BERZAH ALEMİ DERS NOTU:
-
Sözlükte: “iki şey arasındaki engel” demek. Terimsel: “ölümle başlayıp yeniden diriltmeye, yani BA’S’a kadar sürecek olan ara dönem, dünya ile âhiret arasındaki âlem- kabir hayatı. Berzah kelimesi Kur’an’da 3 yerde geçer:
-
Furkan 25/53:
-
وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا
“Birinin suyu tatlı ve susuzluğu giderici, diğerininki tuzlu ve acı iki denizi salıveren ve aralarına bir engel, aşılmaz bir sınır koyan O'dur.”
-
Rahman 55/19-20:
-
مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا يَبْغِيَانِ
(Suları acı ve tatlı olan) iki denizi salıvermiştir; birbirine kavuşuyorlar. (Fakat) aralarında bir engel vardır, birbirine geçip karışmıyorlar.
-
Mü’minûn 23/99-100:
-
حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ
“Nihayet onlardan birine ölüm gelince, “Rabbim! Beni dünyaya geri gönderiniz ki, terk ettiğim dünyada salih bir amel yapayım” der. Hayır! Bu, sadece onun söylediği (boş) bir sözden ibarettir. Onların arkasında, tekrar dirilecekleri güne kadar (devam edecek, dönmelerine engel) bir perde (berzah) vardır.”
-
Ölüyü kabre koymayı Allah öğretir, öleni kabre gömmekte Allahlın bir sünnettidir.
ınsan mükrrem bır varlıktır Allah ınsanı kötü akıbetlerden kabırle kurtarmısdır.
-
Ölüm denildiği zaman insanın varlığı hakkında sorunlar ortaya çıkıyor
-
İlk defa kelam ilmini başlatan Cehm b. Safvan’ın görüşü: “İnsan sadece biyolojik canlı demektir, ona ait ayrı bir gayri cismanî şey- ruh- yoktur.” Yani insanın ölmesi ile biyolojik hayatının sona ermesidir.
-
Ulemanın ekseriyeti (ve Şia) ‘nın görüşü: “insan ruh ve bedenden teşekküldür. Hayat bulması nasıl ruhun bedene üflenmesiyle oluyorsa, ölmesi de ruhun bedenden çıkması KABZ ile olur” قبض الروح
-delil: Kur’an’daki ölümle ilgili tasvirlerden çıkarmışlardır.İnsanın ilk metafizik tecrübesi ölümdür. Kur’an’da buna dair birçok ayet vardır.
- ası ve kafırlerın ruhlarını alırken melekler azab ederler, mumınlerı meleker müjdeyle karsılar.
-
“Kur’an’da Ruh ve Nefs kullanılır. Bu bakımdan ruhu inkar etmek zor birşeydir...”
BERZAH ALEMİ (DİA):
-
Sozlukte ıkı ey arasında engel manasına gelır.
-
Dını terım olarak ıse olumle başlayıp yenıden dırıltılmeye (ba’s) kadar sürecek olan ara donem, dünya ıle ahıret arasındaki alem ve kabır hayatı karşılığında kullanılır.
-
Berzah kelımseı kuranda 3 yerde geçer. Bunlardan ıkısınde er Furkan ve er Rahman – Allahın yüce kudretını bır delıl olarak “tatlı ve tuzlu ıkı denızın bırbırıne karışmasını önleyen engel”. Dıgerınde ıse el Mumınun – ınsanların olumlerınden yenıden dırıltılmelerıne kadar sürecek olan ara donemı hatırlayacak sekılde kullanılmıştır.
-
Ayette ölümle yüz yüze gelenı ınanc sızların pişmanlık duyarak hayatta ıken yapmaya bır turlu yanaşmadıkları kulluk gorevlerını yerıne getirmek ıcın dünyaya gerı dondurulmeyı ısteyeceklerı, ancak bunun asla gerçekleşmeyecek bır talep olduğu bıldırmekte, onların bu son gunlerıyle ahıretın fıılen vuku bulması arasında bır berzah (kabır) hayatının mevcut olduğu beyan edılmektedır.
