DEĞERLEME PROSESİNDE EN SON ADIM OLUP KULLANILAN YAKLAŞIMLAR SONUCU DEĞER İÇİN TEK BİR SPESİFİK RAKAMIN YA DA BİR DEĞER ARALIĞININ BELİRLENMESİ İŞLEMİDİR.
PROSEDÜR TANIMLANAN DEĞERİN RAPORLANMASI
DEĞERLEMECİ, BULGULARINI VE SONUÇLARINI BİR RAPORDA ÖZETLEYİP BUNU MÜŞTERİSİNE AKTARMADIĞI SÜRECE DEĞERLEME PROSESİ SONA ERMEZ.
ADİL PİYASA DEĞERİ (FAIR MARKET VALUE)
İSTEKLİ RASYONEL BİR ALICI VE İSTEKLİ RASYONEL BİR SATICININ, EŞİT KOŞULLARDA, ALIM VEYA SATIM KONUSUNDA HİÇBİR BASKI ALTINDA KALMADAN ARALARINDA EL SIKIŞTIKLARI FİYATTIR.
PİYASA RAYİÇ DEĞERİ OLARAK DA BİLİNİR.
ADİL PİYASA DEĞERİ
BELİRLİ BİR ALICI OLMAKSIZIN İKİ BAĞIMSIZ GRUP ARASINDA HİPOTETİK BİR SATIŞ ÖNGÖRÜLMÜŞTÜR
HER İKİ TARAFTA VARLIK’I DEĞERLEMEK İÇİN GEREKLİ BİLGİ VE VERİLERE SAHİPTİR.
HER İKİ TARAFIN MOTİVASYONU AYNIDIR.
SATIŞIN PEŞİN GERÇEKLEŞTİĞİ VARSAYILIR.
DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
SATIŞ KARŞILAŞTIRMASI (BENZER SATIŞLAR) YAKLAŞIMI
MALİYET YAKLAŞIMI
GELİR YAKLAŞIMI
SATIŞ KARŞILAŞTIRMASI YÖNTEMİ
UYGUN KARŞILAŞTIRMA KRİTERLERİ KULLANILARAK,
YAKIN ZAMANDA SATILMIŞ OLAN VE DEĞERLENECEK MÜLKE BENZER ÖZELLİKTEKİ MÜLKLERİN SATIŞ FİYATI ÜZERİNDE,
SEÇİLEN BU KARŞILAŞTIRMA KRİTERLERİNE GÖRE BULUNACAK GEREKLİ DÜZELTMELERİN UYGULANMASIYLA
DEĞERLENECEK MÜLKÜN DEĞERİNİN BELİRLENMESİ PROSEDÜRÜ OLARAK TANIMLANABİLİR.
EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIM: ARAZİNİN BİR DEĞERİ VARDIR. YAPILANMALAR DA BU DEĞERE KATKIDA BULUNUR. EĞER YAPILANMALAR KATMA DEĞER OLUŞTURAMIYORLARSA YIKIM GEREKLİDİR.
ARAZİ FİZİKSEL OLARAK DEĞER KAYBETMEZ. YANİ ARSADAN BİR AMORTİSMAN AYRILMAZ. YALNIZCA YAPILANMALAR FİZİKSEL DEĞER KAYBINA UĞRARLAR.
BUNUNLA BİRLİKTE, PİYASA KOŞULLARI VE DIŞ ETMENLER ARSA NEDENİYLE DEĞERİ DEĞİŞEBİLİR.
TEKNİKLER- SATIŞ KARŞILAŞTIRMASI YAKLAŞIMI
SATIŞ KARŞILAŞTIRMASI TEKNİĞİ UYGUN VE YETERLİ VERİ OLDUĞUNDA ARAZİLERİ DEĞERLEMEK İÇİN EN YAYGIN OLARAK KULLANILAN VE TERCİH EDİLEN YÖNTEMDİR.
