Invitation

Türkiye için İnsan Kaynakları Gelişimi Stratejisi Taslak Raporu Sayfa

Avrupa Birliği Türkiye’ye Yönelik Katılım Öncesi Mali Yardım Programı
Sözleşme TR /0205.01/001 AİPP Türkiye İş Kurumuna (İŞKUR) Destek Projesi Politika Bileşeni Türkiye İnsan Kaynakları Gelişimi Stratejisi Taslak Rapor Mart 2006
Proje Avrupa Birliği tarafından desteklenmektedir	Proje Yürütücüsü Konsorsiyum HIFAB International AB, IMC Consulting, AMS.

Bu yayın Avrupa Birliği’nin desteğiyle hazırlanmıştır. Bu yayının içeriğinden yalnızca Hifab International sorumludur ve bu içerik hiçbir şekilde Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.
SUNUŞ
Son yıllarda hükümet politikasının bir parçası haline gelen İnsan Kaynakları Gelişimi (İKG) Politikası ve Stratejisi Raporunu kamuoyuna duyurmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. İKG politikasının uygulanmasını bu raporda yer alan Stratejiler aracılığıyla sağlayacağımız konusunda Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan tüm vatandaşlarımızı bir kez daha temin etmek isteriz.

İKG politikaları Türkiye’nin süre giden kalkınmasının ana unsurlarından birisidir. Ancak sürdürülebilir insani gelişimi sağlamak yolunda tek başına yeterli değildirler. Bu bağlamda,Türkiye kültürünü ve değerlerini yansıtmalı; ve geniş kapsamlı ekonomik, sosyal ve işgücü piyasasıyla ilgili politika ve programlarla uyumlu olup bu politika ve programların ayrılmaz bir parçası haline gelmelidir.

Bu Stratejiler yenilikçi olduğu gibi, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal ilkelerinin gerektirdiği ihtiyaçları karşılamaya yöneliktir. Buna göre, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına tam sosyal katılımın sağlanması yönünde sağlam ve güvenilir bir eğitim temeli verilecek; ve vatandaşların, daha ileri düzey eğitimlerle, piyasada geçerli ve piyasanın gerekliliklerine uygun beceriler geliştirmeleri sağlanacaktır. İşverenler, ekonominin gereklerine uygun olan beceri ve yetkinliklerin belirlenmesine katkıda bulunacak; Hükümet ise ana sanayi sektörlerindeki istihdam artışını hedefleyen politikaları teşvik edip destekleyecektir.

Bu Strateji, yeni oluşturulan İnsan Kaynakları Gelişimi Komitesince denetlenecek ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından idare edilecektir. İKG Komitesi, belirlenen göstergeler bağlamında ilerlemelerin izlenmesine destek olacak ve dolayısıyla, insan kaynaklarımızın gelişimi ve bunun ülkemize etkileri ile ilgili olarak Bakanlar Kuruluna düzenli raporlar sunulmasını sağlayacaktır.

İKG Stratejisi ile Türkiye’nin İnsani Gelişim Endeksini iyileştirmeyi ve uluslararası platformda ülkenin rekabet gücünü arttırmayı hedeflemekteyiz. Böylelikle, bunu mümkün kılacak bir insan kaynakları gelişimi ortamı oluşturmak ve tüm vatandaşlarımıza daha iyi bir gelecek sağlamak için tüm paydaşlarla beraber çalışmaya kararlıyız.

Başbakan	ÇSGB Bakanı	TKİB Bakanı	MEB Bakanı	Maliye Bakanı	STB Bakanı
R. Tayyip Erdoğan	Murat Başeskioğlu	Mehmet Mehdi Eker	Hüseyin Çelik	Kemal Unakıtan	Ali Coşkun

ÖNSÖZ
Bu raporda bahsi geçen İKG politikaları ve stratejilerinin geliştirilmesinden sorumlu İnsan Kaynakları Gelişimi Komitesinin Başkanı olarak çalışmaktan büyük bir onur duyuyorum. Bu stratejiler, Hükümeti, işverenleri ve çalışanları, Türkiye Cumhuriyeti’nin gelecekteki başarısı için kaçınılmaz öneme sahip olan eğitim öğretim ve yaşam-boyu öğrenim politikalarını uygulamaya koymaya çağırmaktadır. Ayrıca, bu stratejiler, ekonomik ve sosyal kalkınmanın merkezine halkı koymaktadır.

İKG Politikaları ve Stratejilerinin dayanak noktası Türkiye kültürü ve değerleri olup, şunları ifade etmektedir:

• 
  Eğitim, öğretim ve yaşam-boyu öğrenimin, halkın, işletmelerin, ekonominin ve toplumun tamamının çıkarlarının önemli ölçüde gözetmesine katkıda bulunması;
  
• 
  Yaşam-boyu öğrenimin kişisel gelişime, kültüre ve aktif vatandaşlığa erişime katkıda bulunması;
  
• 
  Yaşam boyu öğrenimin desteklenmesinde sosyal ortakların bir rol oynaması ve bununla ilgili taahhütlerini yerine getirmesi.
  

