MüƏLLİF: ustad müRTƏza müTƏHHƏRİ TƏRCÜMƏ edəN: AĞabala mehdiyev kitabın adı: İlahi ədalət Müəllif: Ustad Mürtəza Mütəhhəri

XÜLASƏ VƏ NƏTİCƏ

Bu fəsildə müsəlman və qeyri-müsəlman şəxslərin yaxşı və pis əməlləri barəsində dediklərimizdən aşağıdakı nəticələr əldə edilir:

1. Səadət və bədbəxtliyin hər birinin öz dərəcəsi var və nə səadət əhlinin hamısı bir dərəcədədir və nə də bədbəxtlər. Bu dərəcə və fərqlər cənnət əhli barəsində «dərəcələr», cəhənnəm əhli barəsində isə «dərəkat» ifadəsi ilə işlədilir.

2. Cənnət əhlinin hamısı elə əvvəlcədən cənnətə getməyəcəklər. Cəhənnəm əhinin də hamısı orada əbədi qalmayacaq, yəni onlar cəhənnəmdə həmişəlik qalmayacaqlar. Cənnət əhlinin çoxu bərzəx aləmi və ya cəhənnəmdə ağır əzab mərhələlərini keçdikdən sonra cənnətə gedəcəklər. Hər hansı bir müsəlman və ya şiə bilməlidir ki, əgər özü ilə saf bir iman aparmış olsa belə, Allah eləməmiş, dünyada fəsad, günah, zülm və cinayətlərə mürtəkib olubsa, qarşısında çox çətin bir mərəhələlər var və günahlardan bəzilərinin təhlükəsi daha çoxdur və hətta bəziləri cəhənnəmdə əbədi qalmağa səbəb ola bilər.

3. Allah və axirətə imanı olmayan şəxslər, təbii ki, əməllərinin heç birini yüksəlmək məqsədi ilə etmirlər və buna görə də onlar Allah və axirətə doğru seyr və hərəkətdə olmurlar. Deməli, onlar Allah və axirətə doğru qalxmır və cənnətə çatmırlar, yəni onlar, getməli olduqları məqsəd və hədəfə doğru getmədiklərinə görə ona çatmırlar.

4. Allah və axirətə imanı olan, əməllərini Allaha yaxınlaşmaq məqsədi ilə yerinə yetirən və işlərində niyyətləri saf olanların əməlləri Allah dərgahında qəbul olur və onlar müsəlman olub-olmamalarından asılı olmayaraq, mükafat və cənnətə nail olacaqlar.

5. Allah və axirətə imanı olan və Allaha yaxınlaşmaq məqsədi ilə xeyir işlər görən qeyri-müsəlmanlar islam nemətindən məhrum olduqları üçün, təbii ki, bu ilahi proqramdan bəhrələnməkdən də məhrum olurlar. Onların xeyir əməllərinin İslamın ilahi proqramları ilə uyğun gələni, məsələn müxtəlif yaxşılıqlar və Allah bəndələrinə xidmət kimi uyğun olan miqdarı qəbul edilir. Təbii ki, heç bir əsası olmayan uydurma ibadətlər qəbul edilmir və kamil proqrama əl çatmamasından yaranan bir sıra məhrumiyyətlər də onlara şamil edilir.

6. Qəbul edilmiş xeyir əməllər müsəlman və ya qeyri-müsəlman tərəfindən yerinə yetirilməsindən asılı olmayaraq, bir sıra afət və bəlalara malikdirlər və həmin afətlərin sonradan onları məhv edib aradan aparması mümkündür. Həmin afətlərin başında cuhud, inadkarlıq və qərəzli kafirlik durur. Buna görə də əgər qeyri-müsəlman şəxslər Allaha yaxınlaşmaq məqsədi ilə çoxlu xeyirli işlər görsələr, amma onlara İslam həqiqəti təqdim ediləndə təəssüb və inadkarlıq göstərsələr və həqiqətpərvərlik insafını kənara qoysalar, həmin xeyir əməllərin hamısı tufanın külü sovurması kimi hədərə gedir.

7. Müsəlmanlar və həqiqi tövhid əhli olan digərləri, əgər fəsad və günaha mürtəkib olsalar və ilahi proqrama xəyanət etsələr bərzəx aləmi və qiyamətdə uzunmüddətli əzablar çəkməli olacaqlar və hətta bilərəkdən, günahsız mömini öldürmək kimi bəzi günahlar səbəbindən həmişəlik olaraq əzabda qalacaqlar.