BOŞ ARSA VEYA GELİŞTİRİLMİŞ BİR MÜLK İÇİN EN YÜKSEK DEĞERİ VEREN,
YASAL OLARAK OLANAKLI
FİZİKSEL OLARAK MÜMKÜN,
EKONOMİK OLARAK FİZİBİL
OLAN KULLANIM BİÇİMİDİR.
EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIM
ARAZİ VEYA ARSANIN BOŞMUŞ GİBİ EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIMI
MÜLKÜN GELİŞTİRİLMİŞ BİÇİMİ İÇİN EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIMI
ARA KULLANIM
TANIM
YAPILANDIRILMIŞ BİR MÜLKÜN DEĞERİ, YAPILANDIRILMAMIŞ ARSA DEĞERİNDEN DAHA YÜKSEK İSE, YAPILANDIRILMIŞ MÜLKÜN KULLANIMI “EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIM” DIR.
BUNA KARŞILIK, BOŞ ARSA DEĞERİ, YAPILANDIRILMIŞ MÜLK DEĞERİ ARTI YIKIM MALİYETİNİ GEÇERSE, BU DURUMDA EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIM ARSANIN “BOŞMUŞ GİBİ KULLANIM DEĞERİ” OLUR.
MÜLKÜN YAPILANMALI EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIMI
MÜLKÜN YAPILANMALI OLARAK EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIMI MEVCUT YAPILANMALARIN,
YENİDEN TASARLANMA
YIKILMA
OLDUĞU GİBİ BIRAKILMA
KARARININ VERİLMESİNDE ETKENDİR.
EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIM ANALİZİ KRİTERİ
KULLANIM ŞU ANDA YASAL OLARAK MÜMKÜN MÜDÜR?
YASALARLA ÇELİŞİYOR MU?
ÖZEL BİR İZİN GEREKTİRİYOR MU
KISITLAMA VAR MI?
UYGULANABİLİR Mİ?
KALDIRILABİLİR Mİ?
EN YÜKSEK VE EN İYİ KULLANIM ANALİZİ KRİTERİ
FİZİKSEL OLARAK MÜMKÜN MÜ?
EKONOMİK OLARAK FIZIBIL MI?
HANGİ KULLANIM MAKSİMUM GETİRİYİ SAĞLIYOR?
GELİR AMAÇLI MÜLK DEĞERLEME
MÜLKÜN DEĞERİ MÜLKTEN ELDE EDİLEN GELİRİN MİKTARINA VE KALİTESİNE BAĞLIDIR.
TİPİK BİR YATIRIMCI BAKIŞ AÇISINI GÖSTERİR.
G.MENKUL PİYASALARINDA KARŞILAŞILAN ÇEŞİTLİ DEĞER KAVRAMLARI
BORÇ KARŞILAMA ORANI, NET FAALİYET GELİRİNİN BORÇ SERVİSİNE ORANI OLARAK TANIMLANIR.
GENELLİKLE BORCUN GERİ ÖDENMESİNİN GÜVENİLİRLİĞİ AÇISINDAN EN ÖNEMLİ KRİTERLERİN BAŞINDA GELİR. BU ORAN 1’İN ÜZERİNDE BİR DEĞER OLMALIDIR.
DİREKT KAPİTALİZASYON ARTIK GELİR TEKNİKLERİ
ARTIK GELİR KULLANAN KAPİTALİZASYON TEKNİKLERİ
(1) BİNA ARTIK TEKNİĞİ, VE
(2) ARSA ARTIK TEKNİĞİ.
DİREKT KAPİTALİZASYON BİNA ARTIK TEKNİĞİ
ARSANIN DEĞERİ BİLİNMELİDİR.
ÇOĞU KEZ ARSA DEĞERİ KARŞILAŞTIRILABİLİR SATIŞLAR YÖNTEMİYLE BULUNABİLİR.
