Gəncə şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsi Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi Metodiki işlərin təşkili şöbəsi Elə bağlı sənətkar

Gəncə şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsi

Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi

Metodiki işlərin təşkili şöbəsi





Elə bağlı sənətkar

(Xalq şairi Hüseyn Arifin anadan olmasının 90 illiyi

ilə bağlı metodik vəsait)

GƏNCƏ-2014

I-ci Bölmə: Həyat və yaradıcılığı.
Hüseynzadə Hüseyn Camal oğlu (Hüseyn Arif) 1924-cü il İyunun 15-də Ağstafa rayonunun Yenigün kəndində anadan olmuşdur.

Bakı pedaqoji məktəbində və ADU şərqşünaslıq fakültəsində təhsil almışdır. Hüseyn Arif Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasını bitirib.

Xarici ölkələrlə dostluq və mədəni Əlaqələr Azərbaycan Cəmiyyətində şöbə müdiri, “Azərnəşr”in Bədii Ədəbiyyat redaksiyasında böyük redaktor, Gənclik nəşriyyatında bədii ədəbiyyat redaksiyasının müdiri, Azərbaycan aşıqlar birliyinin sədri vəzifələrində işləmişdir. Hüseyn Arif Azərbaycan Yazıçılar Birliyi ağsaqqallar Şurasının üzvü olmuşdur.

Ədəbi fəaliyyətə İkinci Dünya müharibəsi illərində başlamışdır. H. Arifin ribrettosu əsasında “Azad” tamaşası M.F.Axundov adına Opera və Balet teatrında, “Yolda” poeması əsasında yazdığı eyniadlı pyesi M.Qorki adına Gənc tamaşaçılar Teatrında tamaşaya qoyulmuşdur.

Şair “Dağ kəndi” poemasına görə “Qızıl Oraq” mükafatına layiq görülüb. Əsərləri keçmiş SSRİ və bir sıra xarici olkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur.

H.Arif şair idi. Təkcə yazdığı şeirləri ilə yox həm də azad ruhu, heç bir çərçivəyə sığmayan duyğuları ilə.

Hüseyn Arif, sözün həqiqi mənasında, xalqının şairiydi, onun qazandığı da el-obada olub, günü də eldə keçib. Təbiətin qoynunda olmağı sevirdi. Azərbaycanı qarış-qarış gəzmişdi. Ata-baba yurduna isə xüsusi bağlılığı var idi. Əsli Qazax rayonunun ən böyük kəndi olduğundan, "minevli Kəsəmən" deyilən Qıraq Kəsəməndən idi.

Ömrü boyu "qalsa bu dünyada yaradan qalır" qənaətiylə baş-başa yazıb-yaratdı Hüseyn Arif. Yazdığı kimi yaşadı - "əsl sənətkarı kabinetdə yox, aranda axtarıb, dağda gəzərlər!" - dedi. Umacağı - Hüseynə çörəyim halaldır desən, şairə ən böyük mükafatdı bu - oldu.

Öz qədir-qiymətini hamıdan yaxşı bildi:

Hüseyn Arifi itirmə vaxtsız,

o elə şairdi, bir də tapılmaz.  

40 ilə yaxın yaradıcılıq yolu keçmiş Hüseyn Arifin gözəl poeziyası klassik ədəbiyyatımızın nəhəng simalarının, şifahi xalq ədəbiyyatı yaradıcılarının ədəbi-bədii irsi zəminində formalaşmışdır. Burada rus və dünya ədəbiyyatının da payı vardır. Lakin Hüseyn Arif poeziyası daha çox M. P. Vaqif, Aşıq Ələsgər, S.Vurğun poeziyasından mayalanmışdır. Bu xəttə, xüsusən Ələsgər şe’rinə vurğunluğunu şair: “O Ələsgər, Vaqifdən sonra, Vurğundan əvvəl, Elə bil, saz tutub, söz deməliydi” misralarında gözəl ifadə etmişdir. S.Vurğun poeziyasının xəlqi ruhu Hüseyn Arif yaradıcılığı ilə xeyli zənginləşmişdir. Xalq şe’rinin min il əvvəldən süzülüb gələn ən yaxşı keyfiyyətlərinə onun şeir dünyasında rast gəlmək mümkündür.

