O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT VA KOMMUNIKATSION TEXNOLOGIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUXAMMAD AL-XORAZIMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Ishning maqsadi: umumiy emitter sxemasi bo‘yicha yig‘ilgan BC549BP bipolyar tranzistorining kuchaytirgich kaskadlarini texnik parametrlarini hisoblash va o‘lchash bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarni mustahkamlash.
Variantlar va dastlabki maʼlumotlar:
Variantlar
Tranzistor turi
Baza sokin
tokiIbp,mkA
Manba kuchlanishi Ek, V
Kollektor qarshiligi Rk,Om
Kuchaytirgichning quyi chegaraviy chastotasifN,Gs
57
BC549BP
75
20
600
200
BC549BP
BC549BP tranzistorining parametrlarini hisoblash
UE sxemasi asosida BC549BP tranzistorining kirish va chiqish statik xarakteristikalarining grafigini tuzish.
UE sxemasiga asosida BC549BP tranzistorining kirish xarakteristikalari yaʼni Uke = 0 Vva Uke = 10 V bo‘lganida Ib = f(Ube) bog‘liqlik oilasi grafigini tuzish.
Tranzistorning parametrlarini aniqlash uchun sxema yig‘iladi. 1- rasm
Aniqlangan IB va UBE qiymatlarini 1- jadvalga kiritamiz. Bu qiymatlar asosida BC549BP tranzistorining kirish xarakteristikalari oilasi grafigini tuzamiz.
BC549BP tranzistorning UE sxemasiga mos ravishda Uke = 0 V va Uke
= 10 V bo‘lganda Ib = f(Ube) kirish xarakteristikalari oilasi
1-jadval
UKE=0V
UKE=10V
IB,mkA
UBE,mV
IB,mkA
UBE,mV
25
605
25
696
50
626
50
720
75
638
75
735
100
647
100
747
125
654
125
757
150
659
150
766
175
664
175
774
200
668
200
781
250
675
250
793
300
680
300
804
350
684
350
813
400
688
400
823
Berilgan qiymatlar asosida Ib = f(Ube) kirish xarakteristikalari oilasi grafigini chizamiz(2-rasm)
(2- rasm). BC549BP tranzistorining Ib = f(Ube) kirish xarakteristikalari oilasi grafigi
UE sxemasiga asosan BC549BP tranzistorining chiqish xarakteristikalari, yaʼni Ib = const bo‘lganida Ik = f(Uke) bog‘liqlik oilasi grafigini tuzish.
Tranzistor parametrlarini aniqlash uchun 2 sxema yig‘iladi (3- rasm)
3- rasm. Tranzistorning chiqish xarakteristikalari oilasini aniqlash
Baza tokining Ib = 25 mkA; Ib = 50 mkA; Ib = 75 mkA; Ib = 100 mkA; Ib = 125 mkA; Ib = 150 mkA qiymatlarida tranzistorning kollektor toki Ik va kollektor va emitter orasidagi kuchlanish Uke olingan qiymatlarini 2- jadvalga kiritamiz. Bu qiymatlar asosida BC549BP tranzistorning chiqish xarakteristikalari oilasi Ib = const bo‘lganda Ik = f(Uke) grafigi tuziladi.