DİREKT KAPİTALİZASYON BİNA ARTIK TEKNİĞİ- ÖRNEK
TİCARİ BİR BİNA DEĞERLENECEKTİR. MÜLKÜN YILLIK NET FAALİYET GELİRİ $37.000'DİR. ARSA DEĞERİ $80,000,OLARAK BELİRLENMİŞTİR VE PİYASADAKİ TİPİK GETİRİ ORANI YÜZDE 12'DİR. BİNANIN EKONOMİK ÖMRÜ 20 YILDIR. BİNA ARTIK DEĞER TEKNİĞİ İLE GAYRIMENKULUN DEĞERİNİ HESAPLAYIN.
DİREKT KAPİTALİZASYON BİNA ARTIK TEKNİĞİ
ARSA DEĞERLERİNİN KARARLI VE DENGELİ OLDUĞU VE
ÇEVREDEKİ YAKIN DÖNEMDE GERÇEKLEŞMİŞ SATIŞLARDAN KOLAYLIKLA ELDE EDİLEBİLECEĞİ
BİNANIN YAPIM MALİYETİNİN VE BİRİKMİŞ AMORTİSMAN MİKTARININ DOĞRU OLARAK SAPTANMASININ ÇOK GÜÇ OLDUĞU ESKİ VE ALIŞILMIŞTAN FARKLI DİZAYNDAKİ BİNALAR İÇİN
ÇOK KULLANIŞLIDIR.
DİREKT KAPİTALİZASYON ARSA ARTIK TEKNİĞİ
BİNA ARTIK DEĞER TEKNİĞİ İLE AYNI YÖNTEMİ KULLANIR.
YALNIZCA BİNA VE ARSA HESAPLARI YER DEĞİŞTİRİR.
DİREKT KAPİTALİZASYON ARSA ARTIK TEKNİĞİ - ÖRNEK
TİCARİ BİR MÜLKÜN NOI'SİNİN YILLIK $45,000 OLDUĞUNU VE BİNANIN DEĞERİNİN İSE $225,000 OLARAK SAPTANDIĞINI VARSAYALIM. BİNA İÇİN UYGUN FAİZ ORANI YÜZDE 11,875 VE TAHMİNİ GERİ ÖDEME ORANI, YÜZDE 4'TÜR. EN YAKIN $100'A YUVARLANARAK MÜLKÜN DEĞERİ NEDİR?
DİREKT KAPİTALİZASYON ARSA ARTIK TEKNİĞİ
ARSA DEĞERİNİN KARŞILAŞTIRILABİLİR SATIŞLARDAN ELDE EDİLEMEDİĞİ DURUMLARDA, VEYA
BİNA YENİ İSE KULLANIM ÖMRÜNÜN BAŞINDA İSE VE ARSAYA EN ETKİN VE VERİMLİ KULLANIMI GÖSTERECEK DURUMDA İSE,
KULLANILIR.
EĞER BİNA YENİ İSE, DEĞERİNİN GENELLİKLE YENİDEN YAPMA MALİYETİNE EŞİT OLDUĞU VARSAYILIR.
GETİRİ KAPİTALİZASYONU TANIMI
GELECEKTE SAĞLANACAK OLAN TÜM YARARLARI UYGUN BİR GETİRİ ORANIYLA İSKONTO EDEREK BUGÜNKÜ DEĞERE DÖNÜŞTÜRMEK İÇİN KULLANILAN KAPİTALİZASYON METODU.
DEĞER BEKLENEN YARARLARIN BİR FONKSİYONUDUR.
DİREKT KAPİTALİZASYON /GETİRİ KAPİTALİZASYONU
GETİRİ KAPİTALİZASYONU BÜTÜN BEKLENEN GELİR VEYA NAKİT AKIŞLARI VE GERİDÖNÜŞ İŞLEMLERİNİ DİKKATE ALIR.
DİREKT KAPİTALİZASYON GENELLİKLE SADECE BİR YILI DİKKATE ALIR.
