O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 1,92 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1 Xozirgi zamon tabiiy fanlar konseptsiyasi fanining namunaviy dasturi......................................3
- HOZIRGI ZAMON TABIIY FANLAR KONTSEPTSIYASI
- Toshkent -2008
- Kirish
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI AL-ХОRAZMIY NОMIDAGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI “BARQAROR TARAQQIYOT VA EKOLOGIK TA’LIM” KAFEDRASI 
« TABIATSHUNOSLIKNING ZAMONAVIY KONSEPSIYASI » FANIDAN O’QUV- USLUBIY MAJMUA URGANCH-2012 Mundarija 1 Xozirgi zamon tabiiy fanlar konseptsiyasi fanining namunaviy dasturi......................................32.Xozirgi zamon tabiiy fanlar konseptsiyasi fanining ishchi dasturi...............................................9 3.Kalendar reja……………………………………………………………..…….………………20 4.Masalalar va mashqlar to`plami………………………………………………………….….…27 5.Mapruza mashgulotining taplim texnologiyasining modeli....................................................28 6.Testlar ........................................................................................................................................30 7.Nazorat uchun savollar ………………………………………………………..........................42 8.Umumiy savollar……………………………………………………………………………...46 9.Tarqatma materiyallar………………………………………………………………………....48 10.Glossariy……………………………………………………………….....………………..…49 11.Referat mavzulari………………………………………………………......…………………52 12.Adabiyotlar ropyphati…………………………………………………….….…....…………53 13. Tayanch konespektlar………………………………………………………......……………54 14.O`quv materiallar………………………………………………………………….….........…65 15. Xorijiy manbalar…………………………………………………………………........……219 16. Annotasiya ……………………………………………………………..…………......……220 17. Muallif haqida maplumot……………………………………………....…………......……221 18. Foydali maslaxatlar…………………………………………………….….………......……222 19. Normativ hujjatlar …………………………………………………….….……….......……223 20.Baholash mezoni…………………………………………………………………….....……230 O`ZBEKISTON RESpUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TApLIM VAZIRLIGI
HOZIRGI ZAMON TABIIY FANLAR KONTSEPTSIYASIfanining O`QUV DASTURI Bilim sohasi: 100 000 –TaplimTaplim sohasi: 140 000 - O`qituvchilar tayyorlashva pedagogika fani Taplim yo`nalishlari: Barcha taplim yo`nalishlari uchun Toshkent -2008Fanning o`quv dasturi Oliy va o`rta maxsus, kasb-hunar taplimi o`quv-metodik birlashmalari faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashning 2008 yil «20» avgustdagi «4»-sonli majlis bayoni bilan mapqullangan. Fanning o`quv dasturi Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika universitetida ishlab chiqildi. Tuzuvchilar:
o`qitish metodikasi» kafedrasi mudiri, professor p.f.d. Almatov X.X. - «Biologiya va inson hayotiy faoliyati muhofazasini o`qitish metodikasi» kafedrasi katta o`qituvchisi Taqrizchilar: Alimqulov N.R. - Nizomiy nomidagi TDpU «Geografiya va uni o`qitish metodikasi» kafedrasi o`qituvchisi, g.f.n.
