O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Sayyoralar haqida qiziqarli ma`lumotlar

• 
  Eng katta sayyora – Yupiter. Mazkur sayyoraning ekvator bo`yicha aylanasi 142 984 km ga teng bo`lib, qutb aylanasi 133 708 km ni tashkil etadi. Yerdan og`irligi 317,828 marta, hajmi esa 1323,3 marta kattadir. Yupiterda bir kecha kunduzning uzunligi 9 soat 50 daqiqa 30 soniyaga teng.
  
• 
  Eng kichik sayyora – Merkuriy.
  
• 
  Eng uzoq sayyora – Neptun.
  
• 
  Eng sovuq sayyora – Neptun.
  
• 
  Eng issiq sayyora – Venera. Uning yuzasida harorat +462 oC gacha ko`tariladi.
  
• 
  Eng tez aylanadigan sayyora sifatida Merkuriy tilga olinadi. Quyosh bilan uning o`rtasidagi masofa 57 909 200 km ni tashkil etadi, 87,9686 kecha-kunduzda Quyosh atrofini to`liq aylanib chiqadi.
  
• 
  Eng yorqin sayyora – Venera.
  
• 
  Eng zich tarkibga ega sayyora sifatida Yer qayd etiladi. Mazkur sayyora suv zichligidan 5,515 marta mustahkam zichlikka ega.
  
• 
  Eng katta yo`ldoshli sayyoralar – Yupiter va Saturn.
  

Xulosa
Sayyoralarning hajmi juda xilma-xildir. Faqatgina Yupiterda boshqa barcha sayyoralar moddasi ikki martadan ko'proq narsani o'z ichiga oladi. Bizning Quyosh sistemamiz davriy sistemadan biz bilgan barcha kimyoviy elementlarni o'z ichiga olgan bulut elementlarini jalb qilish natijasida paydo bo'lgan. Jozibasi shunchalik kuchli ediki, u qulab tushdi va barcha materiallar kengaytirildi. Vodorod atomlari yadro sintezi orqali geliy atomlariga qo'shilib ketgan. Quyosh shunday paydo bo'lgan.
Hozirda biz sakkizta sayyora va Quyoshni topamiz. Merkuriy, Venera, Mars, Yer, Yupiter, Saturn, Uran va Neptun. Sayyoralar ikki turga bo'linadi: ichki yoki quruqlikdagi va tashqi yoki Jovian. Merkuriy, Venera, Mars va Yer quruqlikdir. Ular Quyoshga eng yaqin va qattiqdir. Boshqa tomondan, qolganlari Quyoshdan uzoqroq sayyoralar va "Gazli Gigantlar" deb hisoblanadi.
Sayyoralarning holatiga kelsak, ular bir tekislikda aylanmoqda deyish mumkin. Biroq, mitti sayyoralar muhim qiyalik burchaklarida aylanmoqda. Sayyoramiz va boshqa sayyoralar aylanadigan tekislik ekliptik tekislik deb ataladi. Bundan tashqari, barcha sayyoralar Quyosh atrofida bir xil yo'nalishda aylanadi. Halley kabi kometalar teskari yo'nalishda aylanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

1. 
   Mursalimova G., Raximov A. Umumiy astronomiya kursi.-Toshkent. “O’qituvchi”, 2016.
   
2. 
   Nuriddinov S.N. Somon yo’li.-Toshkent. “Fan”, 2019.
   
3. 
   Nuriddinov S.N. Umumiy astronomiya kursi: ma’ruzalar matni.-Toshkent.
   “O’zMU”, 2020.
   
4. 
   Mamadazimov M. Sferik va amaliy astronomiyadan masalalar.-Toshkent
   “O’qituvchi”, 2017.
   
5. 
   Ziyaxanov R.F. Astrometriya va kosmik dasturlar.-Toshkent. “O`zMU”, 2015.