Iqtisodiy fikr tarixida qadimgi iqtisodiy tafakkur deganda o'rta asrlarga qadar bo'lgan odamlarning g'oyalari tushuniladi

Iqtisodiy fikr tarixida qadimgi iqtisodiy tafakkur deganda o'rta asrlarga qadar bo'lgan odamlarning g'oyalari tushuniladi.
Klassik davrda iqtisod zamonaviy tahlilda axloq va siyosat omili sifatida ta'riflanadi, faqat 18-asrda alohida fan sifatida o'rganish ob'ektiga aylangan.[1]
Hosildor yarim oyning dastlabki tsivilizatsiyalaridagi iqtisodiy tashkilot daryolar havzalarida ekinlarni samarali etishtirish zarurati bilan bog'liq edi. Furot va Nil vodiylari 60 ta asosda va Misr fraksiyalarida yozilgan kodlangan o'lchovlarning eng qadimgi namunalari uchun uy edi.
Misrlik qirollik omborlarini qo'riqlovchilar va g'oyib bo'lgan misrlik yer egalari Heqanaxt papiruslarida qayd etilgan. Bu davr tarixchilarining taʼkidlashicha, agrar jamiyatlar hisobining asosiy quroli boʻlgan gʻalla inventarini oʻlchashda qoʻllaniladigan tarozilar ikki tomonlama diniy va axloqiy ramziy maʼnolarni aks ettirgan.[5]
Erlenmeyer planshetlari eramizdan avvalgi 2200-2100 yillarda Furot vodiysida Shumer ishlab chiqarishining rasmini beradi va g'alla va mehnat sarflari ("ayollar mehnati kunlarida" baholanadi) va ishlab chiqarish o'rtasidagi munosabatni tushunishni va samaradorlikka urg'u berishni ko'rsatadi. Misrliklar ishlab chiqarishni odam-kunlarda o'lchagan. Murakkab iqtisodiy boshqaruvning rivojlanishi Furot va Nil vodiylarida Bobil imperiyasi va Misr imperiyalari davrida savdo birliklari Yaqin Sharq bo'ylab pul tizimida tarqalib ketganda davom etdi. Misr fraksiyasi va 60 ta pul birliklari foydalanishda va xilma-xillikda yunon, ilk islom madaniyati va o'rta asrlar madaniyatiga tarqaldi. 1202 yilga kelib, Fibonachchining nol va vedik-islom raqamlaridan foydalanishi evropaliklarni nolni ko'rsatkich sifatida qo'llashga undadi va 350 yildan keyin zamonaviy o'nli kasrlarni tug'di.
Shumer shahar-davlatlari dastlab arpaning ma'lum bir og'irlik o'lchovi bo'lgan shekelning tovar pullariga asoslangan savdo va bozor iqtisodiyotini rivojlantirdilar, Bobilliklar va ularning shahar-davlatlari keyinchalik metrikasidan foydalangan holda eng qadimgi iqtisodiyot tizimini ishlab chiqdilar. huquqiy kodeksda mustahkamlangan turli xil tovarlar.[6] Shumerning dastlabki qonun kodekslarini birinchi (yozma) iqtisodiy formula deb hisoblash mumkin edi va hozirgi narxlar tizimida hali ham qo'llaniladigan ko'plab atributlarga ega edi: biznes bitimlari uchun kodlangan pul miqdori (foiz stavkalari), "noto'g'ri ish" uchun pul jarimalari. , meros qoidalari, xususiy mulk qanday soliqqa tortilishi yoki boʻlinishi haqidagi qonunlar va h.k.[7] Qonunlarning qisqacha mazmuni uchun Bobil qonuniga qarang.