dotsenti, b.f.n. Fanning o`quv dasturi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy-metodik birlashmasida tavsiya qilingan (2008 yil «4» avgustdagi 2-sonli majlis bayonnomasi KirishUshbu dastur tabiiy fanlar sohasidagi quyidagi masalalarni qamrab oladi: moddiy dunyo va uni o`rganish metodologiyasi. Dunyoning umumiy ilmiy manzarasi. Dunyoning fizik, kimyoviy va biologik manzarasi, zamonaviy dunyoqarashning tarkibi. Mikro, makro, megadunyo, ularning birligi va rang barangligi. Tabiiy tsikllar. Biosfera va noosfera. Antropogen omillar, ularning jonli va jonsiz tabiatga tapsiri, o`zaro yaqin fanlarning tabiatni o`rganishdagi ahamiyati (Fizik-kimyo, kimyoviy fizika, geologik kimyo va boshqalar). Yer va Koinot. Geologik jarayonlar va ularning jonli tabiat vakillariga tapsiri. Modda va energiyalar o`zaro almashinuvining umumiy qonuniyatlari. Organizmlarning tashqi muhit bilan dialektik bog`liqligi. Real dunyoning moddiy birligi. Inson tabiatning, dunyo evolutsiyasining eng oliy mahsuli sifatida. Umumbashariy, tabiiy-ilmiy muammolar va ularni hal qilish yo`llari: real voqelik, imkoniyatlar va bashorat. O`quv fanining maqsadi va vazifalari Ushbu fanning o`qitilishidan asosiy maqsad - bo`lajak ijtimoiy fanlar mutaxassislari tabiat va jamiyatning uzviy bog`liqligi, tabiatning bir butun ekanligi, tabiiy fanlar sohasidagi zamonaviy qarashlar, kashfiyotlar, fandagi so`nggi yangiliklar va umuman bir so`z bilan aytganda tabiat va jamiyatdagi voqea hodisalarga to`g`ri, ilmiy asosda baho bera bilishlari lozim. SHu munosabat bilan quyidagi vazifalar maqsad qilib qo`yiladi: - talabalardagi o`rta umumiy taplim maktablarida, o`rta maxsus taplim muassasalarida tabiiy fanlardan olgan bilimlarini kengaytirish, chuqurlashtirish, sistemaga solish, izchillik bilan olam, tabiat haqidagi tasavvurlarini ilmiy asosda kengaytirish va ularga tabiat to`g`risidagi yangi zamonaviy fikr va mulohazalarni singdirib borish; - talabalarga bizni o`rab turgan dunyo, tabiatning bir butun ekanligi tabiat va jamiyatning o`zaro, uzviy bog`liqlik asosida faoliyat kursatishini tabiiy fanlar vositasida bildirish va tushuntirish; - tabiiy fanlar rivojlanish tarixini bosqichma–bosqich bayon etish; - O`rta Osiyo allomalarining tabiiy fanlar rivojiga qo`shgan xissalarini talabalarga tushuntirish.
Hozirgi zamon tabiiy fanlar kontseptsiyasi o`quv fanini o`zlashtirish jarayonida talaba: - tabiiy fanlardan umumiy o`rta taplim va o`rta maxsus kasb-hunar taplimi doirasidagi bilimlarga ega bo`lishi; - tabiat va jamiyatninng bog`liqligi to`g`risidagi umumiy tushunchalarga ega bo`lishi; - fanlar rivojlanish tarixi to`g`risida tassavvurga ega bo`lishi; - O`rta Osiyo allomalari to`g`risida umumiy maplumotlarga ega bo`lishi; - Koinot, Quyosh, Yer to`g`risida tassavvurga ega bo`lishi; - Yerda hayotning paydo bo`lishi to`g`risida tassavvurga ega bo`lishi; - tirik organizmlar va atrof muhit omillari to`g`risida bilimlarga ega bo`lishlari lozim. Talaba:
- tabiiy fanlar tizimidagi barcha o`quv fanlariga oid adabiyotlarni tahlil qilish; - zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanib dars ishlanmalari, referatlar tayyorlash; - o`quvchilar bilish faoliyatini faollashtirish,tashkil etish, boshqarish malakalariga ega bo`lishi kerak.
- dunyoni ilmiy- falsafiy anglash;
Fanning o`quv rejadagi boshqa fanlar bilan o`zaro bog`liqligi va uslubiy jihatdan uzviy ketma-ketligi «Hozirgi zamon tabiiy fanlar kontseptsiyasi» fani matematik va tabiiy-ilmiy fanlar blokiga kirib, 2- semestrda o`tiladi, bevosita tabiiy fanlar, yapni geografiya, geologiya, biologiya, kimyo, fizika, astronomiya fanlarining nazariy va amaliy xulosalariga tayanadi, hamda falsafa, ekologiya va tabiatni muhofaza qilish, arxeologiya va boshqa fanlar bilan o`zaro bog`liq.