8. Allah və qiyamətə imanı olmayan və bəzən Allaha şərik qoşan şəxslərin xeyir əməlləri əzabın yüngülləşdirilməsi və ya aradan qaldırılmasına səbəb olacaq.

9. Xoşbəxtlik və bədbəxtlik şərti deyil, həqiqi və təkvini şəraitə tabedir.

10. Allahın xeyir əməli qəbul etməsinə dəlalət edən ayə və rəvayətlər, təkcə əməllərin feli yaxşılığını nəzərdə tutmur. İslam baxımından əməl həm feli, həm də faili cəhətdən yaxşılığa malik olanda xeyir və saleh əməl sayılır.

11. Peyğəmbərlik və imaməti inkar edənlərin əməllərinin qəbul olmamasına dəlalət edən ayə və rəvayətlər həmin inkarların inadkarlıq və tərslik üzündən olmasını nəzərdə tutur. Amma yalnız etiraf etməməkdən ibarət olan, inkar və etiraf etəməmələrinin də mənşəyi təqsir deyil, acizlik olanlar həmin ayə və rəvayətlərdə nəzərdə tutulmurlar. Bu qism inkarlar Qurani-kərim baxımından müstəzəf və Allaha ümid bəsləyənlər sayılırlar.

12. İbni Sina və Molla Sədra kimi İslam filosoflarının fikrincə, həqiqəti etiraf etməyənlərin çoxu müqəssir deyil, acizdirlər. Həmin şəxslər əgər Allahı tanımayanlardan olsalar əzaba düçar olmayacaqlar, hərçənd ki, cənnətə də getməyəcəklər. Amma əgər Allahı tanısalar, məada etiqadları olsa və Allaha yaxınlaşmaq məqsədi ilə saf əməllər yerinə yetirsələr öz əməllərinin yaxşı mükafatlarını alacaqlar. Yalnız aciz deyil, müqəssir olan şəxslər bədbəxtlik və əzaba atılacaqlar.

İlahi, Səni Məhəmməd və Onun Əhli-beytinə and verirəm ki, bizim işlərimizin axırını xeyir və səadətli et, bizi müsəlman olduğumuz halda dünyadan apar və saleh insanlara qovuşdur Amin!