DİREKT KAPİTALİZASYONDA, KAPİTALİZASYON ORANI BİRİNCİ YIL DIŞINDA BÜTÜN GELİR DEĞİŞİMİNİ YANSITMAK ZORUNDADIR; GETİRİ KAPİTALİZASYONUNDA, İSKONTO ORANI ( VEYA BEKLENEN GETİRİ) SAF BİR GETİRİ ORANIDIR.
GELECEKTEKİ BÜTÜN NAKİT AKIŞLARININ VEYA BUGÜNKÜ VE GELECEKTEKİ NAKİT AKIŞLARI ARASINDAKİ DÜZEN VE İLİŞKİLERİN İLERİYE DÖNÜK TAHMİNİ
UYGUN BİR GETİRİ (İSKONTO) ORANININ SEÇİMİ
GELECEKTEKİ YARARLARIN BUGÜNKÜ DEĞERE BU ORANLA İSKONTO EDİLMESİ
GELİR DEĞİŞİMİ DÜZENLERİ VE DEĞER MODELLERİ-GENEL MODEL
GENEL DEĞER MODELİ
VO = VIO + VPR
VIO : HERBİR YILDAKİ NAKİT AKIMLARININ BUGÜNKÜ DEĞERLERİNİN TOPLAMI
VPR : DÖNEM SONUNDA GAYRIMENKULUN ELDEN ÇIKARILMASI SONUCU OLUŞAN GERİ DÖNÜŞ DEĞERİNİN BUGÜNKÜ DEĞERİ
GELİR DEĞİŞİMİ DÜZENLERİ VE DEĞER MODELLERİ-GENEL MODEL
VPR, N+1 YILI İÇİN BEKLENEN GELİRİ NİHAİ KAPİTALİZASYON ORANI (Rn) KULLANMAK SURETİYLE KAPİTALİZE EDEREK, DAHA SONRA BUGÜNKÜ DEĞERE İSKONTO EDİLEREK, TAHMİN EDİLEBİLİR.
VEYA
MÜLKÜN GERİ DÖNÜŞ BEDELİ KİRA SÖZLEŞMESİNDE BİR OPSİYON FİYATI OLARAK BELİRTİLEBİLİR. BU RAKAM DAHA SONRA GÜNCEL DEĞERE İSKONTO EDİLİR.
VPR = OPSİYON FİYATI X PV FAKTÖRÜ
R VE Y NİN İLİŞKİSİ
R, BİR YILLIK IO VE DEĞER ARASINDAKİ İLİŞKİYİ AÇIKLAYAN BİR ORANDIR; R BEKLENEN DEĞER VE GELECEKTEKİ GELİR DÜZENİNİN HER İKİSİNİ DE YANSITIR.
Y YATIRIMIN SAF BİR GETİRİSİDİR; GELECEKTEKİ GELİR GETİRİ MODELİNDE AÇIKÇA YER ALDIĞI İÇİN, GELECEKTEKİ GELİRİ GİZLİ OLARAK YANSITMAZ.
R VE Y NİN İLİŞKİSİ
GELİR VE DEĞERİN ARTMASI BEKLENİYORSA, R < Y.
GELİR VE DEĞERİN AZALMASI BEKLENİYORSA, O ZAMAN R > Y.
NE GELİR, NE DE DEĞER SONSUZA KADAR DEĞİŞMEYECEKSE, BU DURUMDA, R = Y
DEĞİŞMEYEN DEĞER VE GELİR
ÖRNEK: GELİRİN BEŞ YILLIK BİR ELDE TUTMA SÜRESİ İÇİNDE YILDA 100,000 $ OLARAK SABİT KALACAĞI BEKLENMEKTEDİR. AYNI DÖNEM İÇİNDE DEĞERİN DE DEĞİŞMEMESİ BEKLENMEKTEDİR. YATIRIMCILARCA BEKLENEN GETİRİ % 10 DUR. BU DURUMDA DEĞER NEDİR ?