İKG politikası, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının tümünün eğitim ve öğretim hakkına sahip olduğundan hareketle, insanların, ihtiyaçları doğrultusunda, eğitime, öğretime ve yaşam boyu öğrenime erişimini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu Politika, kadın ve erkeklere eşit eğitim ve öğretim imkanları sunulmasını; böylelikle toplumsal cinsiyetle ilgili önyargıların aşılmasını hedeflemektedir. Politika, bireylerin örgün ya da yaygın eğitim ve iş deneyimi şeklinde sunulan eğitim, öğretim ve yaşam-boyu öğrenim olanaklarından yararlanmasını ve tüm bu eğitimlerin ulusal nitelik çerçevesi bağlamında tanınmasını ve belgelendirilmesini sağlayacaktır.

İKG Komitesi, İKG politikaları ve stratejilerinde yer alan tüm bu eğitim, öğretim ve yaşam boyu öğrenim faaliyetlerini uygulamaya koymanın zorlu bir görev olduğunun farkındadır. Ancak Komite bu politikaları halkın tümüne ulaştırmaya kararlı olup, Komite üyeleri bunu gerçekleştirmek için tüm yetkilerini kullanacaktır.

Namık Ata

İŞKUR Genel Müdür Vekili

İKG Komitesi Başkanı
KISALTMALAR

AAK	Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu
AB	Avrupa Birliği
ABD	Amerika Birleşik Devletleri
AİPP	Aktif İşgücü Piyasası Programları
AİS	Avrupa İstihdam Stratejisi
AMATEM	Alkol ve Madde Bağımlılığı Araştırma Tedavi ve Eğitim Merkezi
Ar-Ge	Araştırma – Geliştirme
BİT	Bilişim ve İletişim Teknolojileri
BT	Bilişim Teknolojisi
CEEP	Kamu İştirakli ve Kamusal İşletmeler Merkezi
ÇSGB	Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
DB	Dünya Bankası
DİE	Devlet İstatistik Enstitüsü
DİSK	Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu
DPT	Devlet Planlama Teşkilatı
DTÖ	Dünya Ticaret Örgütü
EMCDDA	Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi
ES	Emekli Sandığı
ETF	Avrupa Eğitim Vakfı
ETUC	Avrupa İşçi Sendikaları Konfederasyonu
GG	Görev Gücü
GSM	Küresel Sistem Mobil Haberleşmesi
GSMH	Gayri Safi Milli Hasıla
GSYİH	Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
HAK-İŞ	Türkiye Hak İşçi Sendikaları Konfedarasyonu.
Hİ	Halkla İlişkiler
HİA	Hanehalkı İşgücü Anketi
HP	Hibe Planı
HYBRM	Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri
ICF	İşlerlik, Engellilik ve Sağlığın Uluslararası Tasnifi
IMD	Uluslararası Yönetim Geliştirme Enstitüsü
IMF	Uluslararası Para Fonu
İBBS	İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması
İGE	İnsani Gelişme Endeksi (HDI)
İKG	İnsan Kaynakları Gelişimi
İKO	İşgücü Katılım Oranı
İSF	İşsizlik Sigortası Fonu
İŞKUR	Türkiye İş Kurumu
ODB	Ortak Değerlendirme Belgesi
KDV	Katma Değer Vergisi
KİT	Kamu İktisadi Teşebbüsleri
KOBİ	Küçük ve Orta Boy İşletmeler
KOSGEB	Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı
KPSS	Kamu Personeli Seçme Sınavı
M€	Milyon Avro
MEB	Milli Eğitim Bakanlığı
MEGEP	Mesleki Eğitim ve Öğretim Sistemini Güçlendirme Projesi (SVET)
MEÖ	Mesleki Eğitim ve Öğretim
MPM	Milli Prodüktivite Merkezi
MTEM	Mesleki ve Teknik Eğitimin Modernizasyonu Projesi (MVET)
MYTL	Milyon Yeni Türk Lirası
OECD	Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı
ÖİB	Özel İstihdam Bürosu
ÖSDP	Özelleştirme Sosyal Destek Projesi
SHÇEK	Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
Sİ	Sosyal İçerme
SMEÖ	Sürekli Mesleki Eğitim ve Öğretim
SSK	Sosyal Sigortalar Kurumu
SSS	Satın Alma Standardı
STB	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
STK	Sivil Toplum Kuruluşları
TADOC	Türkiye Uluslararası Uyuşturucu ve Organize Suçlarla Mücadele Akademisi
TBV	Türkiye Bilişim Vakfı
TCMB	Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası
TESK	Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu
TİSK	Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu
TKIB	Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
TL	Türk Lirası
TOBB	Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
TTGV	Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
TUBİM	Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi
TÜBİDER	Türk Bilişim Sektörü Derneği
TÜBİSAD	Türkiye Bilişim Sanayicileri ve İşadamları Derneği
TÜBİTAK	Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu
TÜFE	Tüketici Fiyat Endeksi
TÜRK-İŞ	Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu'nun
UÇÖ	Uluslararası Çalışma Örgütü
UEAPME	Avrupa Esnaf ve Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Birliği
UMK	Ulusal Mesleki Yeterlilikler Sistemi
UNDP	Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı
UNESCO	Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu
UNFPA	Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu
UNICE	Avrupa İşverenler Konfederasyonları
UNICEF	Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
ÜÜ	Avrupa Birliğine Üye Ülke
WHO	Dünya Sağlık Örgütü
YTL	Yeni Türk Lirası

