İskit ve sak tayfalarının etnik tərkibi haqda

İskit ve sak tayfalarının etnik tərkibi haqda

Mənim esse mövzum Azerbaycanin tarixində dərin iz buraxmış iskit ve sak tayfalari haqdadir. Daha dogrusu bu tayfaların etnik terkibi haqda. Bu tayfalarin tarixcəsi olduqca maraqlıdır. Bu tayfalarin Azerbaycan ərazisinə gəlmə oldugu bilinir. Bunu ona esasen soyleye bilerik ki, e.ə VII esre qeder bu tayfaların adına rast gılinmir. Ancaq bundan sonra onların adına rast gəlinir. Bir Assur mənbəsində İşquzay adı ilə rast gəlinir. Onlara skif adını isə yunan alimi Heredot vermişdir. O, Qara dəniz sahilində yaşayan tayfaları belə adlandırmışdır. Əyər bu haqda məlumat verilməsəydi belə biz onu yunanların onlara bu adı vermısindın onların yunanıstana yaxın yaşadıgını söyləyə bilərdik. İşkuzay terminin mənsəyi isə şubhəlidir. Bəzi tədqiqatçılar bu adın Assur mixi qaynaqlarında təhrifə uğradığını söyləyirlər. Mənim fikrimcədə arsurlare bu tayfanı özlərinə yaxın etmək yəni o zaman buraya yeni gələn tayfanı əslində özləri ilə əlaqəli olduğunu bildirmək, qonşu dövlətlərin özündən üz döndərməsinin qarşısını almaq üçün bele bir yola əl atmışdır. Sikiflərin mənşəyi haqda muxtəlif fikirlər var. Onlardan biri sikiflərin fars mənşəli olmasə fikrifdir. Ancaq bu fikir özünü dogrultmur. Çünki qedim mənbələrdə verilən məlumatlar bunu tekzib edir. Məsələn, Heredot deyir ki,skiflər on asiyada, qara dəniz sahillərində yaşayır. Buradan belə bir fikir soyləmək olar ki, hal hazırki veziyyet ve tarixi subutlar farsların esasın iran korfəzi sahilində yaranmışdır Yox əyər elə olsaydı farslar bura gəlmiş oldugunu soyləyə bilərik. Çünki skiflərin buraya gəlmə olması haqda məlumatlar təstiqini tapıb. Bundan başqa Heredot söyləyir ki, skiflər yastiburun və enli buxaxlıdırlar. Bu dan başqa antik müəlliflərdən biri olan İsidor birazda irəli gedərək hətta onların burunlarını olmaması, gözlərindən və ağızlarından başqa bütün sifətlərinin düz oldugunu söyləmişdir. Onların söylədiyi bu fikirlər skiflərin monqoloid irqinə mənsub olduğuna görə onların fars olması fikri iflasa uğrayir. Skiflərin tayfa adları da onların türkmənşəli dəfə P.İ.Şafarik bu etnonimi türk hesab etmişdir. Bu fikri sonra E.Eyxvald, İ.Potolski və olduğunu göstərir. Herodot skiflərdə bir tayfanın "yirk" adlandığın qeyd edir .İlk A.Herman qəbul etmişlər. Daha sonra Z.M.Yampolski bu fikri tutarlı elmi dəlillərlə əsaslandırmışdır. Bütün bunlarla yanaşı qədim türk tayfalarından birinin irk adlanması da məlumdur. Altayın türk tayfalarından biri irkin, digəri irkit adlanır. Sibirdə İrkurtsk şəhərinin adı da bu etnonimi əks etdirir. Skiflərin tayfa adları da onların türkmənşəli olduğunu göstərir. Herodot skiflərdə bir tayfanın "yirk" adlandığın qeyd edir (Herodot, IV, 22). İlk dəfə P.İ.Şafarik bu etnonimi türk hesab etmişdir. Bu fikri sonra E.Eyxvald, İ.Potolski və A.Herman qəbul etmişlər. Daha sonra Z.M.Yampolski bu fikri tutarlı elmi dəlillərlə əsaslandırmışdır. Bütün bunlarla yanaşı qədim türk tayfalarından birinin irk adlanması da məlumdur. Altayın türk tayfalarından biri irkin, digəri irkit adlanırSibidə İrkutsk şəhərinin adı da bu etnonimi əks etdirir. Umiyyetle turklərin tarixi cox qədimdir və tariximizi oz adlarına cıxmaq istəyənlər coxdur biz öz tariximizi ne qeder deqiq bilsek onlarin bu imkanları getdikce azalar. Ancaq tarix boyu turk milleti öz tarixinə biganə yanaşmıs və buda indi bizim ucun çox çetinlikler toredir.