Qadimgi yunon-rim dunyosi[tahrirlash]

Ba'zi olimlarning ta'kidlashicha, 18-asr yoki Ma'rifat davrida yuzaga kelgan zamonaviy tushunchaga o'xshash iqtisodiy fikr, chunki ilk iqtisodiy tafakkur neoklassik iqtisod kabi zamonaviy hukmron iqtisodiy nazariyalar bilan mos kelmaydigan metafizik tamoyillarga asoslangan.[1][9]
Qadimgi yunon va rimning bir qancha mutafakkirlari, xususan, Aristotel va Ksenofont kabi turli iqtisodiy kuzatishlar olib borganlar. Boshqa ko'plab yunon yozuvlari murakkab iqtisodiy tushunchalarni tushunishni ko'rsatadi. Masalan, Gresham qonunining bir shakli Aristofanning "Baqalar" asarida keltirilgan va Platonning Pifagorchilar ta'sirida murakkab matematik yutuqlarni qo'llashidan tashqari, uning "Qonunlari" (742a-b) va psevdo-Platon dialogida, Eryxiasda fiat pulni qadrlashi. .[10] Heraklealik Brayson neoplatonik edi, u ilk musulmonlarning iqtisodiy ilm-faniga kuchli ta'sir ko'rsatgan.[11]
Avstriya iqtisod maktabining fikriga ko'ra, birinchi iqtisodchi Gesiod bo'lgan, chunki u "Ishlar va kunlar" asarida resurslar tanqisligi haqidagi fundamental mavzuda yozgan.[13][14][15] Uning iqtisodiy fikrga qo'shgan hissasi, hech bo'lmaganda, g'alla saqlash va qarz berish bo'yicha iqtisodiy faoliyat amaliyotiga aloqadorligidadir, chunki uning yozuvlari "... Gretsiya qishloq xo'jaligiga oid tafsilotlar uchun asosiy manba ..." va shunga ko'ra. Loudon (1825) “...mamlakatdagi oilaviy xo‘jalikning butun faoliyatiga yo‘nalishlar” berdi.[16]
Aristotelning "Nikomaxiya axloqi" asari, xususan V.v kitobi qadimgi Yunonistonda iqtisodiy jihatdan eng provokatsion tahliliy yozuv deb atalgan.[41] Unda Aristotel taqsimot va ayirboshlashda adolatni muhokama qiladi. Hali ham bozorlarni emas, balki alohida birjalarni hisobga olgan holda, Aristotel o'z tovarlari uchun har xil sub'ektiv qiymatlarga ega bo'lgan shaxslar o'rtasida faqat ayirboshlash narxlarini muhokama qilishga intildi. Aristotel taqsimlovchi, tuzatuvchi va o'zaro yoki almashinuv operatsiyalarini tahlil qilish uchun uch xil nisbatni taklif qildi: arifmetik, geometrik va garmonik. Garmonik nisbat treyderlarning sub'ektiv qadriyatlariga kuchli sodiqlikni anglatadi.[41]
Ilk musulmonlar ma'lum darajada iqtisodiy tahlillarini Qur'onga (masalan, riba, foizga qarshi), sunnatdan esa Muhammadning so'zlari va ishlariga asoslaganlar.
Ilk musulmon mutafakkirlari[tahrir]
