Gənclər təşkilatları və onların fəaliyyətinin nizamlanması

Gənclər təşkilatları və onların fəaliyyətinin nizamlanması
Cəmiyyətin sosial və mədəni inkişafı üçün ən mühüm resurslardan biri yeni nəslin innovativ potensialıdır. Dünya təcrübəsində cəmiyyətin bütün sahələrində gənclərin fəal iştirakına əsaslanan gənclər siyasətinin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsində mühüm təcrübə toplanmışdır. Hazırda gəncləri dövlətin əsas dəyəri hesab etmək, onlara cəmiyyətin idarə olunmasında, sosial transformativ fəaliyyətdə və ictimai hərəkatda iştirak etmək üçün tam imkan yaratmaq lazımdır.
Bu gün dünyada 1,8 milyard gənc var, bu, bəşər tarixində ən böyük rəqəmdir. Bütün gənclərin təxminən 90 faizi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yaşayır və onlar əhalinin böyük hissəsini təşkil edir [5]. İndi əvvəlkindən daha çox olan gənclər innovasiyalar etməklə, sosial tərəqqi üçün katalizator rolunu oynayaraq və həm şəhər, həm də kənd mühitində siyasi dəyişikliyə təkan verməklə öz icmalarının davamlılığına töhfə vermək istəyirlər və artıq edirlər.
Gənclər dəyərli və həyati resursdur, ona investisiya qoymağa dəyər, çünki sərmayə dəfələrlə öz bəhrəsini verəcək. Eyni zamanda, gənclər də dünyanın bir çox yerlərində qızların və gənc qadınların qeyri-mütənasib şəkildə məruz qaldıqları böyük çətinliklər və hətta həyati təhlükəsi olan risklərlə üzləşirlər. Bu cür çətinliklər və risklər öz hüquqlarını, o cümlədən yaxşı təhsil, sağlamlıq və ya layiqli iş hüququ həyata keçirməyə çalışarkən yaranır. Onlar həmçinin münaqişə vəziyyətlərində və ya təhlükə altında olan həyatdan qaçmaq və ya daha yaxşı həyat axtarışında evlərini tərk etdikdə baş verir. Bundan əlavə, gənclər başqaları tərəfindən zorakılığa məruz qalır və tədricən iqlim dəyişikliyindən və ya fəlakətlərin birbaşa təsirinə məruz qalırlar. Onlar bu və ya digər formada sosial rəddlərlə üzləşirlər və insan hüquqlarının qlobal aşınmasının və ədalət mühakiməsinə səmərəli çıxışın olmamasının ağır yükünü daşıyırlar.
Dəyişən qlobal demoqrafik vəziyyətə və gənclərin yeniyetməlikdən yetkinliyə keçid yoluna cavab olaraq qəbul edilən qərarlar bəşəriyyətin tərəqqisi və planetin sağlamlığı üçün çox vacibdir. Hazırda dünyada bu qədər çox və artan gənclərlə aydın görünür ki, yalnız onları cəmiyyətə cəlb etməklə, onlarla ünsiyyətdə olmaq, öz hüquqlarını müdafiə etməkdə onlara dəstək olmaq və onların inkişaf etmələrinə və fəal rol oynamasına imkan verən şərait yaratmaqla, beynəlxalq ictimaiyyət hamı üçün sülhü, təhlükəsizliyi, ədaləti, iqlimə davamlılığı və davamlı inkişafı təmin edə biləcək.
Gənclərin ölkənin sosial-iqtisadi həyatında bilavasitə iştirakını təmin edən gənclər siyasəti sisteminin ən mühüm elementlərindən biri müxtəlif gənclər birliklərinin fəaliyyətidir. Dövlətimizin son illərdəki inkişaf xüsusiyyətləri vətəndaş təşəbbüslərinin həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət baxımından nəzərəçarpacaq dərəcədə artmasına səbəb olmuşdur. Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyinin məlumatına görə, hal-hazırda müxtəlif növ 300-dən çox ictimai birlik qeydiyyata alınıb [3]. Bu şəraitdə gənclər birliklərinin istər ölkə miqyasında, istərsə də ayrı-ayrı regionlarda fəaliyyətinin öyrənilməsi xüsusilə aktual görünür.
Gənclər təşkilatları vətəndaş cəmiyyətində gənclərin mövqeyini gücləndirməyə xidmət edir. Belə ki, gənclər bu təşkilatlarda birləşərək öz bacarıqlarını müəyyən istiqamətə sərf edirlər. Həmçinin dövlət gənclər təşkilatlarını xüsusi diqqət mərkəzində saxlayır, bu yolla gənclərin timsalında gələcək nəslin inkişafına şərait yaratmış olur.
Ümumilikdə gənclər təşkilatları aşağıdakı dörd əsas istiqamət üzrə fəaliyyət göstərirlər [1]:

• 
  gənclərin ictimai təcrübəyə cəlb edilməsi, o cümlədən uşaq və gənclər ictimai birliklərinin fəaliyyətinin canlandırılması, könüllü (könüllü) hərəkatının inkişafı;
  
• 
  gənclər arasında mənəvi-əxlaqi, vətəndaş-vətənpərvərlik tərbiyəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi, sağlam həyat tərzi prinsiplərinin tətbiqi yolu ilə gənclərin dəyər təmayüllərinin formalaşdırılması;
  
• 
  gənclərin özünüinkişaf üçün potensial imkanlar haqqında məlumatlandırılması, gənclərin yaradıcılıq potensialının dəstəklənməsi;
  
• 
  gənclərlə işin yeni formalarını inkişaf etdirmək məqsədilə dövlətin gənclər siyasəti sahəsində qurumlarının resurs dəstəyi.
  

Dövlət gənclər siyasətinin həyata keçirilməsi ilə bağlı qərarların qəbulu prosesində gənclərin qeyri-hökumət təşkilatlarının (ictimai birliklər və fondlar) iştirakını təmin etmək məqsədilə 1994-cü ildən Gənclər və İdman Nazirliyin nəzdində Gənclərlə İş üzrə İctimai Şura fəaliyyət göstərir. Son zamanlar gənclər təşkilatları mərkəzdən ayrılaraq daha çox bölgələrdə işləməyə üstünlük verirlər. Regionlarda respublika səviyyəli təşkilatların fəaliyyəti ilə yanaşı, yerli təşkilatların yaradılması da artıb. Belə ki, Gəncə, Mingəçevir, Sumqayıt, Şəki, Biləsuvar, Samux, İsmayıllı, Şirvan, Hacıqabul, Lənkəran, Bərdə, Abşeron, Qazax, Zaqatala, Qobustan, Göyçay, Quba, Saatlı, Qusar, Masallı, Astara, Zərdab, Göy-Gol, Ucar, Beyləqan və Laçında yeni təşkilatlar yaradılıb, onların əksəriyyəti dövlət qeydiyyatından keçib [3].
Gənclər təşkilatlarının fəaliyyəti “Gənclər siyasəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, gənclərlə bağlı qəbul edilmiş qanunlarına, Gənclər və İdman Nazirliyinin, Təhsil Nazirliyinin qərar, əmr və tövsiyələrinə, ali və ya orta ixtisas təhsili müəssisəsinin nizamnaməsinə və həmin təşkilatın əsasnaməsinə uyğun olaraq fəaliyyət göstərir [6].