-
Kelam ilminde berzah terımı yukarıda ısaret edılen dını manada alınmış ve olumu nasıl gerçekleşirse gerceklessın her ınsanın mutlaka bır berzah donemınden gececegı kabul edılmıs
-
Tasavvufı yorumlara gore kuranda berzah kelımesının yer aldığı ayetlerın ıkısınde (rahman ve Furkan) ıkı denız ıle maddı manevı alem, bu ıkısı arasında da bulunduğu belırtılen berzah ıle de alem-ı berzah kastedılmekte.
-
Israkı felsefede berzah sırf karanlık olduğu dusunulen cısımlerı ve bedenlerı ıfade eder.
RUH (DİA):
-
RUH= “İnsanın hayatiyetini sağlayan, idrak edici ve bilici unsuru” . Yani canlılarda hayatı sağlayan unsurdur.
-
Dini literatürde ruh ve bedeni aynı anlamda kullananlar bulunudğu gibi nefs ve ruh arasında fark gözetenlerde var
-
Bazılarına göre Ruh...
-
biyolojik canlılık
-
Algılayan ve bilen, insanın özünü teşkil eden
-algılayan ve bilen, insanın özü
-
Nefs ateş ve toprak kaynaklı, ruh ise nurânî diyenler var
-
Nefis insanın ruh ve beden bütünlüğünü ifade eder, ruh bu manada kullanılmaz
-
Kur’an’da ruh kelimesi 21 defa geçer, “ruhu’l kudus” ve “ruhu’l emin” olarak zikredilir
-
17:85]
Bir de sana ruhtan soruyorlar. De ki: "Ruh Rabbimin emrindendir. Size ise pek az bilgi verilmiştir."
وَيَسْپَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ اَمْرِ رَبّٖى وَمَا اُوتٖيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ اِلَّا قَلٖيلًا
-
78:38]
Ruh'un (Cebrail'in) ve meleklerin saf saf kıyama duracakları gün, Rahman'ın izin verdiğinden başka hiç kimse konuşamaz; o da doğruyu konuşacaktır. يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلٰئِكَةُ صَفًّا لَا يَتَكَلَّمُونَ اِلَّا مَنْ اَذِنَ لَهُ الرَّحْمٰنُ وَقَالَ صَوَابًا
-
32:9]
Sonra onu düzenli bir şekle sokup, içine kendi ruhundan (kendi sıfatlarından bir miktarcık aksettiren bir program) üfledi (yükledi) ve sizin için işitmeyi, o görmeleri ve gönülleri yaptı. Siz çok az şükrediyorsunuz! ثُمَّ سَوّٰیهُ وَنَفَخَ فٖيهِ مِنْ رُوحِهٖ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْاَبْصَارَ وَالْاَفْپِدَةَ قَلٖيلًا مَا تَشْكُرُونَ
Ölümle ilgili görüşler:
-
Ruhun varlığı ve yolculuğu
-
Amellerin hâtimeye göre değer kazanması: انما الاعمال نالخواتم
-
Son nefeste nasıl gidersen, öyle muamele görürsün. = “bu görüş aslında Allah’ın adaletine uymuyor gibi. İnsan iradeliyken verdiği kararlardan sorumlu tutulabilir!” 1
-
İmanı ye’s, son anda iman bir fayda vermez. Bundan yola çıkarak amellerin hâtimeye göre değer kazanması konusu tartışmalıdır.
-
Kur’an’da ye’s ve be’s2 anında iman kabul değildir
-
delil: ashabın bir rivayeti: bir sahabeye olurken la ılaha ıllalah de dıyorlar, o ıse demem dıyor. Bu sahabe bıraz ıyılesınce sorduklarında sıze degıl seytana hayır dıyordum der. ınsanın sağlıklı ıken ve ıradesı ıle dedıklerı onemlıdır. Olum anında ıman etmek gecerlı degıldır. Perde aradan kalkınca ımanın bır anlamı yoktur.