Al-G'azzoliy (1058-1111) iqtisodni metafizika, axloq va psixologiya bilan bir qatorda din bilan bog'liq fanlardan biri sifatida tasniflagan. Mualliflarning ta'kidlashicha, bu bog'liqlik ilk musulmonlar iqtisodiy tafakkurining turg'un bo'lib qolishiga sabab bo'lmagan.[56] Fors faylasufi Nosiriddin at-Tusiy (1201-1274) o'zining "Axloq" asarining uchta nutqida iqtisodning dastlabki ta'rifini (u "hekmat-e-madaniy, shahar hayoti haqidagi fan" deb ataydi) taqdim etadi:
“Jamoat manfaatlarini (farovonligini?) tartibga soluvchi umuminsoniy qonunlarni hamkorlik orqali optimal (mukammallikka) yo‘naltirilgan darajada o‘rganish”[57].
Bu qarash Jozef Shumpeterning 1954 yilda chop etilgan “Iqtisodiy tahlil tarixi” kitobidan kelib chiqqan “Buyuk (Schumpeterian) boʻshliq” deb nomlangan gʻoyaga zid keladi va u yunon-rim sivilizatsiyasining tanazzulga uchrashi oʻrtasidagi 500 yillik davr mobaynida iqtisodiy fikrda tanaffus boʻlganini daʼvo qiladi. VIII asrda va XIII asrda Foma Akvinskiyning (1225–1274) asari.[60] Biroq, 1964 yilda Jozef J. Spenglerning “Islomning iqtisodiy fikri: Ibn Xaldun” nomli asari Comparative Studies in Society and History jurnalida chiqdi va oʻrta asr musulmon iqtisodchi olimlarining bilimlarini zamonaviy Gʻarbga yetkazish yoʻlida katta qadam tashladi.[61]
Dastlabki musulmon iqtisodiy mutafakkirlari orasida hanafiy sunniy mazhabi islom tafakkurining asoschisi Abu Hanifaning shogirdi Abu Yusuf (731-798) bor. Abu Yusuf Abbosiy xalifasi Horun ar-Rashidning bosh huquqshunosi boʻlib, u uchun “Soliq kitobi” (“Kitob al-Xoraj”)ni yozgan. Bu kitobda Abu Yusufning soliq, davlat moliyasi va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi haqidagi fikrlari bayon etilgan. U mol-mulkka qat'iy belgilangan soliqlar o'rniga mahsulotga proportsional soliqni ko'proq yerni ekin ekish uchun rag'batlantirish sifatida muhokama qildi. U, shuningdek, korruptsiyani kamaytirish uchun ishlab chiqaruvchi va markazlashtirilgan soliq ma'muriyatini qo'llab-quvvatlaydigan kechirimli soliq siyosatini qo'llab-quvvatladi. Abu Yusuf soliq tushumlaridan ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilma uchun foydalanish tarafdori boʻlib, turli xil soliqlar, jumladan, savdo soligʻi, oʻlim soligʻi va import tariflari toʻgʻrisida muhokamani oʻz ichiga olgan.[63]
Talab va taklifning kuchini turli ilk musulmon olimlari ham ma'lum darajada tushunganlar. Ibn Taymiya shunday misol keltiradi:
"Agar tovarga bo'lgan ishtiyoq ortib, borligi pasaysa, uning narxi ko'tariladi. Boshqa tomondan, agar tovarning mavjudligi ortib, unga bo'lgan ishtiyoq kamaysa, narx pasayadi."[64] G'azzoliy narxning egiluvchanligining dastlabki versiyasini taklif qiladi. ma'lum tovarlarga bo'lgan talab haqida gapiradi va u Ibn Miskavayh bilan muvozanat narxlarini muhokama qiladi.
\