EĞER ELDE TUTMA SÜRESİ 12 YIL OLURSA DEĞER OLUR?
ÖRNEK /ÇÖZÜM
V0=100.000/.10 = 1.000.000
DEĞER DEĞİŞMEZ AYNI KALIR
R VE Y NİN İLİŞKİSİ SABİT DEĞİŞEN GELİR VE DEĞER
GELİR VE DEĞERİN AYNI HER YIL AYNI ORANDA DEĞİŞTİĞİ DURUMLARDA
R = Y - CR
GERÇEKTE BU DURUM GELİRİN SÜRESİZ OLARAK HER YIL SABİT BİR ORANDA ARTMASINA KARŞILIK DÜŞEN MODELDİR.
R VE Y NİN İLİŞKİSİ SABİT DEĞİŞEN GELİR VE DEĞER - ÖRNEK
GELİR VE DEĞERİN HER İKİSİNİN DE % 2 LİK SABİT BİR ORANLA ARTMASI BEKLENMEKTEDİR.
EĞER BEKLENEN GETİRİ % 12 İSE, İLK YILDA 50,000 $ GETİRECEK OLAN MÜLKÜN DEĞERİ NEDİR?
R VE Y NİN İLİŞKİSİ SABİT DEĞİŞEN GELİR VE DEĞER - ÖRNEK / ÇÖZÜM
2. FİNANSAL KALDIRAÇ ÖLÇÜSÜ, BORÇ DEĞER ORANIDIR. DAHA YÜKSEK BORÇ-DEĞER ORANI DAHA BÜYÜK KALDIRAÇ DEMEKTİR.
KALDIRACIN ETKİLERİ
1. KALDIRAÇ KULLANARAK YATIRIMCI FİNANSAL RISKİ DAİMA ARTIRIR.
2. YATIRIMCI AYNI ZAMANDA BEKLENEN GETİRİSİNİN DE ARTACAĞINI DÜŞÜNÜR. ANCAK BU KESİN DEĞİLDİR.
3. DEĞERLEMECİ KALDIRACIN MÜLK DEĞERİ ÜZERİNDE NE GİBİ BİR ETKİSİ OLACAĞI SORUSUNA YANIT BULMAK İÇİN BENZER SATIŞLAR ÜZERİNDE KALDIRACIN ETKİSİNİ ANALİZ EDER.
POZİTİF, NEGATİF VE NÖTR KALDIRAÇ
1. POZİTİF KALDIRAÇ ÖZKAYNAK GETİRİSİNİ ARTIRIR. BORÇ MALİYETİ MÜLKÜN KALDIRAÇSIZ (HEPSİ ÖZKAYNAK) GETİRİSİNDEN DAHA KÜÇÜK OLMASI DURUMUNDA OLUŞUR.
2. NEGATİF KALDIRAÇ GETİRİSİNİ AZALTIR. BORÇ MALİYETİ MÜLKÜN KALDIRAÇSIZ (HEPSİ ÖZKAYNAK) GETİRİSİNDEN DAHA YÜKSEK OLMASI DURUMUNDA OLUŞUR.
3. NÖTR KALDIRAÇIN ÖZKAYNAK GETİRİSİ ÜZERİNDE ETKİSİ YOKTUR. BORÇ MALİYETİ KALDIRAÇSIZ GETİRİYE EŞİT OLMASI DURUMUNDA OLUŞUR.
ÖRNEK 1- POZİTİF KALDIRAÇ
BİR TİCARİ MÜLKE YAPILAN YATIRIM İÇİN AŞAĞIDAKİ VARSAYIMLARI ELE ALALIM. :
A. BORÇ-DEĞER ORANI ARTTIKÇA ÖZKAYNAK GETİRİSİ ARTAR. BU BİR POZİTİF KALDIRAÇ ÖRNEĞİDİR.
B. NAKİT AKIMI KALDIRACI POZİTİF OLDUĞUNDA, ÖZKAYNAK KAPİTALİZASYON ORANI ARTAN BİR HIZLA YÜKSELİR. BORÇLANILAN HER BİR DOLAR ORANI BİR ÖNCEKİ BORÇLANILAN DOLARDAN DAHA FAZLA YÜKSELTİR.