-
Kabir sorgusu:
-
Ehl-i sünnet (+Şia ve bir kısım Mu’tezile alimi): Berzah alemi ve sorgu haktır! Onarın delilleri:
-
يثبت الله الذين آمنوا بالقول الثابت في الحياة الدنيا وفي الآخرة ويضل الله الظالمين ويفعل الله ما يشاء
“Allah Teâlâ sağlam sözle iman edenleri hem dünya hayatında hem de ahirette sapasağlam tutar. Zalimleri ise Allah saptırır. Allah dilediğini yapar.” İbrahim 27
-Bu ayetin kabir sorgusuna delalet ettiğini ileri sürerler
-
Hadisler: Buhari ve Müslüm gibi hadis mecmualarında yer alan rivayetlerde kabir sorgusundan bahsedilir
-
Cehmî, Mu’tezile ve birkaç Sünniler (yeni sünniler): kabir sorgusunu kabul etmezler. Ayet açık değil, hadislerle itikadi hukum verilmez. Ayrıca “biz baktığımızda kabirde ses yok” derler. Zaten bu görüşü savunanlar Ruh’un varlığını da inkar edenlerdir. Berzah aleminide kabul etmezler zaten
-
Kabi azabı ve nimeti:
Kabir azabı ve nimeti yoktur. İnsan maddîdir, öldükten sonra bu maddi hayatı sona erer. Cehm Safvan ve bazı kelamcılar bu gorustedır.
-
وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَن يَشَاء وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِي الْقُبُورِ
„Dirilerle ölüler de bir değildir. Doğrusu Allah, dilediği kimseye işittirir. Sen, kabirlerde olanlara işittiremezsin.“ FÂTIR 35/22.
-
Insan uyudgunda maddı algıya sahıbtır, uyumak algının yok olması anlamına gelmez.
-
Maddı algı rüyada olmaz
-
Manevı algı yasın: manevı olduğu ıcın ınsan onu cok da önemsemez. Insanın azab ve nımet ıcınde olduğunu söylemek cokda mumkun degıldır.
-
قَالُوا يَا وَيْلَنَا مَن بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا هَذَا مَا وَعَدَ الرَّحْمَنُ وَصَدَقَ الْمُرْسَلُونَ
„Şöyle derler: “Vay başımıza gelene! Kim bizi diriltip mezarımızdan çıkardı? Bu, Rahman’ın vaad ettiği şeydir. Peygamberler doğru söylemişler.” Yasin 52
= her iki ayette kabir azabın bulunmadığına delalet etmiyor. İlk ayet metaforiktir, sapmış kimselere Kur’an istediğin oku, onlar anlamaz… bu benzetme manasındadır. İşittirmek demek, cevap almak demek. Yani ölüyle diyaloğa girmek mümkün değildir. Bu anlama gelir. İkinci ayet: aslında َّمرْقَد aslında bu kabir azabın var olduğuna delalet eder.
-
Sünnî ve Mu’tezilî alimler (+Şia)
-
Berzah aleminde sorgu ve nimet vardır. Hem ruhî hem maddîdir(beden). Bedenın bır parçasında azab veya nımetı Allah yaratır. Ruh ıle beden arasında ıtıbart vardır.
Delil: peygamber: ınsan dışı kemikten ıbarettır onda can yoktur. Bunda acıyı nasıl hıssederse aynı oyle olur.
-
Red: sinirler alınınca ınsan hissetmez.
-
Aslında ikinci görüş ikiye ayrılır …
„Kilise babaların cesedleri çürümediği olur, şehitlerin bedeni çürümez demek ne kadar doğru… Peygamberin mekikleri çürümüştür“ Yusuf Şevki Yavuz
Siccîn kelimesi, “Sicn” kökünden gelir ki, daracık yer, zindan, hapis anlamındadır.(krş. Taberî, İbn Kesir, Razî, ilgili ayetlerin tefsiri). Bu anlamıyla, Siccîn, kâfirlerin ruhlarının bulunduğu yer kürenin yedi kat aşağısında bulunan bir zindandır.(a.g.y).