References[edit]

1. 
   ^ Jump up to:^a b c John Martella (1992). "Philosophy, Economic History, and the Rise of Capitalism". Philosophy and Religion Department - Drury University. Archived from the original on 2012-11-08. Retrieved 2012-07-08.
   
2. 
   ^ Price, Betsy (1997). Ancient Economic Thought. Taylor & Francis. p. 30. ISBN 978-0-203-98170-2.
   
3. 
   ^ Hausman, Daniel M. Edward N. Zalta (ed.). "Philosophy of Economics". The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2008 Edition). Retrieved 2012-07-08.
   
4. 
   ^ Alvey, James E. (August 2011). "The foundations of the ethical tradition of economics: Plato'sRepublic". International Journal of Social Economics. Emerald Group Publishing. 38 (10): 824–846. Retrieved 2012-07-08.
   
5. 
   ^ Lowry (2003), p. 12.
   
6. 
   ^ "The Reforms of Urukagina". Archived from the original on 2011-08-09. Retrieved 2008-11-21.
   
7. 
   ^ Charles F. Horne (1915). "The Code of Hammurabi : Introduction". Yale University. Archived from the original on 2007-09-08. Retrieved 2007-09-14.
   
8. 
   ^ Reuven Yaron, The laws of Eshnunna, Brill (1988)
   
9. 
   ^ Lowry (2003), citing especially Meikle (1995) and Finley (1970).
   
10. 
    ^ Lowry (2003), p. 23.
    
11. 
    ^ Spengler (1964).
    
12. 
    ^ Hesiod. Works and Days. Translated by H. G. Evelyn-White. Tufts University - Perseus. lines 274–319. Retrieved 2012-05-16.
    
13. 
    ^ J Ptak. The Prehistory of Modern Economic Thought:The Aristotle in Austrian Theory. Institute for Business Cycle Research. Retrieved 2012-05-16.
    
14. 
    ^ Sedlacek, Tomas (2011). Economics of Good and Evil:The Quest for Economic Meaning from Gilgamesh to Wall Street. Oxford University Press. p. 96. ISBN 978-0-19-983190-6.
    
15. 
    ^ Karl Moore; David Charles Lewis (2009). The Origins of Globalization. Routledge. p. 127. ISBN 978-0-203-88097-5.
    
16. 
    ^ John Claudius Loudon (1825). An Encyclopædia of Agriculture. Longman, Hurst, Rees, Orme, Brown, and Green. p. 8.
    
17. 
    ^ Lowry (2003), p. 14.
    
18. 
    ^ Oeconomicus I. 5-6, 8.
    
19. 
    ^ Lowry (2003), p. 17.
    
20. 
    ^ Cyropaedia, I.3.15–17.
    
21. 
    ^ Cyropaedia, VIII.2.5–6
    
22. 
    ^ Lowry (2003), p. 18.
    
23. 
    ^ Marx (1930), v. 1, p. 388, n. 1.
    
24. 
    ^ Cyropaedia III. 2. 17–33.
    
25. 
    ^ Jürgen G. Backhaus (2005). The Elgar Companion to Law And Economics. Edward Elgar Publishing. p. 640. ISBN 978-1-84542-550-0.
    
26. 
    ^ Bonar, James (1893). Philosophy and Political Economy. Transaction Publishers. ISBN 978-1-4128-3081-2.
    
27. 
    ^ JE Alvey - Plato's Republic as one of the foundations of the ethical tradition of economics Massey University 2011 Retrieved 2012-07-08
    
28. 
    ^ (secondary) S. C. Woodhouse - English-Greek Dictionary A Vocabulary Of The Attic Language (1910) G Routledge and Sons Retrieved 2012-07-08
    
29. 
    ^ Antony G. Flew (1989). An Introduction to Western Philosophy: Ideas and Argument from Plato to Popper. ISBN 978-0-500-27547-4.
    
30. 
    ^ Steven G. Medema; Warren J. Samuels (2001). Historians of Economics and Economic Thought: The Construction of Disciplinary Memory. Routledge. p. 170. ISBN 978-0-415-18581-3.
    
31. 
    ^ Schofield, Malcolm (1999). Saving the City: Philosopher-Kings and Other Classical Paradigms. Routledge. p. 67. ISBN 978-0-415-18467-0.
    
32. 
    ^ Wagner, Jeffrey (2007). "Plato's Republic and liberal economic education for the twenty-first century". Economics Bulletin. 1 (2): 1–10. Retrieved 2021-09-21.
    
33. 
    ^ Honderich, Ted (1995). The Oxford companion to philosophy. Oxford University Press. ISBN 0-19-866132-0.
    
34. 
    ^ Aristotle (350 BCE) Politics Book II, Part V
    
35. 
    ^ Jump up to:^a b Lowry (2003), p. 15.
    
36. 
    ^ Soudek, J. (1952). "Aristotle's Theory of Exchange: An Inquiry into the Origin of Economic Analysis". Proceedings of the American Philosophical Society. Vol. 96. pp. 45–75.
    