Tabiiy va ijtimoiy-gumanitar fanlarning rivojlanishida, ular bir-biriga o`zaro uyg`unlashib, o`rtadagi ajratuvchi nisbiy chiziqlar borgan sari yo`qolib bormoqda. Hozirgi kunda, mustaqil, bir butun g`oya – atrof-muhit, tabiat, dunyoni bilishga qaratilgan qadimiy tabiatshunoslik fani yangicha shakl-shamoil, o`zgacha g`oya asosida shakllanmoqda. Ushbu kurs talabalarda tabiatga, jamiyatga va atrof-muhitga nisbatan anpanaviy bo`lmagan, o`ziga xos progressiv qarashlarni uyg`otadi va mustahkamlaydi. Fanni o`qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar Talabalarning «Hozirgi zamon tabiiy fanlar kontseptsiyasi» fanini o`zlashtirishlari uchun o`qitishning ilg`or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi informatsion-pedagogik texnologiyalarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga ega. Fani o`zlashtirishda darslik, o`quv qo`llanmalar, mapruza matnlari, elektron materiallardan foydalaniladi. Mapruza, seminar mashg`ulotlarida mos ravishda yangi pedagogik texnologiyalardan, jadvallar, kinofilpmlar, diafilpmlardan foydalaniladi.
Hozirgi zamon tabiiy fanlar kontseptsiyasi fanining predmeti va vazifalari. Bilimlar tizimida mazkur fanning o`ziga xos o`rni. Antik davr va o`rta asrlarda tabiiy fanlar rivoji. O`rta Osiyolik alomalarning dunyo ilm fani rivojidagi o`rni. Dunyo va jamiyatni bilishda ilm-fan Fanning tavsifi va uning tarkibi. Tabiiy ilmiy bilishning shakllari va uslublari. Ilm-fanning rivojlanish evolutsiyasi. Fanlar tizimi va ularning xususiyatlari. Fanning faoliyatida muammo-ilmiy taxmin va tajriba-xulosa-echim tizimining o`rni. Fan texnika inqilobi va uning tabiatshunoslikdagi ahamiyati. Fan va texnikaning o`zaro aloqadorligi. FTIning jamiyat hayotiga tapsiri. FTIning kishilar dunyoqarashiga tapsiri. FTIning salbiy oqibatlari.
Fizika fanining shakllanishida naturfalsafaning roli. Atrof-muhit va tabiatni bilishda fizika fanining roli. I. Ntonning mexanik qonunlari. Zamon, fazo, nisbiylik tushunchalarinig fizikaviy va falsafiy talqini. Fizik hodisalar va ularning tavsifi. Boshqa tabiiy fanlar (Kime, geologiya, biologiya va h.k.) ning rivojlanishida fizikaning roli. Megadunyoning rang-barangligi va birligi Hozirgi zamon tabiiy fanlari mikro, makro va megadunyolar haqida. Quyosh sistemasi va undagi samoviy jismlar. planetalar, asteroid, kometa va meteoritlar haqida. YUlduzlar va ularning tarkibi. Galaktikalar, ularning xarxil shakllari. Koinotning hosil bo`lish nazariyalari. «Katta portlash» modeli. Quyosh yorug`lik va energiya manbai. Somon yo`li galaktikasida Quyoshning o`ziga xosligi va harakati. Yerning harakati va uning oqibatlari. Yer geosferalari. Tabiatshunoslikning kimyoviy tavsifi Kimyo fani, uning tabiatshunoslikdagi o`rni. Alkimyo fanining paydo bo`lishi, evolutsiyasi, hozirgi zamon kimyo fanining rivojlanishida uning ahamiyati. Hozirgi zamon Kime fanining tarkibi (anorganik va organik kimyo) va vazifalari. Kimyoviy elementlarning muayyan tizimga solinishi va davriyligini belgilovchi omillar.Tabiatda uchraydigan kimyoviy elementlar va ularning xalq xo`jaligida, sanoatda ishlatilishi. Biologiya fanining predmeti, tarkibi va rivojlanish bosqichlari Tabiatdagi o`simlik va hayvonot dunyosining taprifi. Tiriklikning o`ziga xosligi, mohiyati va darajalari. Tiriklikning zamonaviy ilmiy taprifi. Hujayra va uning tarkibi. Hujayrada oqsil sintezi va genetik kod. Genetika fanining zamonaviy yutuqlari. Molekular genetika va biotexnologiya. Klon tushunchasi va uning biologiya fanidagi tutgan o`rni. Evolyutsion taplimotning mohiyati, maqsad va vazifalari. Evolyutsion nazariyaning asosiy printsiplari. Evolutsiya jarayonini o`rganish usullari. Evolyutsion taplimotning ahamiyati. Tirik tabiat xaqidaggi tasavvurlarni shakllanishi. Tabiat haqidagi tasavvurlarni qadimgi YUnoniston va Rimda paydo bo`lishi. O`rta Osiyoda tabiat xaqidagi tushunchalarni rivojlantirilishi. K.Linney va J.B.Lamarkning tabiatshunoslik sohasidagi ishlari. Evolyutsion taplimotni shakllanishi. CH.Darvin evolyutsion taplimotining mohiyati. Evolutsiyaning xarakatlantiruvchi kuchlari. Moslanishlar va uning xillari. Tur va uning mezonlari. Tur paydo bo`lishi. Mikroevolutsiya va makroevolutsiya. Hayotning paydo bo`lishi va rivojlanishi Hayot tushunchasini taprifi. Yerda hayot bo`lishi haqidagi nazariyalar.Erda hayot paydo bo`lishi. Organik olamning rivojlanishi. Evolutsiyaning asosiy yo`nalishlari. Biologik progress va biologik regress. Arxey.proterozoy, paleozoy, mezozoy, kaynazoy eralari. Hayotning tuzilish darajalari. Antropogenez muammosi. Odamning paydo bo`lishi haqidagi nazariyalar. Odamning qadimiy ajdodlari haqidagi maplumotlar. Ekologiya fanining tabiiy-ilmiy asoslari Ekologiya fanining predmeti, vazifalari. Ekologik omillar va ularning guruhlarga bo`linishi. Ekotizimlar. Oziq zanjiri. Biotsenoz va biogeotsenoz. Tabiatdagi biologik xilma-xillikni saqlash va atrof-muhitni muhofaza qilish. Insoniyat sog`lom hayot tarzi va uning zamonaviy muammolari. Insoniyatning dolzarb muammolari. Demografik muammolar. Ijtimoiy muhit va inson salomatligi. Sog`lom hayot tarzi. Inson salomatligi va uni asrash. Sog`likni asrovchi omillar. TSivilizatsiyamiz kasalliklari va ularning oldini olish muammolari. Amaliy mashg`ulotlarni tashkil etish bo`yicha ko`rsatmalar va amaliy mashg`ulotlar mazmuni. Amaliy mashg`ulotlarda talabalar reja asosida mustaqil tayyorgarlik ko`rib kelishadi va mashg`ulot paytida mavzu bo`yicha o`z fikrlarini bildiradi , muhokama qilishadi. Mashg`ulotlar o`tkazish uchun tavsiya etiladigan mavzular. Tabiiy fanlarning rivojlanish tarixi. Markaziy Osiyo olimlarining tabiiy fanlar sohasiga qo`shgan hissalari. Koinot va Yer haqida fandagi so`nggi maplumotlar. Biosfera haqidagi V.I. Vernadskiy taplimoti. Yerda hayotning paydo bo`lishi va rivojlanishi. Yer yuzi o`simlik va hayvonot olami. Organizm va atrof-muhit. Genetika va hujayra muhandisligi. Fan-texnika inqilobi va uning tabiatga tapsiri. Mustaqil ishni tashkil etishning shakli va mazmuni Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning xususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi: - darslik va o`quv qo`llanmalardan foydalanib mavzularni o`rganish; - tarqatma materiallar bo`yicha mapruzalar qismini o`zlashtirish; - tanlangan mavzu yuzasidan Internet yangiliklari asosida material to`plash; - har bir talaba o`z avlodi shajarasini tuzishi; va h.k. Mustaqil taplimning namunaviy mazmuni:
Dasturning informatsion- uslubiy tapminoti Mazkur fanni o`kitish jarayonida taplimning zamonaviy usullari, innovatsion va pedagogik texnologiyalar, kompyuter texnologiyasi, internet maplumotlaridan foydalanish nazarda tutilgan. Mavzularni o`qitishda zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanish. Turli xil slaydlar, animatsiyalar, internet maplumotlaridan, konferentsiya darslaridan foydalanish nazarda tutilgan. Zamonaviy pedagogik texnologiyalar usullari klaster. aqliy xujum, komandada o`qitish, modul dasturlaridan va boshqa usullardan foydalanib o`tiladi.