Abdullah b. Abbas, Kâb. B. Ahbar, Üsame b. Zeyd ve Mücahid’e göre, “İlliyyun”, yedinci göktür ve cennetlik olanların ruhları da oradadır. (bk. Taberî, İbn Kesir, Râzî, ilgili ayetlerin tefsiri). Yine Kâb ve İbn Abbas’tan gelen diğer bir rivayete göre, müminlerin ruhu Arşın yanındadır. Başka bir rivayette cennettedir.(a.g.y).
„ölülere dualar yapılır, bunda bir sorun yoktur. Sahabe Peygambere sormadan Kur’an bile okumuştur. Kur’an’da bir duadır, iyi bir iştir. Ölüyle diri arasında irtibat kesilmiştir. Rüya istisnadır ama. Rüyada görülür… Bunun haricinde ne ölü diriyi, ne diri ölüyü görür. Okunan Kur’an duanın kabulüne bir vesiledir.“ 3 O yüzden okunur, o bakımdan faydası dokunur. Dua ile birlikte Kur’an okumanın bir faydası olur. Ölüyle kendi yaptiği ameller, 3 grup ve kendisine dua edenlerin duası işe yarar, faydalanılır. "İnsanoğlu öldüğü zaman, bütün amellerinin sevabı da sona erer. Şu üç şey bundan müstesnadır: Sadaka-i câriye, istifade edilen ilim, kendisine dua eden hayırlı evlat."
Mevlüt, bizim millette yaygın olan adettir. Kendisi Kur’an okumayı bilmez ama okutur… . Kur’an bir ölüler kitabı değil diriler kitabıdır. Kabirlerden geçince Fatiha ve ihlas okumada bir sakınca yoktur.
KABİR: (DİA)
ölünün gömüldüğü yer,mezar
-
Kur’an’da geçmekte, birçok hadiste de gerek kabrin yapısı ve şekline,kabir ziyaretine,gerekse kabir suali ve azabı gibi uhrevi hayatla ilgili açıklamalara yer verilmektedir.
-
Kabir kelimesi,ölümle mahşerdeki diriliş arasında insanların yaşayacağı berzah hayatını da ifade eder.islam inancına göre ölen kişi,nerde ve hangi durumda bulunursa bulunsun kabir ve berzah alemi safhasından geçer.
-
Ayet:Sizi topraktan yarattık,yine oraya döndüreceğiz ve bir defa daha sizi ordan çıkaracağız.
-
Hz.Ademin oglu kabilin,öldürdüğü kardeşi Habili yeri esleyen kargadan ilham alarak gömmesiyle başlayan bir gelenektir.
-
Allahın ölen ınsanın kabre konulmasını emretmesi ve onu hayvanlara yem olmaktan kurtarması,insanın değerli bir varlık olduğunun ve kıymetin kopmasından sonra tekrar diriltileceğinin bir işareti sayılır.
-
Hadiste:ahiret duraklarının ilki.
-
Kelam literatüründe kabir alemiyle ilgili olarak genellikle üc meseleden söz edilir:
-
1)Kabir sorgusu.kabre konulan insanın sorguya cekilecegi hadislerde belirtilir.Münker ve Nekir adlı iki melek tarafından sorguya çekilir ve özellikle son peygamber Hz.muhammed hakkındaki fikri sorulur.
-
2)Kabir Azabı: vahiy yoluyla sabit olan gaybi konulardan biri de kabir azabı.ayet ve hadisler de bı konu mevcuttur.Firavun ve taraflarının sabah aksam ateşe arzedildigini,kıyamet günün de de en şiddetli azaba maruz bırakılacaklarını (nuh25) bildiren ayetler Ehli sünnet alimlerine göre kabir azabına ilişkin delillerdendir.
-
Hadis:Resulullah kabirde azap gören bazı kimselerin sesini işitmiş.cenaze namazı kıldırdığı ölüyü kabir azabından koruması için Allaha dua etmiş.