BC549BP tranzistorining chiqish xarakteristikalari oilasi Ik = f(Uke)
2-jadval
UKE
IB=25 mkA bo‘lganda
IK
IB=50mkA bo‘lganda
IK
IB=75 mkA bo‘lganda
IK
IB=100mkA bo‘lganda
IK
IB=125 mkA bo‘lganda
IK
IB=150mkA bo‘lganda
IK
0
0,29799
0,74952
1,24598
1,7585
2,27378
2,7842
0,5
7,317
14,441
21,092
27,324
33,198
38,766
1,0
7,363
14,536
21,232
27,506
33,419
39,025
2,0
7,46
14,729
21,513
27,869
33,861
39,541
3,0
7,556
14,92
21,793
28,233
34,304
40,058
4,0
7,653
15,112
22,074
28,597
34,746
40,574
5,0
7,751
15,305
22,354
28,961
35,189
41,091
6,0
7,846
15,496
22,634
29,325
35,632
41,608
7,0
7,945
15,688
22,915
29,687
36,072
42,125
8,0
8,041
15,88
23,197
30,052
36,516
42,641
9,0
8,139
16,071
23,476
30,417
36,955
43,157
10
8,237
16,264
23,759
30,781
37,399
43,675
15
8,721
17,222
25,16
32,598
39,611
46,256
20
9,207
18,186
26,56
34,415
41,823
48,839
Tranzistorning chiqish xarakteristikalari oilasi Ik = f(Uke) grafigini tuzamiz (4-rasm).
4-rasm. BC549BP tranzistorning chiqish xarakteristikalari oilasi
Ik = f(Uke) grafigi
BC549BP tranzistorining umumiy emitter sxemasi uchun olingan voltamper xarakteristikasidan grafik usulda h– parametrini aniqlash.
BC549BP tranzistorining kirish xarakteristikalari oilasi Ib = f(Ube) dan, h11e ni aniqlaymiz. Tranzistorning statik rejimini aniqlovchi Uke=10 V ga mos keluvchi berilgan baza sokin toki Ibp=50 mkA qiymati yordamida “A” ishchi nuqtani aniqlaymiz.
“A” ishchi nuqta yaqinida bir xil masofada ikkita yordamchi nuqtalar
aniqlab olamiz va oraliq baza toki ΔIbva oraliq kuchlanish ΔUbeqiymatini aniqlab, quyidagi ifoda yordamida differensial qarshilikni topamiz::
rasmdan Ib1=25 mkA, Ib2=75 mkA, Ube1=696 mV, Ube2=735mV qiymatlarni olamiz. U holda h11equyidagicha aniqlaniladi:
BC549BP tranzistorining kirish xarakteristikalari oilasi
Ib = f(Ube) dan, h12e ni aniqlaymiz. Buning uchun Uke=0V xolatida olngan xarakteristikani kesishuvchi “A” nuqtadan gorizantal chiziq o‘tkazib
olamiz. BC549BP tranzistorining emitter va kollektor orasida kuchlanish orttirmasi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
ΔUke= Uke2 – Uke1=10V – 0V=10V
ΔUke qiymatiga asosan tranzistorning emitter va bazasi orasidagi kuchlanishi orttirmasini aniqlaymiz:
ΔUbe= Ubep4 – Ube3=720mV – 626mV=94mV
rasm.h12e parametrni grafik usulda aniqlash
h12e parametrini quyidagi ifoda yordamida aniqliymiz:
BC549BP tranzsitorining chiqish xarakteristikalari oilasi Ik = f(Uke)(Ib = const) dan h21e parametrini aniqlaymiz. Ibp = 50 mkA uchun VAX ni chiqish shaxobchasi bilan yuklamanng chiziqli kesishmasi (YEk = 5V, Rk = 300 Om) sifatida tarnzistorning chiqish xarakteristikasida “A” ishchi nuqtani aniqlaymiz
Ik toki o‘qi bo‘yicha Ek/ Rk = 16 mA qiymatini ajratib olamiz. Uke kuchlanishi o‘qi bo‘yicha Ek = 5V qiymatini ajratib olamiz.
rasm.h21e parametrini garfik usulda aniqlash
“A” ishchi nuqtasi uchun quyidagi koordinatalarni olamiz: Ikp =16 mA, Uke=1V. Ib1 = 25 mkA va Ib3 = 75 mkA bo‘lganidagi VAX ni shaxobchalari bilan kesishguniga qadar ishchi nuqtadan to‘g‘ri vertkal chiziq o‘tkazamiz.
Berilgan Ibpbaza toki qiymatiga yaqin qiymatda oligan ΔIb baza toki orttirmasini quyidagi ifoda yordamida aniqliymiz: