Mavzu: Organizmni chiniqtirish usullari

Mavzu: Organizmni chiniqtirish usullari

Chiniqtirish usullari .
Cho’milish-chiniqishning eng yaxshi usuli. Havo harorati 24-25⁰ va suv

harorati 20⁰ dan past bo’lmasa, cho’milish tavsiya etiladi. Suvda 10-15

minutdan ko’p turmaslik kerak. Cho’milishni yozdan boshlab organizm

moslashib olguncha 3-5 minut o’tgach, suvdan chiqilgani ma’qul.

Ovqatlangach darhol cho’milish yaramaydi. Ovqatlangandan 1-1,5

soat o’tgach suvga tushish mumkin. Qizib turib suvga tushish

yaramaydi.
Havo bilan chiniqtirish (havo vannalarini qabul qilish)=- yoqimli hamda

xavfsiz chiniqtirish muolajasi hisoblanadi.

Bu chiniqtirish usulida havoning harorati katta ahamiyatga ega.
Issiqlik sezish qobiliyatiga qarab havo apparati 3 ga bo’linadi:

1. Issiq(iliq)-bunda havo harorati 20-30%⁰C bo’ladi.

   
   

2. Sovuqroq-bunda havo harorati 14-20⁰C bo’ladi.

   
   

3. Sovuq-bunda havo harorati 10⁰C dan past bo’ladi.

   
   

Havo vannalarini eng yaxshi qabul qilish vaqti bu yozdadir hamda

atmosferada havosi toza, musaffo joylardadir. Havo vannalarini asosiy

yotgan holatda, o’tirib yoki yurib, harakat qilib qabul qilish mumkin.

Sovuqroq yoki sovuq vanna qabul qilayotgan vaqtda albatta jismoniy

mashqlarni bajarish lozim. Yomg’ir yog’ayotganda, tumanda yoxud

shamol tezligi 3m/s dan oshganda havo vannasini qabul qilish man

etiladi.
Havo vannalarini me’yorda qabul qilish ikki xil yo’l bilan amalga

oshiriladi, ya’ni havo haroratini sekin pasaytirish bilan hamda havo

vannasini harorati bir me’yorda b’olib, muddatini uzaytirish bilan.
Havo vannasini birinchi bor qabul qilayotgan talabalarga 20-30min

vaqt mobaynida 15-20⁰C haroratda amalga oshiriladi. Keyinchalik bu

ko’rsatkichni uzaytirish mumkin.
Sovuq vannalarni faqatgina yaxshi chiniqqan odamlargina olsa

maqsadga muvofiq bo’ladi. Sovuq vannalarni qabul qilish muddati 5-

10min dan oshmasligi lozim.

Havo vannalaridan tashqari ochiq, toza havoda sayr qilish yoki

mashqlarni bajarish ham organizmga ijobiy ta’sirini o’tkazadi.
Bolalar kiyimlarini gigiyenik baholash

Kiyimlar odam organizmini tashqi muhitning noqulay ta’sirlaridan

himoya qilib, teri yuzaini mehanik zararlanish va ifloslanishdan

saqlaydi.

Kiyimlar yordamida tana atrofida tashqi muhit iqlimidan tubdanfarq

qiluvchi kiyim osti mikroiqlimi hosil bo’ladi. Uning harorati 28C dan

34Cgacha oraliqda tebranadi, nisbiy namlik 20-24%gacha havoning

harakat tezligi judayam sezilarsiz, is gazining miqdori 0,006-0,097%

atrofida tebranadi. Kiyim osti mikroiqllimining hosil bo’lib, kiyimlar

organizmining issiq, yo’qotish qobiliyatini pasaytiradi, tana haroratini

doimiy birligini saqlash xususiyatini taminlaydi, terining

termopegulyatsiya faoliyatini yengillashtiradi, teri qoplami orqali

gazlar almashinuv jarayonini taminlaydi.

Kiyimning bu xususiyatlari bolalar organizmi uchun keraklidir. Bularga:

--bolalik davrida issiqlikni boshqarish mehanizmito’la shakllanmagan, organizmning isib ketish va sovib ketish salomatlik holatini o’zgarishiga olib kelishi mumkin;
--bolalar yuqori harakat faolligi bilan ajralib turadi va bu o’z o’rnida issiqlik sarflash darajasining 2-4 marta oshishiga olib keladi;
--bolalar terisi nozik va tez jarohatlanuvchan;
--kattalarga nisbatan bolalar terisida teri orqali nafas olish moddalar almashinuvida katta ahamiyat kasb etadi;
Bolalar kiyimi material tuzilishi va fizik-kimyoviy ko’rsatkichlari

bo’yicha, organizmning yoshi va anatomo-fiziologik xususiyatlari,

faoliyat turi va meteriologik sharoitlarga mos kelishi kerak; bolalarni

tez va kiyinib yechinishiga halaqit bermasdan, bolalarning estetik

didiga mos kelib, tarbiyalash lozim.
Ichki kiyimlar, oqliqlar teri qoplamiga to’g’ridan-to’g’ri yopishuvchi

kiyimlar hisoblanib, ular kiyim ostidan almashinuv mahsulotlarini

yo’qotishga qaratilishi kerak(gazlar, bug’lar, yog’lar). Ichki kiyimlar yoki

oqliqlar erkin va qulay bo’lishi kerak, shuningdek,teri osti

bo’shlig’ining shamollatish xususiyatini hosil qilib, meyoriy darajadagi

terining nafas olish vazifasini taminlashi lozim.

Yangi tug’ilgan chaqaloqlar va 3 yoshgacha bo’lgan bolalar uchun ichki

kiyimlar toza tabiiy matolardan, ya’ni(ipak, paxta, lyon va

viskozalar)dan tayyorlanishi lozim.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar uchun ichki kiyimlar paxta-

siblonli (70%li paxta va 30%li siblon) materialdan tayyorlashga ruxsat

beriladi. Bolalar kiyimlarida qalin va qo’pol choklarga, to’mtoqli

kamarbop tugunlar bo’lishiga ruxsat berilmaydi(tursik tasmalari

orqada turishi kerak). Bolalar uchun yozda iqlim va meteriologik

sharoitlarni inobatga olib, bir va ikki qavatli kiyimlar tavsiya etiladi.

Birinchi qavat - oq, ikkinchi qavatqiz bolalar uchun ko’ylak, yupqa

kofta, o’g’il bolalar uchun - ko’ylak va kalta ishton bo’lishi kerak.