-
Hadis:kabirin sıkması,kişiye sabah aksam cehennemdeki yerinin gösterilmesi gibi azap sekillerinin bulunduğu da haber verilmiştir.
-
Kabir azabının kafirlerle ve günahı cok olan müminler için kıyamete kadar devam edeceği,günahı az olan müminler içinse geçici olacağı kabul edilir.
-
Tartışma:Kabir azabı insanın bedenine mi ruhuna mı uygulanacağı hususu.
-
Kerramiyye ve Selihiyye: kabirde ölünün hayat olmaksızın azap veya nimet göreceğini idda etmiş, azap veya nimetin idraki için hayatın sart olmadığını söylemişlerdir.
-
Alimlerin cogunlugu:hayat olmadan azap veya nimetin idilemeyecegi fikrini benimsemekle birlikte bu hayatın niteliği hakkında farklı görüşler ileri sürmüştür.
-
Selefiyye: kabir hayatını nitelemenin mümkün olmadığını söylerken bunlardan bazıları kabir hayatının sadece bedenle,bazıları da sadece ruhla yaşanacağını belirtmiştir.
-
İbn Hazm ve İbn Kayyim el Cevziyye: kabir aleminde azap ve nimeti idrak edecek olanın yalnız ruh olduğunu sevunur.
-
Ehli Sünnet cogunlugu:kabirdeki sual,azap ve nimet hem ruh hem bedene yöneliktir,zira bazı hadislerde sual esnasında ruhun bedene iade edileceği bildirilmiştir.
-
Esari ve Maturidi: ölünün cesedinde azabın acısını veya nimetin lezzetini hissedecek kadar bir hayatın yaratılacağını söyleyerek ruhun cesede aynen iade edileceğini ifade etmekten çekinmiş,kabirdeki ölünün hayatına dair kesin bir sey bilinmeyeceğini kaydetmiştir.
-
3)Kabir Nimeti:kabirde nimetin varlığı da ayet ve hadislerle sabittir.
-
Kuranı kerimde: Allah yolunda öldürülenlerin ölü kabul edilemeyeceği,insanlar bunu anlamasa da onların gerçekte diri olduğu ve Allah katında nimetlere mazhar kılındığı haber verilmektedir.
-
Sünni alimler: bu ayetle gerçek anlamda olup başka bir sekilde tevil edilemez.Bakara suresindeki ayette yer alan :siz bunu anlayamazsınız’ifadesi, sözü edilen hayatın mahşerde değil berzah aleminde vuku bulduğunu gösterir,çünkü herkes aynı alemde bulunduğundan mahşerdeki hayat bütün insanlar tarafından idrak edilir.
-
Ayetlerde sehitlerin nimetlere mezhar kılınacağının bildirilmesi,kabirde azap görmeyen diğer müminlerin de nimete kavuşacağına işaret sayılır.zira azaptan kurtuluş da aslında bir nimettir.
-
Sehid mertebesine çıkmayan müminlerin de kabirde iyi bir hayat yasauacagına işaret vardır.
-
Sorulara cevap veren müminlerin kabirlerinin genişletilip aydınlatılacağı,cennet bahçelerinden bir bahçe haline getirileceği ve mümine sabah aksam cennetteki yerinin gösterileceği bildirilmiştir.
BA’SU BA’DEL MEVT البعث بحد الموت
-
İslamın temel inanışlarındandır ölümden sonra tekrar diriliş
-
Kur’an + Sünnet + alimleri icmalarıyla sabittir. Ancak İslam Filozofları kabul etmezler. Ölü ölmüş, beden çürümüştür. Madumun dirilmesi de mümkün değildir.
-
Ayetlerde yeniden diriliş hem ruh hem de bedenle olacağına dair işaretler vardır. Kıyamet gününe zaten HURUÇ denir, yani kabirden çıkmak. Bu Kur’an’da kıyasla açıklanır. İlk defa yaratan bunu ikinci defa da yapar!
