə nəzərdə tu­tu­lan fəaliyyət növlərindən biri də tələbələr üçün adətən böyük çə­tin­lik­lər törədən, danışıq və yazılı ingilis dilləri arasındakı mövcud fərq­liliklərlə izah edilən müxtəlif növ və formalı məktubların tərtib edil­məsidir.

Bu dərslik əsasında öyrədilən ingilis dilinin səviyyəsi pri-in­ter­midiatdan (orta səviyyəyədək) intermidiata (orta səviyyə) qə­dər­dir. Qeyd etmək lazımdır ki, kitabda təqdim edilən texniki ingilis dili üzrə material əsasən pri-intermidiat səviyyəsinə müvafiqdir.

Mövzular mürəkkəblik səviyyəsinin artması ardıcıllığı ilə ye­r­ləş­dirildiyindən müəllimlərə bu ardıcıllığı gözləməyi məsləhət bi­li­rik. Bununla yanaşı qeyd etməliyik ki, hər bir dərs öz-özlüyündə tamamlanmış olub digərindən asılı deyil.

Birinci hissədə hər bir dərsin ilk səhifəsində onun gedişatının mü­fəssəl təsviri – hissə və detalları verilmişdir. Hər bir dərsdə qram­matika və leksikaya dair bütün çalışma və dialoqların mətnlə bağlılığına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Bütün mətnlər bu gün isti­fa­də edilən müasir ingilis dilinə uyğun tərtib edilmişdir.

İngilis dilindən baza təhsili olan tələbələrin qrammatik, leksik bacarıq və vərdişlərinin səviyyəsi nəzərə alınaraq dərslikdə əsas diq­qət ən çox istifadə edilən dil konstruksiyalarının öyrədilməsinə yö­nəl­mişdir. Qrammatik materialın izahı qrammatik terminologiya və qaydalardan daha çox müasir danışıq ingilis dilinə əsaslanmışdır. Çalışmaların böyük əksəriyyəti bir-biri ilə bağlı olmayan, təcrid olunmuş cümlələr şəklində deyil, dialoq formasında edilmişdir. Lek­sik çalışmalar müxtəlif kontekstlərdə - çalışmalar, mətnlər, boş­luq­ların doldurulması və s. şəklində verilmişdir. Belə çalışmalarda məqsəd situativliyi formalaşdırmaqdır. Müəyyən situasiyanı təklif edərkən tələbələrə söz və söz birləşmələrindən təbii situasiyalarda – gündəlik həyatda istifadə etmək imkanı yaradılır. Çalışmaların ha­mı­sı müəyyən məqsədlə tərtib edilmişdir. Qrammatika mətnin kon­teks­tində, mətnə uyğun verilmişdir.

Dərslikdən istifadəni səmərəliləşdirmək, müasir təlim texno­lo­giyalarından istifadə imkanı yaratmaq məqsədilə dərsliyə CD şək­lin­də onun mətninin elektron variantı əlavə edilmişdir.

Dərslik texniki ali məktəblərin tələbələri üçün nəzərdə tutulsa da, ingilis dilini öyrənmək arzusunda olan hər bir kəs özünün dil ba­carığını möhkəmləndirmək üçün ondan bir vəsait kimi istifadə edə bilər.

Dərsliyin yazılması ideyasının müəllifi, hazırlanması və nəş­ri­nə xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşmış, mənəvi dəstək vermiş Azər­bay­can Texniki Universitetin rektoru, texniki elmlər doktoru, pro­fes­sor Havar Məmmədova, əlyazmasını diqqətlə oxumuş, redak­tə edərək qeydlərini vermiş filologiya elmləri doktoru, prof. Dün­ya­min Yunusova və öz qiymətli məsləhətləri ilə kitabın mükəm­məl­li­yi­nə çalışmış əməkdar elm xadimi, filologiya elmləri doktoru prof. Rauf İsmayılova dərin təşəkkürümüzü bildiririk.

Dərslikdən istifadə edən, gələcəkdə onun təkmilləşdirilməsi məq­sədi ilə özünün təkliflərini verən hər bir kəsə əvvəlcədən öz təşək­kürümüzü bildiririk.


Müəlliflər



Yüklə 0,69 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   366




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin