KirkçEŞme tesisleri

Tablo IV

Bazı Eski Çevre Belediyelerinin 1970-1980 ve 1990 Nüfusları Ue 1990 ve Son

Yönetsel Dununu

Belediye Oluş Tar.	Yerleşme Adı	1970	Nüfus 1980	1990	İlçesi (1990)	Son Yönetsel Durumu
1967	Alibeyköy	21.176	45.532	45.532	Eyüp	Kentsel alan
1966	Avcılar	9.850	30.486	21.803	K.çekmece	îlçe merkezi
1963	Bayrampaşa	124.085	165.723	204.882	Bayrampaşa	ilçe merkezi
1958	B. çekmece	3.438	8.121	21.817	B.çekmece	Üçe merkezi
1969	Celaliye	2.394	4.542	5.033	Silivri	Köy
1923	Çatalca	6.804	7.988	11.550	Çatalca	îlçe merkezi
1991	Çınarcık	2.103	6.364	7.629	Yalova	Bucak merkezi
1963	Değirmen	3.214	3.513	4.100	Silivri	Köy
1971	Dolayoba	13.162	27.365	-	Pendik	Kentsel alan
1970	Esenler	31.379	68.509	110.798	Bakırköy	ilçe merkezi
1966	Güngören	20.801	74.761	161.692	Bakırköy	ilçe merkezi
1969	Hadımköy	7.836	4.976	6.486	Çatalca	Bucak merkezi
1976	Halkalı	5.880	17.652	25.199	K.çekmece	Kentsel alan
1963	Kâğıthane	107.347	175.540	272.633	Kâğıthane	ilçe merkezi
1947	Kartal	29.849	68.291	506.477	Kartal	ilçe merkezi
1972	Kemerburgaz	3.548	4.415	4.407	Eyüp	Kentsel alan
1967	Kocasinan	30.371	96.312	169.080	Bakırköy	Kentsel alan
1956	K.çekmece	40.108	81.503	475.887	K.çekmece	ilçe merkezi
1963	Küçükköy	30.293	100.406	-	G. O. paşa	Kentsel alan
1960	Küçükyalı	15.268	46.640	18.849	Kartal	Kentsel alan
1946	Maltepe	32.196	90.439	159.488	Kartal	ilçe merkezi
1926	Pendik	23.860	48.219	289.380	Pendik	ilçe merkezi
1967	Sefaköy	25.393	83.560	-	K.çekmece	Kentsel alan
1971	Selimpaşa	2.243	4.954	8.401	Silivri	Köy
1969	Soğanlık	7.161	34.769	40.983	Kartal	Kentsel alan
1925	Şile	3.282	4.882	7.872	Şile	ilçe merkezi
-	Tokat	2.995	5.026	9.652	Beykoz	Kentsel alan
1936	Tuzla	7.010	16.440	27.035	Pendik	ilçe merkezi
1963	Ümraniye	23.065	71.954	242.091	Ümraniye	ilçe merkezi
1966	Yakacık	10.522	30.979	60.419	Kartal	Kentsel alan
-	Yalova	17.662	41.823	65.823	Yalova	ilçe merkezi
1978	Yayalar	1.421	10.821	9.938	Pendik	Kentsel alan
1972	Yenibosna	8.507	40.786	98.835	Bakırköy	Kentsel alan
1976	Yeşilbağ	-	53.594	-	Bakırköy	ilçe merkezi

le l, Ümraniye 5, Yalova 7 şeklindedir. Diğer 208 yerleşmenin 6'sı belediyesiz bucak, 202'si belediyesiz köy yerleşmeleridir. Bu yerleşme birimleri Köy Hizmetle-ri'nin görev alanı içine girer.

1990 sayımına göre 246 adet kırsal nitelikli yerleşmede yaşayanların sayısı 555.261'dir.

İstanbul il nüfusu 7.309.190 olduğuna göre bunun ancak 1/13'ünü kırsal nüfus oluşturmaktadır. Köylerin Özellikleri İstanbul İli kırsal alanında yer alan köylerin nitelik ve nicelikleri, konuma, iklime ve doğal yapıya bağlı olarak değişir. 1950-1994 arasında tespit edilen gelişmeler, ulaşım, teknoloji, bilgi birikimi ve aktarımı, e-konomik güç, girişimcilik, yasalar gibi konulara da dayalı olarak yerleşimler arası farklar oluşmasına yol açmıştır.

KÖYLER___102'>KÖYLER

102

703

KÖYLER

lanma suyu aynı kaynaktandı. 227 köyde ise hayvanların içtiği su da aynı kaynaktan alınmaktaydı. 155 köyde ise ayrıca sulama suyu bulunmaktaydı. Sulama Beykoz'un 16, Eyüp'ün 6, Gaziosmanpaşa'nın 3, Sarıyer'in 4, Üsküdar'ın 4, Çatalca'nın 39, Kartal'ın 5, Silivri'nin 7, Şile'nin 38, Yalova'nın 33 köyünde yapılmaktaydı.

Tarım: İstanbul İli'nin kırsal alanında yapılan araştırmalarda ulaşılabilen bilgilere göre 1981 itibariyle 234 köy arazisinin yüzde 94,15'i kültüre elverişli, yüzde 5,85'i kültür dışı arazilerdir.

Kültüre elverişli arazide kullanım biçimi oransal büyüklüğüne göre orman, kuru tarım, mera, çayır, fundalık, bahçe, sulu tarım, fındıklık, zeytinlik, bağlık ve kavaklık şeklindedir. Çok az bir oranda da iş-galli, boş, ihtilaflı ve vakıf arazileri yer alır.

234 köyde nadaslı kuru tarım yaygındır. Toplam tarla arazisinin yüzde 21'i nadaslı kuru tarla, yüzde 75'i nadassız kuru tarladır. Ancak geri kalan yüzde 4'te sulu tarım yapılır.

Temel ürün buğdaydır. Buğday üretimi Beykoz, Eyüp. Gaziosmanpaşa, Sarıyer, Üsküdar, Çatalca, Kartal, Silivri, Şile ve Yalova ilçelerine bağlı köylerde sulu ve kuru şartlarda yapılmaktadır, l dekardan alınan ürün, kuru şartlarda 138-208 kg, sulu şartlarda 160-250 kg arasında değişir.

Diğer önemli tarım ürünü olan şekerpancarı da Çatalca ve Silivri ilçelerine bağlı köylerde sulu ve kuru şartlarda yetiştirilmektedir, l dekardan alınan ürün kuru

Uskumru Köyü'nde bir kahvehane (üstte) ve günümüzde hızla çoğalan villalanyla Zekeriyaköy'den bir görünüm. Fotoğraflar Cengiz Kahraman^ 1994

İklim: İstanbul İli alam Akdeniz ile Karadeniz arasında geçiş karakterli bir iklimin etkisi altında kalır. Dolayısıyla Marmara kıyılarında ve Yalova İlçesi'nde yer alan köyler daha sıcak ve kurak, Karadeniz'e bakan veya kıyıda yer alan yerleşme-lerse daha serin ve nemli özellikte iklime sahiptir. Ekonomik açıdan yetiştirilen ü-rünler bu koşullara uygundur.

İl alanında yıllık yağış ortalaması güneyde daha düşükken, kuzeyde daha yüksektir. Marmara Denizi çevresinde yıllık ortalama yağış miktarı 651 mm'yken Karadeniz'in etkilediği alanlarda bu ortalama miktar 1.074 mm'ye yükselir.

Maksimum sıcaklık 36,5°C ile 41,5°C, minimum sıcaklık ise 9°C ile 11,1°C arasında, ortalama sıcaklık da 13,6°C ile 15,1°C arasında değişir. Sonbaharın ilk don olay-

ları kasım sonu aralık başında, ilkbaharın son don olayları ise mart başı ve ortalarına kadar devam eder.

Fenolojik açıdan (iklim şartları ile bağlantılı bitki gelişmesi) kışlık ekimde yalnızca tahıl ekilir ve ekim başından kasım ortalarına kadar devam eder. Yazlık ekim ise (tahıl ve baklagiller, yem bitkileri, endüstri bitkileri, yağlı tohumlar, sebzeler) nisan-mayıs ortalarında yapılır.

Kış ekiminin hasadı temmuz-ağustos, yazlık ürünlerin hasadı ise bitki çeşidine göre ağustos, eylül ekim aylarında yapılmaktadır. Bazı sebzelerin hasadı temmuz ayında yapılır.

Topografik Durum.-1980 sayımındaki 287 köyden belediyesiz 234 köye köy hizmeti götürülüyordu. Yüzölçümleri toplam 4.299.198 dönümdür. Bu alanın yüzde 26'

sı düz, yüzde 25'i hafif eğimli, yüzde 20,5'i orta eğimli, yüzde 15,5'i dik eğimli, yüzde 9'u çok dik eğimli, yüzde 4'ü sarp arazilerdir. Silivri, Kartal, Gaziosmanpaşa ilçelerinin köy arazileri genellikle düz; Eyüp, Şile, Yalova ilçelerinin arazileriyse çok dik meyilli özelliklere sahiptir.

Beykoz, Üsküdar, Sarıyer ilçeleri köylerinin toplam kırsal alandaki oranı düşük olup, bu alanlarda düz, hafif, orta ve dik e-ğimli alanların büyüklüğü yaklaşık olarak birbirine eşittir. Çatalca İlçesi'nin 62 köylük alanı da oldukça büyüktür (toplam kırsal alanın yüzde 31,5'i). Bu ilçede de düz, hafif, orta eğimler sırasıyla yüzde 21, 26, 25 gibi oranlara sahiptir. Çatalca'nın Istran-ca Dağlan üzerindeki köy yerleşmeleri yüzde 17'sidik, yüzde 8,5'i çok dik, yüzde 2,5'i sarp olarak nitelendirilen özelliklere sahiptir.

Ulaşım: İstanbul İli kırsal alanında ulaşım durumu ülke geneline kıyasla çok iyi durumdadır. Yolların büyük çoğunluğu devlet yolu olup iyi niteliklidir.

Anadolu yakasında başlıca üç devlet yolu görülür. Birincisi Üsküdar'dan başlayan kuzeyde Karadeniz kıyısındaki Şile'ye uğrayıp Kocaeli sınırlarına ulaşan Üsküdar-Şi-le yolu, ikincisi güneyde Pendik'e uğrayıp yine Kocaeli sınırlarına ulaşan Ankara Asfaltı (D-100 Karayolu), üçüncüsü ise Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nü Gebze'den geçerek İzmit'e ulaştıran O-2 ve O-4 otoyoludur (E-80).

Rumeli yakasında ise Tekirdağ İli'ne bağlanan yine üç devlet yolundan birincisi Büyükçekmece, Kumburgaz, Silivri üzerinden kıyıyı izleyerek giden D-100 Karayolu'dur. İkincisi Arnavutköy, Çilingir, Yassıören, Aydınlar, Istranca (Binkılıç) ü-zerinden il sınırları dışında Saray'a ulaşan eski Edirne yoludur (D-020). Üçüncü yol ise yine Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nü Silivri'nin batısında kalan Gümüşyaka Köyü yakınlarında sahil yoluna bağlayan O-3 Otoyolu'dur (E-80). Otoyolun Büyükçekmece, Kumburgaz, Çatalca, Selimiye ve Silivri gibi yerleşmelere bağlantıları vardır.

Böylece devlet yolları çevresinde yer alan köylerin merkezlerle bağlantıları kolay ve hızlı olduğundan ilişkiler artmakta-'dır. 1966'daki köy envanter etüdünde kısmen ham yol ve patika olduğu tespit edilmiştir. Ancak 1981 köy envanter etüdünde il ve ilçe merkezleri bağlantısında ham yol ve patikaya Çatalca ve Şile'nin çok eğimli alanlarında bile sırasıyla 5 km ve 27 km gibi çok az bir yola rastlanmıştır.

Karayollarının cinsi ve kalitesi açısından İstanbul köylerinin durumu oldukça iyidir. Yolların çoğunluğu asfalttır, l Nisan 1994 itibariyle toplam 1.582 km'lik köy yolunun 867 km'si asfalt, 564 km'si stabilize, 116 km'si tesfiye edilmiştir, sadece 35 km' si ham yoldur. Asfalt yolu en fazla olan ilçeler Kartal, Küçükçekmece, Eyüp, Büyükçekmece, Ümraniye, Gaziosmanpaşa, Sarıyer, Pendik, Tuzla'dır. Bu ilçeler İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin mücavir alanı içindeki kentsel alanda kalmaktadır. Diğer uzak ilçelerin özellikle Silivri ve Çatalca' nın topografik nitelikleri ve alan büyüklü-

g YASSiÖREN

KÇEALl OKLALI ÖRÇÛNLÜ

DURSUNKÛY ©

Köyler

Köy Hizmetleri istanbul Müdürlüğü'nün yayımladığı istanbul 11 Haritası'ndan yararlanılarak çizilmiştir. İstanbul Ansiklopedisi

ğü nedenleriyle asfalt yol miktarı toplam yol uzunluğuna göre fazla değildir (Silivri'de, toplam 262 km'nin 97 km'si, Çatalca' da toplam 324 km'nin 147 km'si asfalt yoldur).