Hüseyn Arifin poeziyasının xüsusi bir rəngi, boyası var. Bu boyanı onun şeirindən ayırmaq olmaz. Ayırmaq mümkün olsa, şeir bütün ifadəlilik vasitələrindən məhrum olar, bu poeziyanın canına hopmuş hikmətlər, aforizmlər, xalq ifadələri, ümumiləşmiş fikir-obrazlar, babaların deyim tərzinə uyğun deyimlər, təzadlar, obrazlı müqayisələr, bütün emosional məcazlar yox olar. Onun şe’rlərini oxuduqda dil ilişmir, oxucu kəkələmir, misralar ana südü kimi, bulaq suyu kimi içilir. Bu şeirləri oxuduqda baş yorulmur, beyin sancmır, əksinə, nəfəs genişlənir, bədən sanki şəkərlə, şərbətlə qidalanır. Hüseynin ifadə tərzi gözəl və təbiidir, fikirləri yeni və səmimidir. O, bizim yüz dəfələrlə gördüyümüz əşyalarda, müşahidə etdiyimiz hadisələrdə yeni keyfiyyətlər tapmaq, onu yeni şəkildə mə’nalandırmaq qüdrətinə malikdir. Buna görə də Hüseyn Arif oxunur və sevilir.

H. Arif Azərbaycan ədəbiyyatı üçün az iş görməyib. Təkcə şeir yazmaqla yox, tərcüməçiliklə də məşğul olub, araşdırmalar aparıb. Şairin qızı Zöhrə xanımla müsahibə aparılarkən o, deyirdi: Aşıq Alını ədəbiyyatımıza atam qaytarıb. Onun şeirlərinin əksəriyyəti Aşıq Ələsgərin əsərləri kimi dərc olunmuşdu. Atam Aşıq Alının şeirlərini zərgər kimi bircə-bircə seçdi, onları müəllifinin adına yazdı. Aşıq Ələsgərin qohumlarından buna görə gileylənənlər də tapıldı. Hətta evimizə gəlib, "Ay Hüseyn müəllim, bu şeirlər Ələsgərindir", - dedilər. Atam onlara etiraz etdi: "Aşıq Ələsgər çox böyük şəxsiyyətdir. Ona kimsənin payı lazım deyil. Bir də Aşıq Alı Aşıq Ələsgərin ustadı olub" deyə cavab verdi.

1976 cı ilin 24 sentyabrında şairin kiçik oğlu Arif avtomobil qəzasına düşərək həlak oldu. O, Xalq Təsərrüfatı İnstitunu (indiki İqtisad Universiteti) bitirib, iki ay əvvəl Abşeron Rayon Komsomol Komitəsində şöbə müdiri işləyirdi. Yaraşıqlı, xeyirxah və həddindən artıq qayğıkeş idi. Belə bir oğulu itirmək, bu dərdə dözmək, tablaşmaq mümkün olan şey deyildi.

Sonradan övlad ağrı-acısını yaşamış ata Arifin itgisi xəbərini alarkən keçirtdiyi hissləri belə ifadə etdi:

Dağ sökülüb dedilər,

Bel bükülüb dedilər,

Arif ölüb, dedilər-

Ölümə qurban olum.

Arifin itgisi Hüseynin ailəsini dünyadan küsdürdü. Hüseynin sazı da qara libasa bürünərək divardan asıldı. 1978 ci ildə oğlunun adını özünə təxəllüs götürüb yazdı:

Arif gedən gündən Hüseyn adlı

Bir kədər şairi gəldi dünyaya.
Bundan sonra Hüseyn Arif yaradıcılığının çox böyük hissəsini oğluna sərf etdi. Bu hadisədən çox çəkmir ki, şəkər xəstəliyinə tutulur.

İxtisasca həkim olan qızı Zöhrə ona pəhriz saxlamağı məsləhət görürdü.

Atası isə deyilənlərə əməl etmir. Ümumiyyətlə, həkim, dərman, pəhriz saxlamaq kimi anlayışlar ona yad idi. Vəziyyəti isə gündən-günə ağırlaşırdı, lakin ağır vəziyyəti barədə kimsəyə xəbər verməyən Hüseyn Arif Ağstafaya yola düşür. Bir müddət sonra dostu İsmayıl Şıxlı təcili yardım vertolyotlu ilə Bakıdan gəlir ki, onu aparsın, lakin həmin gecə

1992 ci il, 14 sentyabrda Hüseyn Arif dünyasını dəyişir. Özünün tapşırığına əsasən Yenigün kənd qəbristanında torpağa tapşırılır. Onun oğul həsrəti ancaq bununla bitir.

2001-ci ildə həyat yoldaşı Məleykə xanım da Hüseyn Arif kimi 68 yaşında dünyadan köçdü. Onun da məzarı Ariflə Hüseynin yanında qazıldı.

Hüseyn Arif ömrünün axırına kimi istedadı olan gənc şairlərə kömək etdi, onlara qayğı ilə yanaşdı. Elə buna görə də onu çox sevər, “Hüseyn qağa” deyə çağırardılar. Onun maddi qazancı böyük olmayıb, lakin Hüseyn Arifin ədəbiyyatda qoyduğu iz, haqqında danışılan ən gözəl sözlər onun həm maddi, həm də mənəvi qazancı olub.