“Bizga bitiruvchilar emas, maktab ta’lim va tarbiyasini ko‘rgan shaxslar kerak”.
Islom KARIMOV
“Og`ishgan xulq” tushunchasini aniqlash myezonlari.
Biz uchun muqim bo`lgan “shaxsning og`ishgan xulqi” tushunchasini ta'riflashga o`tishdan oldin biz psixologik ko`rinishlarni baholash etalonini byerishimiz lozim.
Ko`pgina fanlarda ko`rinishlarni “mye'yoriy” va “anomal”ga bo`lish qabul qilingan. J.Godfruaning qaqqoniy e'tirozi bo`yicha “qanday axloqni mye'yoriy dyeb hisoblash mumkinq” dyegan savol inson axloqini, shu jumladan, og`ishgan xulqni tushuntirish uchun markaziy hisoblanadi .
“Normal”G`”anomal” axloq tushunchasining ma'nosiga qat'iy ta'rif byerish murakkab, ular orasidagi chyegara esa o`ta noaniq.
Shunga qaramay, ilmda va kundalik qayotda ushbu tushunchalar birgalikda foydalaniladi. Bunda normal axloq atamasi ostida, qoidadagidyek, oqriqli xafagarchilik bilan bog’liq bo`lmagan, shu bilan birgalikda, ko`pchilik odamlar uchun xaraktyerli bo`lgan mye'yoriy-ma'qullangan axloq tushuniladi. Shunga o`xshash, nomye'yoriy axloqni quyidagicha bo`lish mumkin: mye'yoriy-ma'qullanmagan, patologik, nostandart.
Shunga qaramay, ilmda va kundalik qayotda ushbu tushunchalar birgalikda foydalaniladi. Bunda normal axloq atamasi ostida, qoidadagidyek, oqriqli xafagarchilik bilan bog’liq bo`lmagan, shu bilan birgalikda, ko`pchilik odamlar uchun xaraktyerli bo`lgan mye'yoriy-ma'qullangan axloq tushuniladi. Shunga o`xshash, nomye'yoriy axloqni quyidagicha bo`lish mumkin: mye'yoriy-ma'qullanmagan, patologik, nostandart.
Xulqi og‘uvchanlikni namoyon qiluvchi psixologik xususiyatlar va ularni bartaraf etish yo‘llari.
Xozirgi davrda o‘smirlarni tarbiyalashning o‘ziga xos xususiyatlari, imkoniyatlari, mexanizmlari mavjud. SHuni aloxida ta’kidlash kerakki, o‘smirlarni tarbiyalashda ularning xususiyatlarini to‘la xisobga olgan xolda ta’limiy-tarbiyaviy tadbirlarni qo‘llash shaxslararo munosabatlarda anglashilmovchilikni bartaraf qiladi, iliq psixologik iqlimni yaratadi. Bugungi kunda o‘smirlar taqdiri masalasi g‘oyat muhim axamiyat kasb etmoqda.O‘smirlik muammosiga e’tiborni kuchaytirish zarurligining asosiy sabablari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: 1.Fan va texnika rivojlanishi natijasida madaniyat, san’at va adabiyot, ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlarning o‘zgarayotgani; 2.Ommaviy axborot ko‘lamining kengayishi tufayli o‘smirlar ongliligi darajasining ko‘tarilgani; 3.O‘g‘il va qizlarning dunyo voqealaridan xabardorligi; 4. Ularning jismoniy va aqliy kamolotining jadallashgani; 5. O‘smirlar bilan ishlashda g‘oyaviy-siyosiy, vatanparvarlik va baynalminal tarbiyaga alohida yondashishi zarurligi; 6. Oshkoralik, ijtimoiy adolat, demokratiya muammolarining ijtimoiy hayotga chuqur kirib borayotgani;
“Insonning qadr-qimmati uning mol-mulki yoki ijtimoiy kelib chiqishi bilan emas, balki ma'naviy qiyofasi, axloqiy sifatlari bilan o‘lchanadi.”
Voiz Koshifiy
Insonning odobini uning xulqi belgilab beradi.
Xulq-odob madaniyati mazmun mohiyatiga ko‘ra inson odobining, aniqrog‘i inson axloqiy komilligining o‘ziga xos ifodasidir. “Xulq-odob madaniyati” deb — shaxs muomala va hayot faoliyatining barcha sohalarida umuminsoniy axloqning qoida, dastur talablari, chegaralash va taqiqlashlariga asoslanadigan munosabatlarga aytiladi.