أأنتم أشد خلقا أم السماء
-
„Vücut çürüse de insanın molekülü topraktadır. Tıpkı bir tohum gibi, tekrar filizlenmesi mümkündür“4
-
İslam alemlerine göre: Ölümden sonra dirilişin ruh ve bedenle olacaktır. Bu alimlerin büyük çoğunluğuna göre kabul görmüştür
Ba’s hakkında tartışmalı konular:
-
Aynî ile iade:
-
Misli ile iade:Bu dünyada bile mislî bedenle yaşarız. Her an farklılaşma oluyor
= Kelamcılar ECZAİ ASLİYYE ile cevap vermiştir. Yani insan vücuduna ait olan esasî parçalar yaratılacaktır. İnsan Möleküllerinden tekrar yaratılacaktır. Allah her şeyi yeniden yaratacaktır. Acbu’z zeneb buna delalet eder. Yani Moleküllerdeki genetik şifrelerden tekrar yaratılacaktır insan
DİA: Acbu’z zeneb, Ruh ve Ba’s
HAŞİR İNANCI DERS NOTU:
-
Haşr= kelimesi doğrudan Kur’an’da geçmektir
-
bu konuyla ilgili birçok hadis vardır (muhtelif hadisler mevcuttur). Çıplak olarak Allah’ın huzuruna çıkma meselesi tartışmalıdır
Haşr:
-
hayvanların haşrı:
-
وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ5 (Hayvanlar bıle olumden sonra mahşer yerıne sevk edıleceklerıne daır ayetler vardır).
-
Bir başka grup alimlere göre bu ayet yorumlanması gerekir
-
„Hayvanlar mükellef değildir, haşrolunmaları nasıl olsun“ diyenler de var
-
İttifak: olumden sonra hasr vardır ve bu ayet ve hadıslerle sabıttır
-
Hadıs: düz ve bem beyaz yerde toplanacaklardır, ılk doğdukları gıbı çıplak olacaklar, müminler cennet elbıslerınden gıyecek. tartışmalar hadıslerın farklılıklarından meydana gelır.
-
Nasıl olurda ınsanlar çıplak Allahın huzuruna çıkarlar? Sunnı lıteraturunde hasrın çıplak olacağı one çıkar.
-
1) hayvanların hasrı: caız mı degıl mı?
-
Insanlarla hayvanlarda hasr edılecekler
Ayet: yabanı hayvanların hasr edıldıgı zaman…
b) ayetler yorumlanmalı, ınsanların gorevlerını yerıne getırıp getırmedıgını öğrenmek ıcın hasr vardır. Hayvanlarda ıse buna gerek yoktur, onların hasrı kabre göçüştür.
-
Haşrın keyfiyyeti: cismanî olupr olmayacağı yönünde…
-
Kelamcılar ve filozoflar bu konuda ihtilaf göstermiştir. Kelamcılara göre cismanî, filozoflara göre tamamen mecazidir , ruhanî olacaktır(kurandan delıllerı yoktur)
-
Selefiyyeye Allah’a mekan izafe eder
-
Ahırete mekan nısbet edılebılır mı?
-
Mahşer, mevkif, arasaat = toplanma yeri
-
Kelamcılar(mutezıle sıı maturıdı esarı): Allahın sıfatları degısmez, dünyada mekanda degıldır ahırette de olamaz. Nıhayı hukum koyamayız ayet ve hadıslerı aynen kabul ederız.
-
Selefıyye: dünyada olduğu gıbı ahırette de Allahın mekanı olabılır.
-
Allah uluhıyet statusundedır, bır mekanda olmaz ınsan acısından hadıs olmaya gerektırır. Kuran: Allah tur dağına tecellı ettı, dag tecellısını kaldıramadı paramparça oldu. kelamcılar ruyetullah mumkundur. Tur dağına tecellı edınce mekan ısnat edılmıs olur. Allah yarttıklarına benzemez.
-
Fılozoflar: ahırettı nıye tevıl etmıyorsunuz? Kelamcılar cevap veremez sadece dünya başka ahıret başka, ahırete ınanıyoruz cunku ayetler var.