37. 
    ^ Kauder, E. (1953). "Genesis of the Marginal Utility Theory from Aristotle to the End of the Eighteenth Century". Economic Journal. Vol. 63. pp. 638–650.
    
38. 
    ^ Gordon, B.J. (1964). "Aristotle and the Development of Value Theory". Quarterly Journal of Economics. 78.
    
39. 
    ^ Schumpeter (1954), "Part II Chapter 1 §3".
    
40. 
    ^ Meikle (1995), "Chapters 1, 2, & 6".
    
41. 
    ^ Jump up to:^a b c Lowry (2003), p. 20.
    
42. 
    ^ Boesche (2002), p. 72.
    
43. 
    ^ Olivelle (2013), p. 261.
    
44. 
    ^ Jump up to:^a b c Olivelle (2013), pp. 43–44.
    
45. 
    ^ Olivelle (2013), pp. 44–45.
    
46. 
    ^ Thanawala, K. (2014), Ancient Economic Thought (Editor: Betsy Price), Routledge, ISBN 978-0415757010, p. 50
    
47. 
    ^ Rajput, J.S. (2012). Seven Social Sins: The Contemporary Relevance. Allied. pp. 28–29. ISBN 978-8184247985.
    
48. 
    ^ Boesche (2002), pp. 1–7.
    
49. 
    ^ Boesche (2002), pp. 7–8.
    
50. 
    ^ Thomas Trautmann (2012), Arthashastra: The Science of Wealth, Penguin, ISBN 978-0670085279, pages 116-139
    
51. 
    ^ Boesche (2002), p. 7.
    
52. 
    ^ Jump up to:^a b c Thomas Trautmann (2012), Arthashastra: The Science of Wealth, Penguin, ISBN 978-0670085279, pages 134-138
    
53. 
    ^ Acharya Mahaprajna (2001). Anekant: Views And Issues (First ed.). Ladnun, India: Jain Vishwa Bharati University, Ladnun, India. p. 46.
    
54. 
    ^ Wang, Robin R. (24 September 2012). Yinyang: The Way of Heaven and Earth in Chinese Thought and Culture. ISBN 9781139536219. Retrieved 2015-04-12.
    
55. 
    ^ Ebrey, Walthall & Palais (2006), p. 164.
    
56. 
    ^ Spengler (1964), p. 274.
    
57. 
    ^ Hosseini (2003), p. 39.
    
58. 
    ^ Falagas, Zarkadoulia & Samonis (2006).
    
59. 
    ^ Jump up to:^a b Hosseini (2003), p. 36.
    
60. 
    ^ Schumpeter (1954).
    
61. 
    ^ The prevalence and error of Schumpeter's thesis and the importance of Spengler's paper is discussed in Hosseini (2003).
    
62. 
    ^ Hosseini (2003), p. 33.
    
63. 
    ^ Hosseini (2003), p. 34.
    
64. 
    ^ Hosseini (2003), p. 28.
    
65. 
    ^ Weiss (1995), p. 30 quotes Muqaddimah 2:272-273.
    
66. 
    ^ Schumpeter (1954), p. 136 mentions his sociology, others, including Hosseini (2003), emphasize him as well.
    
67. 
    ^ Oweiss, I. M. (1988). "Ibn Khaldun, the Father of Economics". Arab Civilization: Challenges and Responses. New York: New York University Press. ISBN 0-88706-698-4.
    
68. 
    ^ Boulakia, Jean David C. (1971). "Ibn Khaldun: A Fourteenth-Century Economist". Journal of Political Economy. 79 (5): 1105–1118. doi:10.1086/259818. S2CID 144078253.
    
69. 
    ^ Weiss (1995), pp. 29–30.
    
70. 
    ^ Weiss (1995), p. 31 quotes Muqaddimah 2:276-278.
    
71. 
    ^ Weiss (1995), p. 31 quotes Muqaddimah 2:272-273.
    
72. 
    ^ Weiss (1995), p. 33.
    
73. 
    ^ Weiss (1995), p. 32.
    

Bibliography[edit]

•