Mündəricat

İLAHİ ƏDALƏT 2

MÜQƏDDİMƏ 3

CƏBR VƏ İXTİYAR 7

ƏDALƏT MƏSƏLƏSİ 8

İŞLƏRİN YAXŞI VƏ PİSLİYİNİN ZATİ OLMASI 9

ƏQLİN SƏRBƏSTLİYİ 9

İLAHİ İŞLƏRİN HƏDƏF VƏ MƏQSƏDİ 11

İXTİLAFLARIN BAŞLANĞICI 13

ƏDALƏT, YAXUD TÖVHİD 13

İSLAM KƏLAM ELMİNİN İSLAM FƏLSƏFƏSİNƏ TƏSİRİ 17

ƏQLİ ŞİƏ MƏKTƏBİ 18

FİQH ELMİ SAHƏSİNDƏ ƏDALƏT 19

HƏDİS ƏHLİ İLƏ QİYAS ƏHLİNİN MÜBAHİSƏSİ 21

ŞİƏLİKDƏ FİQH ÜSLUBU 22

İCTİMAİ-SİYASİ DAİRƏLƏRDƏ ƏDALƏT 23

ƏSAS QAYNAQ 24

BİRİNCİ FƏSİL 30

İNSANİ VƏ İLAHİ ƏDALƏT 30

YOL VƏ ÜSLUBLAR 34

ƏDALƏT NƏDİR? 38

İRADLAR 45

ÜSULİDİNDƏ ƏDALƏT 47

ƏDALƏT VƏ HİKMƏT 47

DUALİZM 49

ŞEYTAN 54

FƏLSƏFİ BƏDBİNLİK 58

NAZ YA ETİRAZ? 64

İKİNCİ FƏSİL 67

MƏSƏLƏNİN HƏLLİ 67

İSLAM FƏLSƏFƏSİ 68

YOL VƏ MƏSLƏKLƏR 69

AYRI-SEÇKİLİKLƏR 71

DÜNYANIN QURULUŞU ONUN ZATIDIRMI? 75

XOŞ VƏ ƏBƏDİ XATİRƏ 77

BURADA AYRI-SEÇKİLİKDƏN YOX, FƏRQLİLİKDƏN DANIŞMAQ LAZIMDIR! 79

FƏRQLƏRİN SİRRİ 80

ŞAQULİ SİSTEM 81

EN DAİRƏSİ VƏ YA ÜFÜQİ SİSTEM 84

İLAHİ QANUN 87

QANUN NƏDİR? 90

İSTİSNALAR 91

QƏZA-QƏDƏR VƏ CƏBR MƏSƏLƏSİ 93

XÜLASƏ 95

ÜÇÜNCÜ FƏSİL 96

ŞƏRLƏR 96

ÜÇ İSTİQAMƏTLİ BƏHS 97

BİZİM ÜSLUBUMUZ 97

DUALİZM MƏSƏLƏSİ 98

ŞƏR YOXLUQDUR! 99

ŞƏR NİSBİDİR 103

ŞƏRLƏR - ƏDALƏT PRİNSİPİ BAXIMINDAN 108

DÖRDÜNCÜ FƏSİL 110

ŞƏRLƏRİN FAYDASI 110

FƏRQLƏNDİRMƏ PRİNSİPİ 112

ÜMUMİ QURULUŞ 114

ÇİRKİNLİK GÖZƏLLİYİN AYNASIDIR 115

CƏMİYYƏT, YOXSA FƏRD? 117

TUTUMLARIN FƏRQİ 118

BƏDBƏXTLİKLƏR XOŞBƏXTLİKLƏRİN ANASIDIR 121

ÖVLİYALAR ÜÇÜN BƏLA 125

BƏLALARIN TƏRBİYƏVİ TƏSİRİ 127

ALLAHIN TƏQDİRİNƏ RAZILIQ 129

BƏLA VƏ NEMƏT NİSBİDİR 129

ZİDDİYYƏTLƏR TOPLUMU 133

ZİDDİYYƏTİN FƏLSƏFİ ƏSASI 136

ÜMUMİ NƏTİCƏ 137

BEŞİNCİ FƏSİL 141

ÖLÜM-İTİMLƏR 141

ÖLÜM ANLAYIŞI 142

ÖLÜM QORXUSU 142

ÖLÜM NİSBİDİR 144

DÜNYA RUH ÜÇÜN ANA BƏTNİ KİMİDİR 144

DÜNYA İNSANLIQ MƏKTƏBİDİR! 146

ETİRAZIN KÖKÜ 147

ÖLÜM HƏYATIN GENİŞLƏNMƏSİDİR 150

ALTINCI FƏSİL 153

AXİRƏT CƏZALARI 153

ƏMƏLİN CƏZASI 154

İKİ DÜNYA ARASINDAKI FƏRQLƏR 155

İKİ DÜNYA ARASINDAKI ƏLAQƏ 160

ÜÇ NÖV CƏZA 162

TƏNBİH VƏ İBRƏT 162

DÜNYA CƏZALARI 164

AXİRƏT ƏZABI 166

USTADIN XATİRƏSİ 171

NƏTİCƏ 173

YEDDİNCİ FƏSİL 175

ŞƏFAƏT 175

İRAD 176

QANUNUN ZƏİFLİYİ 177

ŞƏFAƏTİN NÖVLƏRİ 179

QANUN POZUNTUSU 179

QANUNUN QORUNMASI 181

RƏHBƏRLİK ŞƏFAƏTİ 182

BAĞIŞLANMA ŞƏFAƏTİ 185

RƏHMƏTİN CAZİBƏSİ 185

PAKLIQ PRİNSİPİ 185

SAĞLAMLIQ PRİNSİPİ 186

ÜMUMİ RƏHMƏT 187

BAĞIŞLANMA İLƏ ŞƏFAƏTİN ƏLAQƏSİ 187

ŞƏFAƏTİN ŞƏRTLƏRİ 189

ŞƏFAƏT ALLAHA MƏXSUSDUR 190

TÖVHİD VƏ TƏVƏSSÜLLƏR 191

İRADLARA CAVAB 192

SƏKKİZİNCİ FƏSİL 194

GİRİŞ 196

1. MÖVZUNUN ÜMUMİ CƏHƏTİ 198

2. İSLAMDAN BAŞQA HEÇ BİR DİN QƏBUL DEYİL 201

İMANSIZ SALEH ƏMƏL 204

İKİ TƏFƏKKÜR TƏRZİ 204

ÜÇÜNCÜ MƏNTİQ 205

DIRNAQARASI ZİYALILAR 206

İFRATÇILIQ 210

İMANIN DƏYƏRİ 213

KÜFRÜN CƏZASI 214

TƏSLİMİN DƏRƏCƏLƏRİ 214

HƏQİQİ REGİONAL İSLAM 216

SAF NİYYƏT ƏMƏLİN QƏBUL OLMA ŞƏRTİDİR 218

KEYFİYYƏT, YOXSA KƏMİYYƏT? 223

BƏHLULUN MƏSCİDİ 225

ALLAH VƏ AXİRƏTƏ İMAN 226

NÜBUVVƏT VƏ İMAMƏTƏ İMAN 231

ZƏRƏR-ZİYANA UĞRAMA 234

SIFIRDAN AŞAĞI 240

ACİZ VƏ MÜSTƏZƏFLƏR 240

İSLAM FİLOSOFLARI BAXIMINDAN 246

MÜSƏLMANLARIN GÜNAHLARI 247

TƏKVİNİ VƏ ŞƏRTİ ŞƏRTLƏR 252

XÜLASƏ VƏ NƏTİCƏ 256

1 Ali-İmran-18.

2 Ər-Rəhman-7.

3 Hicr-85.

4 Bəqərə-255.

5 Kəhf-49.

6 Kəhf-30.

1 Ali-İmran-18.

2 ər-Rəhman-7.

1 əl-Hədid-25.

2 əl-Əraf-29.

3 əl-Bəqərə-282.

4 əl-Bəqərə-124.

1 əl-Maidə-95.

2 ət-Təlaq-2.

1 əl-Hədid-25.

2 əl-Ənbiya-47.

3 ət-Tövbə-70.

1 Ali- İmran-18.

1 ər-Rəhman-7.

1 əl-Ənam-1.

2 əs-Səcdə-7.

3 Ta-ha-50.

1 ən-Nəhl, 99-100.

1 İbrahim-22.

1 İsra-64.

2 Əraf 16-17.

2 Şura-11.

3 Əraf-54.

4 Rəd-16.

5 İsra-111.

1 Avropada fəlsəfənin inkişafı; 3-cü cild..

1 Avropada fəlsəfənin inkişafı; 3-cü cild.

2 Avropada fəlsəfənin inkişafı; 3-cü cild..

1 Bəqərə-156.

1 Qəmər-50.

1 Qəmər-49-50.

1 Saffat-164.

2 Səcdə-5.

3 Naziat-5.

4 Şuəra-193.

5 İnsan-23.

1 Əhzab-62.

1 Fatir-43.

2 Rəd-11.

1 İsra, 4-8.

1 Təlaq 2-3.

1 Ta-ha 50.

2 Rəd-17.

1 Həcc-61.

2 Fəlsəfə tarixi; Vill Dorant.

1 Bələd-4.

1 Bəqərə-155.

1 Nəhl-118.

1 Muminun-115.

1 Mulk-2.

1 Muminun-115.

1 Qəmər 54-55.

1 Fussilət-21.

2 Nəhcül-bəlağə, 42-ci xütbə.

1 Yasin-59.

2 Ənam-164.

1 Hicr-47.

2 Əraf-38.

3 Sad-64.

1 Məhəmməd-33.

1 Səba-5.

1 Səfinətul-bihar 10-cu cild səh 296.

2 Ali İmran-30.

1 Kəhf-49.

2 Bəqərə-281.

3 Nisa-10.

4 Həşr-18.

1 Təkvir, 1-14.

1 Cümə-8.

2 Hucurat-12.

1 Ənfal-2.

1 Bəqərə-48.

1 Hud-98.

1 Bəqərə-26.

1 Ənam-16.

1 Nisa-116.

1 Zumər-44.

2 Maidə-35.

1 Nisa-64.

1 Əhqaf-9.

1 Ali-İmran-85.

1 Bəqərə, 80-82.

2 Ali-İmran, 24-25.

3 Bəqərə, 111-112.

1 Nisa, 123-124.

2 Zilzal 7-8.

3 Tövbə-120.

1 Maidə-69.

1 Vəsailuş-şiə; 1-ci cild, birinci hissə; səh 90..

1 Şüəra 88-89.

1 Nəml-64.

2 Bəqərə-34.

1 Əraf-12.

2 Əraf 14.

3 Sad 82-83.

1 İsra 15.

1 Mulk-2.

1 Tövbə-111.

2 Bəyyinə-5.

1 Dəhr-9.

1 Fatir 10.

1 İsra 18-19.

2 İsra-20.

1 Biharul-ənvar; 3-cü cild; səh. 377..

2 Əvvəlki mənbə, səh 382.

3 Əvvəlki mənbə; səh. 382.

1 Ali-İmran-20

2 Ali İmran-64.

1 Bəqərə 264.

1 səh 347.

1 Təfsirul-mizan; 5-ci cild; səh 51.

1 Müstədrəkul-vəsail; 1-ci cild; səh. 24.

1 İbrahim-36.

2 Hucurat-13.

1 Məryəm-39.