İçindekiler

Türkiye için İnsan Kaynakları Gelişimi Stratejisi Taslak Raporu Sayfa ii i

Türkiye için İnsan Kaynakları Gelişimi Stratejisi Taslak Raporu Sayfa xi iii

1GİRİŞ 1

Türkiye için İnsan Kaynakları Gelişimi Stratejisi Taslak Raporu Sayfa 131 6

1.1ARKA PLAN 1

1.2METODOLOJİ 2

2İKG POLİTİKASI VE STRATEJİSİ 4

2.1GENEL BAKIŞ 5

2.2YÖNETİM VE DESTEK 6

3EKONOMİK VE SOSYAL DURUM 7

3.1Makro Ekonomik Gelişmeler 7

3.1.1Ekonomik arka plan bilgileri 7

3.1.2Enflasyon 7

3.1.3Çıktı 8

3.1.4Hükümet bütçesi 9

3.1.5Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler 10

3.2İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ GELİŞMELER 11

3.2.1Nüfus 11

3.2.2İşgücü piyasaları 12

3.3İSTİHDAM 15

3.3.1İstihdamla ilgili gelişmeler 15

3.3.2Yeni İş Yasası 17

3.3.3Türkiye bağlamında 'Güvenceli Esneklik' (Flexicurity) ile ilgili durum 17

3.3.4Yasal düzeyde işgücü esnekliği, iş güvencesi ve işgücü piyasası reformları 18

3.3.5Yeni İş Yasası 18

3.3.6Yeni İş Yasasının yenilikçi yönleri 18

3.3.7Yeni Yasanın AB Tümleşik Kılavuzlarına yakınlığına ilişkin yorum 19

3.3.8İşsizlik sigortası 19

3.3.9Kayıt dışı ekonomi 20

3.3.10Genç İşsizliği 21

4SOSYAL İÇERME: DEZAVANTAJLI GRUPLARIN SOSYAL YAŞAMA KATILIMI 22

4.1GİRİŞ 22

4.2MEVCUT DURUM 22

4.3HEDEF GRUPLAR 23

4.4Tedbirlerin uygulanacağı alanlar 23

4.4.1Özürlüler 23

4.4.2Eski hükümlüler 28

4.4.3Kadınlar 30

4.4.4Diğer dezavantajlı gruplar 34

5YAŞAM BOYU ÖĞRENİM 42

5.1Giriş 42

5.2Mevcut Durum 43

5.2.1Milli Eğitim Bakanlığı Tarafından Gerçekleştirilen Programlar 43

5.2.2İŞKUR tarafından Gerçekleştirilen Programlar 43

5.2.3Diğer Kurumlar 45

5.3Hedef Kitle 45

5.4Fark Analizi 46

5.5POLİTİKA VE STRATEJİLER 47

5.5.1İşletmelerde Eğitim Programları 48

5.5.2Okuryazarlık Eğitimi 48

5.5.3Yüksek Beceri Düzeyine Sahip Elemanların İstihdamı için Talep Yaratılması 49

