Hozirgi kunda ko'plab fanlar qatori hasharotlarning hayot faoliyati oziqlanishi ularning foydali va zararli tomonlarini o'rganuvchi entolmologiya fani ham keng miqyosda rivojlanmoqda.Xususan, hashorotlarning foydali va zararli tomonlarini o'rganish bo'yicha ko'plab entolmologik olimlar tomonidan o'tgan asrlarda ko'plab tadqiqotlar, ilmiy izlanishlar olib borilgan. O'tgan XX asrda zararli xususiyatlarga ega bo'lgan parazit hasharotlarning hayot faoliyati hayvonlarda kasallik tarqatish usullarini o'rganuvchi Veteneriya Parazitogiyasining ochilishi hasharotlarning yanada ko'plab xususiyatlarni organishga zamin yaratdi.Biz ushbu darsimzda hayvonlarda parazitlik qilib ko'plab xavfli kasalliklarni keltirib chiqaruvchi va tarqatuvchi hashorotlar turlari bilan tanishib chiqamiz.
BUKUR CHIVINLARI
Bukur chivinlar (Simulidae) oilasi vakillari qon so'ruvchi juda mayda chivinlar bo'lib, gavdasining uzunligi 2-6 mm keladi. Bu chivinlar umumiy ko’rinishidagi pashshalarga o’xshash, tanasi tig’iz, elka qismi ko’tarilgan, mo’ylovlari qisqa, xartumchasi qisqa va sanchib-so’ruvchi tipda tuzilgan. Lichinkalari oqar suvda yashaydi.
Ular odamlar va hayvonlarining ba’zi parazit kasalliklarini, shuningdek, tulyaremiyani tarqatadi.Ko'krak qismi bukur bo'lgani uchun bukur chivinlar deyiladi. Ayni vaqtda ularning 1000 dan ortiq turi aniqlangan.
Bukuri chivinlarning faqat urg'ochilari qon so'radi, erkaklari esa gul shirasi bilan oziqlanadi. Ayrim janubiy hududlarda ular faqat o'simlik shirasi bilan oziqlanadi. O'rta mintaqada va ayniqsa Tayga zonasida qonxo'r bukuri chivinlar ko'p uchraydi.Urg'ochilari hayvonlarga kunduz kunlari shamol yo'q paytda hujum qiladi. Hayvon qonini so'rib zaharli so'lak ajratadi, bir necha soat o'tgach, hayvon terisi shishadi, harorati ko'tarilib yurak urishi tezlashadi. Ular Sibir yarasi, tulyaremiya,yapon ensefaliti, moxov kasalliklarini, qoramollarda va shimol bug'ularida esa onxotserkoz, qushlarda gemosporidioz kasalliklarining qo'zg'atuvchilarini tarqatadi.