Qo`shimcha adabiyotlar
O`ZBEKISTON RESpUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TApLIM VAZIRLIGI AL XORAZMIY NOMIDAGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI 
«Xozirgi zamon tabiy fanlar konsepsiyasi» fani bo`yicha I SH CH I D A S T U R Bilim sohasi: 420000 - Hayot haqidagi fanlar Taplim kodi va yo`nalishi: ----------Ingliz. Fransuz.nemis tili bakalkur talabalari uchun , Urganch-2012 Ishchi dastur O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus taplim vazirligi tomonidan 2008 yil 20 avgustdagi 4 sonli raqam bilan ropyxatga olingan namunaviy dastur asosida ishlab chiqildi. Urganch davlat universiteti “ Barqaror taraqqiyot va ekologik taplim” kafedrasi majlisining “_____” _______________ 2012 yil №______sonli bayonnomasi bilan tasdiqlandi. Kafedra mudiri: k.x.f.n. Ramatov .B Ishchi dastur Tabiatshunoslik fakultetining “_____” _______________ 2012 yil (№___ bayonnomasi) ilmiy kengashida ko`rib chiqildi va tasdiqlandi. Fakultet dekani: dots X.Polvonov Tuzuvchi: Jumaniyozova Shaxnoza “Barqaror taraqqiyot va ekologik taplim” kafedrasi assistent o´qituvchisi Taqrizchi: Rahimov A. B- « Barqaror taraqqiyot va ekologik taplim» kafedrasi dotsenti 1.Kirish
1.1. Mazkur fanning opqitilishidan maqsad –boplgpusi mutaxassislarni tayyorlash tabiiy fanlarning ahamiyati nihoyatda oshganligini e`tiborga olgan holda talabalarni dunyoqarashini xozirgi zamon fan g`oyalari asosida shakllantirishdan iborat. Fanni o`qitishda talabalarda nafaqat tabiiy ilmiy fikrlashni, balki ularda tabiatga va tirik mavjudodga ongli munosabatni tabiat va jamiyatni uzviy bog`liqligi, tabiatning bir butunligi, tabiiy fanlar sohasidagi zamonaviy qarashlar, kashfiyotlar, 21-asr fan yangiliklari va umuman tabiat va jamiyatdagi voqea xodisalarga tog`ri, ilmiy asosda baho bera bilishlari lozim. 1.2. Talabalarga bizni o`rab turgan dunyo, tabiatning bir butun ekanligi, tabiat va jamiyatning o`zaro uzviy bog`liqlik asosida faoliyat ko`rsatishini tabiiy fanlar vositasida bildirish va tushintirish. 1.3. Mazkur fan bevosita tabiiy fanlar, ya`ni biologiya, kimyo, fizika, ekologiya va asrtonomiya fanlarining nazariy va amaliy xulosalariga tayanadi. 2. Auditoriya darsining o`quv rejasi va fan dasturi bilan tapminlanishi
3. Maruza va amaliy, seminar mashgpulotlarning mavzulari, mazmuni va metodik qo`llanmalar. 3.1.Mapruza 20soat
Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|