Enerji: İstanbul İli kırsal alanındaki köy yerleşmelerinde yapılan 1966 envanter çalışmalarında 6 köy elektriksiz iken, 1981 çalışmalarında tüm köylerin ulusal sistemden elektrik enerjisi aldığı tespit edilmiştir. Bugün de köylerde enerji sorunu yoktur.

içme ve Kullanma Suyu: Nisan 1994 itibariyle köy hizmeti götürülen 281 adet köy ve mahalle biriminden, 206'smda yeterli içine suyunun varlığının yamsıra 73 birimde suyun yetersiz olduğu ve 2 birimin de (Beykoz İlçesi'ne bağlı) susuz olduğu tespit edilmiştir.

Suyu olan yerleşme birimlerinden 246 adet köyün içme suyu tesisi şebekeli, 33 yerleşme biriminin (mahalle veya daha küçük) ise çeşmelidir.

1981'de envantere giren 234 köyün yüzde 96'smda içme suyu ve kullanma suyu vardır, içme ve kullanma suyu olmayan köy sayısı 9 olup ilçelere dağılışı Çatalca' da 4, Beykoz'da 2, Sarıyer'de l, Silivri'de l ve Yalova'da l köydür. Bu yerleşmeler sularını taşıma ile elde etmektedirler.

1981'de suyu olan köylerin çoğunluğu (207 köy) membalardan, bir kısmı (9 köy) dere suyundan, diğerleri de (9 köy) göl ve kuyu sularından yararlanmaktaydı. Bu köylerden sadece 50'sinin içme ve kullanma suları yeterliydi. 212 köyün de içme ve kul-

şartlarda 2.666-2.839 kg, sulu şartlarda 4.542-5.250 kg arasında değişmektedir.

Diğer tarım ürünleri buğday, yulaf, mısır, arpa, çavdar, pirinç, kuru fasulye, fiğ, kuru ot, yonca, ayçiçeği, fasulye, patates, arpa, soğan, bezelye, biber, domates, patlıcan, kabak, lahana, hıyar, kavun, pırasa, bakla, elma, armut, üzüm, kayısı, şeftali, çilek, kiraz, zeytin, fındık, kıvırcık, bamya o-larak sayılabilir.

1966 köy envanter etütlerine göre il kırsal alanının yüzde 97,8'i kültüre elverişli arazi, yüzde 2,2'si ise kültüre elverişli olmayan arazidir.

Kültür arazisinin yüzde 2,3'ünü mera olarak kullanan İstanbul İli kırsal alanları, hayvancılık ve ürünleri açısından pek verimli görülmemektedir. Zira 1950'den 1994' e doğru birçok olumsuz etken il alanında hayvancılığın tercih edilmemesine neden olmuştur. Göç nedeniyle tarım alanlarının büyük bir hızla yerleşime açılması, kentle-şen alanlarda Umumi Hıfzıssıhha Kanunu' nün 246'ncı maddesine göre nüfusu 20.000' den fazla olan yerleşmelerde belediyenin tespit edeceği yerler dışında ahır yapılamaması, yem fabrikalarının, ürün depolama imkânlarının sınırlı oluşu, ürün işleme fabrikalarının organize olmayışı gibi nedenlerle hayvancılık gelişememiştir.

Ulaşılan bilgilere göre İstanbul'da 1950' den 1992'ye kadar koyun sayısında yüzde 40'a varan bir azalma görülür. Diğer büyükbaş hayvanlar, kümes hayvanı ve arı kovanında yıllara göre iniş ve çıkışlar ol-

KÖYLER

104

105

KREPEN PASAJI

ilçeler		işçilik	Tarım	Ormancılık	Hayvancılık Meyvecilik	Sebzecilik Su Ürünleri Çiçek Seracılığı Analık Zeytincilik
Beykoz	1. 2.	35 5		35 15	10 55	15 5 15 10
Eyüp	1. 2.	12,5	12,5	25 50	50 25	12,5 12,5
G.O.paşa	1. 2.	22,2 11,1	33,3 22,2	11,2 11,1	33,3 55,6
Sarıyer	1. 2.	33,3 11,2		22,2 11,1	11,2 44,4	22,2 11,1 11,1 22,2
Üsküdar	1. 2.	50	16,7	16,6 16,7	16,7 66,6	16,7
Çatalca	1. 2.	16 5	53 16	21 5	5 53 3,2	5 14,5 3,3
Kartal	1. 2.	22,3 33,2	22,2 11,2		55,5 44,4	11,2
Silivri	1. 2.	13	87 8,6	13 4	56,5	18
Şile	1. 2.	43 25,6	2 5,6	47 30	2 2 19 9,4	4 22 6
Yalova	1. 2.	40 8,6	14,4	14 6	3 37 17 26	6 20 5 3