İnformatikanin əsaslari

Veb informasiya resurslarına müraciət

Veb-serverdə saxlanan informasiya resursunun əsas vahidi HTML-səhifəsidir. Bu səhifələrin hər biri ayrıca URL qiymətinə malikdir ki, bu qiymət də həmin səhifənin

İnternetdə yerini təyin edir. HTML-səhifəsinə müraciət həmin səhifənin əsasını təşkil edən HTML faylına müraciət kimidir. Bu səhifədəki digər qurulmuş komponentləri (şəkilləri, audio-video verilənləri və s.) brauzer istifadəçi üçün şəffaf çağırır.

Veb informasiya resursları paylanmış qarşılıqlı əlaqəli hipermediya HTML- səhifələri şəbəkəsi təşkil edir ki, bu şəbəkənin də zirvəsi (baş səhifəsi) HTML-səhifəsi və onun fraqmentləri, budaqları isə HTML-səhifələrindəki nişanlama teqləri ilə təyin edilən hiperiqtibaslardır. Bu və ya digər veb-saytın informasiya resurslarına müraciət adətən həmin saytın ―ev səhifəsi‖nə müraciətlə başlanır, sonra isə naviqasiya əlaqələrinin köməyi ilə davam etdirilir. Veb-dəki informasiya resurslarının əksəriyyəti bütün istifadəçilər üçün açıqdır. Bəzi hallarda müəyyən resurslara müraciət üçün əvvəlcə veb- serverdə qeydiyyata düşmək lazım gəlir. Elə resurslar da vardır ki, onlara müraciət xüsusi səlahiyyət (parol) tələb edir. VB məhz belə resurslardandır. Bu resurslara müraciət Veb-in axtarış maşınlarının köməyi ilə həyata keçirilir. Axtarış servislərinə: AltaVista, Яndex və s. misal göstərilə bilər.

5. Veb, JavaScript və Java

HTML dilinin ilkin versiyalarının zəif cəhəti onun təqdim etdiyi informasiya resur- sunun statik xarakter daşıması idi. Bu problemi həll etmək üçün Netscape Commu- nication kompaniyası aparat-proqram platformalarından asılı olmayan Javascript dilini yaratdı. Bununla əlaqədar olaraq, HTML dilinə xüsusi ―script‖ teqi daxil edildi ki, bu teq də Javascript dilində yazılmış proqramı HTML-səhifəsinə quraşdırmağa imkan verdi. Javascript proqramlarına scriptlər və ya ssenarilər deyilir. Scriptlər və ya senarilər (Job Control Language – JCL, Perl və s.) əslində, şərhedici köməkçi dillərdir. Bu dillər Javascript dili ilə yanaşı, uğurla tətbiq edilir. HTML-səhifələrinə quraşdırılmış Javascript scriptləri müəyyən şəraitlər yarandıqda, məsələn, mışın kursorunu ekranın müəyyən sahəsinə gətirmək lazım olduqda icra edilir.

İnformasiya texnologiyalarının sonrakı inkişafına Sun Microsystems kompa- niyasında 1995-ci ildə yaradılan Java dili böyük təsir etdi. Bu, HTML-səhifələrinə ―icra edilən məzmun‖ daxil etməyə imkan verdi.

6.