C. EĞER MÜLKTEN KAZANILAN PARA BORÇLANMA MALİYETİNDEN DAHA YÜKSEKSE, KALDIRAÇ POZİTİFTİR. ÖRNEK .1’E GÖRE, EĞER MÜLK TAMAMI ÖZKAYNAKLA ALINSAYDI, ÖZKAYNAK KAPİTALİZASYON ORANI 12% OLACAKTI. BU TOPLAM ORANDIR. BORÇ 8% İPOTEK SABİTİ İLE ALINABİLDİĞİNDEN, Kİ BU 12% LÜK TOPLAM ORANDAN DAHA DÜŞÜKTÜR, NAKİT AKIMI KALDIRACI POZİTİFTİR VE KALDIRAÇ ARTIRILDIĞINDA YÜKSELEN EĞİMLİ BİR GETİRİ PATERNİ ELDE EDİLİR. DİĞER BİR DEYİŞLE, POZİTİF NAKİT AKIM KALDIRACI
R0> RM
OLDUĞUNDA ELDE EDİLİR VE BUNUN SONUCUNDA
RE> R0. OLUR.
ÖRNEK 2- NEGATİF KALDIRAÇ
ÖRNEK .1 DE . I0’IN $120.000 YERİNE $70.000 OLDUĞUNU VARSAYALIM. DİĞER BİLGİLER AYNI KALMAK KOŞULUYLA HESABI YENİDEN YAPALIM.
ÖRNEK 2- NEGATİF KALDIRAÇ
NEGATİF KALDIRAÇ
BORÇ MİKTARI ARTTIKÇA, ÖZKAYNAK KAPİTALİZASYON ORANI ARTAN BİR HIZLA AZALMAKTA. BU BİR NEGATİF KALDIRAÇ ÖRNEĞİDİR.
NEGATİF KALDIRAÇ İÇİN KRİTER POZİTİF KALDIRACIN TERSİDİR. ÖRNEK 2’ DE TOPLAM KAPİTALİZASYON ORANI 7 %’DİR. İPOTEK SABİTİ 8 % OLDUĞUNDAN, BORÇ FON KULLANMANIN SONUCU ÖZKAYNAK KAPİTALİZASYON ORANINDA AZALMADIR.
NÖTR KALDIRAÇ
A. NÖTR KALDIRAÇ MÜLKÜN KAZANDIĞI ORANLA BORÇLANMAK ANLAMINA GELMEKTEDİR. BU NEDENLE ÖZKAYNAK GETİRİSİ ÜZERİNDE BİR ETKİSİ YOKTUR
B. ÖRNEK 1’E DÖNÜLDÜĞÜNDE, EĞER MÜLKÜN I0’I $80.000 OLSAYDI, TOPLAM ORAN 8 % YANİ İPOTEK SABİTİNE EŞİT OLURDU. BU DURUMDA NE KADAR BORÇLANILDIĞINA BAĞLI OLMAKSIZIN ÖZKAYNAK GETİRİ ORANI HEP 8 %’DA SABİT KALIRDI. ÖRNEĞİN 8 % İPOTEK SABİTİYLE $600,000 BORÇLANILIRSA, BORÇ SERVİSİ $48.000 OLACAK VE BUNUN SONUCUNDA KALAN NAKİT AKIMI $80.000 - $48.000 = $32.000, VE BU DURUMDA RE = $32.000 ÷ $400.000 = 8%. OLACAKTIR Kİ BU BORÇSUZ ORANIN AYNISIDIR.