-
Insanlar acısından mekan var Allah acısından mekan yok.
HİSAB İNANCI: (hesap inancı)Ders Notu:
-
Kur’an’ı Kerim‘de ahiret günü için kullanılan bir isimde يوم الحساب | يوم الفصل
-
Kelamcılar arasında ayet ve hadislerle sabit olduğu için HESAB iinacına ınanmak farzdır (Şia ve bazi Mu’tezile harici herkes kabul eder bunu. Şia ve bazi mu’tezile’ye göre bu mecazidir
-
Hadis: “Muhakkak ki Allah, ümmetimden 70.000 kişiyi hesaba çekilmeden cennete koyacağına dair bana söz verdi.” = bu hadis mecazidir, yani hesap kolaylaştırılacak anlamında… hesaba inanmayan ahirete tam inandigini iddia edemez. ALLAHa tam kulluk edenlerin azligini da gosterebilir.
-
Bazi rivayetlerde hesaba cekilmeden cennete gidecek kisiler vardir diye gecer. diger ayetlerle karsilastirilinca bunun mecaz oldugu anlasilir, hafif sorguya cekilecek anlamina gelir.
-
Hadis: kimin hesabinda cok tartisma olursa bilesiniz ki ona azab yapilacaktir bazi insanlarin hesabi cetin gececektir kiminde hafif gececektir.
Hesaba konu olan husular:
-
Düşünceler: ayette, kulağımiz, gözümüz ve kalblerimiz (düşüncelerimiz) yaptıklarımızdan sorumludur/mesuldur ayet: isterseniz aciga cikarin isterseniz saklayin Allah sizi hesaba cekecektir.
-
Ameller: nasıl olacak, hesaba çekme neyle olacak?
-
Kita bile: insanlara saü, sol veya arkadan verilecek.
-
اقْرَأْ كِتَابَكَ كَفَىٰ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا "Oku kitabını! Bugün hesap sorucu olarak sana nefsin yeter" denilecektir.“ Isra 14
A1) ashabu’l yemin: اصحاب اليمين
A2) ashabu’ş şimal: اصحاب الشمال
-
Kiramen Katibin’in yazdığı kitaplar
-
Bazıların agöre gerçek manada kitap değildir
-
وَكُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَائِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كِتَابًا يَلْقَاهُ مَنشُورًا „Her insanın amelini boynuna yükledik. Kıyamet günü kendisine, açılmış olarak karşılaşacağı bir kitap çıkaracağız.“ İsra 13
Kitap nasil birseydir? Mutezile: kitap yoktur kasedilen Allahin bilmesi ve hesaba cekmesidir.
-
Mizan: adalet terazileri. Insana zulüm tarzında hiçbirşey iabet etmeyecek.
Bazi kelamcilar: amel arazdir gelip gecer tartilmaz. Mizan mecazdir. ALLAH adaletli davranacaktir.
Selefiyye: ahmed b. Hanbel hadisinde teraziden bahseildir ve tarif edilir.
Sunni kelamcilar: ALLAH adaletle hukmeder ama bunu mizanla yapar ve biz bunun nasil bir mizan oldugunu bilmiyoruz. Mahiyeti bilinmeyen degerlendirme olcusudur. Mizan insana dogruyu gosterir, insanin itirazinin onune gecme hedefi de vardir.
-
فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ
-
Ayet: biz o gun adalet terazilerini koyacagiz, kimseye zulum edilmeyecek.
-
Ayet: iyi amelleri agir gelenler kurtulacaktir, kotu amelleri agir gelenler ziyana ugrayacaklardir.
-
Mu’tezile: „ameller arazidir, geçicidir o yüzden tartılmaz
Hesabın Keyfiyyeti:
-
Kafirlerin hesaba çekilmesi:
-
Kafirler hesaba çekilmez, çünkü hesaba çekmek onlarla konuşmak olur, Kur’an’da Allahın kafirlerle konuşmayacağı bildirilir
-
Melekler Allah’ın adına sorgulamayı yapacak
|