5.5.4Beceri Düzeylerinin Standartlaştırılması ve Sertifikasyonu 50

5.5.5Eğitmenlerin yetkinliklerini güçlendirmek 51

5.5.6Modüler Sistem 51

5.5.7Girişimcilik eğitimleri 52

5.5.8Uzaktan Eğitim 52

5.5.9Diğer Tedbirler 54

6KIRSAL İSTİHDAM 56

6.1Giriş 56

6.2Mevcut Durum 57

6.3Hedefler 58

6.4Tanımlar 59

6.5Hedef Gruplar 59

6.6Tedbir Alanları 60

6.6.1Tarımda İşgücü Verimini Arttırmak 60

6.6.2Alternatif Kırsal İstihdamın Güçlendirilmesi 62

6.7Maliyet Tahmini 66

7AKTİF ve ÖNLEYİCİ TEDBİRLER 67

7.1GİRİŞ 67

7.2MEVCUT DURUM 70

7.2.1İşsizliğin Yapısı ve Gelişimi 70

7.2.2Aktif ve Önleyici Tedbirler 70

7.3HEDEF GRUPLAR 71

7.4TEDBİR ALANLARI 72

7.4.1Genç İşsizler 72

7.4.1.1Tanım 72

7.4.1.2Mevcut Durum: 72

7.4.1.3Politika Hedefleri 73

7.4.1.4Fark Analizi 73

7.4.1.5Strateji 74

7.4.1.6Tahmini Maliyet 75

7.4.2Yetişkin İşsizler 75

7.4.2.1Tanım 75

7.4.2.2Mevcut Durum 75

7.4.2.3Politika Hedefleri 76

7.4.2.4Fark Analizi 76

7.4.2.5Strateji 76

7.4.2.6Tahmini Maliyet 77

7.4.3Toplu İşten Çıkarmalardan İşini Kaybeden İşsizler 78

7.4.3.1Tanım 78

7.4.3.2Mevcut Durum 78

7.4.3.3Politika Hedefleri 78

7.4.3.4Fark Analizi 79

7.4.3.5Strateji 79

7.4.3.6Tahmini Maliyet 80

7.4.4Yeni Mezunlar 80

7.4.4.1Tanım 80

7.4.4.2Mevcut Durum 80

7.4.4.3Politika Hedefleri 81

7.4.4.4Fark Analizi 81

7.4.4.5Strateji 81

7.4.4.6Tahmini maliyet 82

8EĞİTİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ 83

8.1Giriş 83

8.2Mevcut durum 85

8.2.1Öğrenci sayısı 85

8.2.2Yasal ve mali çerçeve 86

8.3Hedef gruplar 87

8.4Tedbirlerin uygulanacağı alanlar 87

8.4.1İşyerinde öğrenimin güçlendirilmesi ve belgelendirilmesi 87

8.4.2Zorunlu eğitim süresinin yükseltilmesi 91

8.4.3Yerinden yönetim ve paydaşların etkileri 94

9ÇALIŞMA HAYATINDA UYUM VE ESNEKLİK 99

9.1Giriş 99

9.2Mevcut durum 99

9.2.1İşgücü verimliliği 99

9.2.2Girişimcilik 100

9.2.3Yeni teknolojiler 100

9.2.4Kayıt dışı istihdamın kayıt altına alınması 100

9.2.5Yeni esnek çalışma sözleşmeleri 101

9.2.6Sosyal Güvenlik Sisteminin Tek Çatı Altında Toplanması 101

9.3Hedef gruplar 102

9.4Tedbirlerin uygulanacağı alanlar 102

9.4.1Girişimciliğin geliştirilmesi 103

9.4.1.1Tanım 103

9.4.1.2Mevcut durum 103

9.4.1.3Girişimcilere Destek 104

9.4.1.4Politika hedefleri 105

9.4.1.5Fark analizi 105

9.4.1.6Strateji 106

9.4.1.7Tahmini maliyet (yıllık) 107

9.4.2İşgücü verimliliğinin arttırılması 107

9.4.2.1Tanım 107

9.4.2.2Mevcut durum 107

9.4.2.3Politika hedefleri 109

9.4.2.4Fark analizi 109

9.4.2.5Strateji 109

9.4.2.6Tahmini maliyet (yıllık) 110

9.4.3Yeni teknoloji kullanımının arttırılması ve yaygınlaştırılması 110

9.4.3.1Tanım 110

9.4.3.2Mevcut durum 111

9.4.3.3Politika hedefleri 111

9.4.3.4Fark analizi 111

9.4.3.5Strateji 112

9.4.3.6Tahmini maliyet (yıllık) 113

9.4.4Kayıt dışı istihdamın kayıt altına alınması 113

9.4.4.1Tanım 113

9.4.4.2Mevcut durum 113

9.4.4.3Politika hedefleri 114

9.4.4.4Fark analizi 114

9.4.4.5Strateji 114

9.4.4.6Tahmini maliyet (yıllık) 116

9.4.5Tek bir sosyal güvenlik şemsiyesinin oluşturulması 116

9.4.5.1Tanım 116

9.4.5.2Mevcut durum 116

9.4.5.3Politika hedefleri 116

9.4.5.4Fark analizi 117

9.4.5.5Strateji 117

10EK 1 - İKG Komitesi 119

Ek 2 – AB ve Türkiye’de Zorunlu Eğitim Süresi 127

Ek 3 – Hazırlanan ilk İKG şablonu 127

1.