Seminer- esin erel 137701010 tezli YÜksek lisans eğİTİMİ

T.C. ERZİNCAN BİNALİ YILDIRIM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI

ORTAOKUL SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE AHLAKİ İKİLEM YAKLAŞIMI VE DEĞER ÖĞRETİMİ

Seminer

Ali YALÇIN

Danışman

Doç. Dr. Ali YALÇIN

Erzincan/2015

ORTAOKUL SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE AHLAKİ İKİLEM YAKLAŞIMI VE DEĞER ÖĞRETİMİ

Ali YALÇIN

Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü

İlköğretim Anabilim Dalı

Seminer, Mayıs 2015

Danışman: Doç. Dr. Ali YALÇIN

ÖZET

Ülkeler dünyada meydana gelen bilim ve teknolojideki gelişmelere ayak uydurarak gelişim ve değişimlerin gerisinde kalmamak için gençlerini eğitmektedir. Türk Milli Eğitimi’nin amaçlarına baktığımızda‘Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlaki, ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını seven; insan haklarına ve anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek’ ve ‘beden, ahlak ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, insan haklarına saygılı; kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek’ olduğunu görüyoruz. Bu amaca ulaşmak, değerler eğitimine ve onun bir boyutu olan ahlak ve karakter eğitimine bağlıdır. Bu amaçlar doğrultusunda Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı’nın yeni müfredatı 2005 yılından itibaren uygulanmaya koyulmuştur. Yapılandırmacı yaklaşım üzerine kurulan bu yeni programla birlikte “değerler” eğitimi ve öğretimi ön plana çıkmıştır. Tüm bu gelişmeler sonuncunda, dürüst, çalışkan, vatanını ve milletini seven, kişilikli ve ahlaklı fertler olarak topluma kazandırılması hedeflenmektedir. Bu hedeflere ulaşmak için değerler eğitimine gereken önem verilmelidir

Anahtar Kelimeler: Değer, Değerler Eğitimi, Ahlak Eğitimi, Ahlaki İkilem.

İÇİNDEKİLER

ÖZET I

İÇİNDEKİLER II

TABLOLAR LİSTESİ II

KISALTMALAR CETVELİ III

GİRİŞ 1

1. DEĞER ÖĞRETİMİNDE YAKLAŞIMLAR 1

(Ana Başlık/Birinci Başlık) 1

( Ana Başlıklar Ariel14 punto. koyu, ve/veya/ile vb. gibi bağlaçlar hariç olmak üzere tümü büyük harf, ortalı, önce 12 sonra 3 punto, satır aralığı tam 21 punto ) “Tez Yazım Kılavuzu 3. Sayfasındaki Başlıklar Hiyerarşisine bakınız.” 1

A. Değerlerin Doğrudan Öğretimi (İkinci Başlık) 1

KAYNAKÇA 3

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 Rokeach’a Göre Değerlerin Sınıflandırılması 7

Tablo 2 Spranger’e Göre Değerlerin Sınıflandırılması 8

Tablo 3 Nelson’ a Göre Değerlerin Sınıflandırılması 9

Tablo 4 Schwartz’a Göre Bireysel Değerlerin Sınıflandırılması 10

Tablo 5 Akbaş’ın Milli Eğitimin Duyuşsal Amaçlarını İçeren Değer Sınıflandırması 11

Tablo 6 Kohlberg’in Ahlaki Akıl Yürütme Düzey ve Evreleri 28

Tablo 7 Programda Açık Olarak Yer Alan Değerler 34

Tablo 8 6.Sınıfta Verilen Değerler ile Üniteler 37

KISALTMALAR CETVELİ

AYMK : Anayasa Mahkemesi Kararı

AÜAÖF : Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi

AÜHFD : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

Aym. : Anayasa Mahkemesi

Bkz : Bakınız

C. : Cilt

CD. : Ceza Dairesi

CGK : Ceza Genel Kurulu

DEÜHFD : Doku Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi.

E. : Esas

ET. : Erişim Tarihi

ETCK : Eski Türk Ceza Kanunu

GİRİŞ

1. DEĞER ÖĞRETİMİNDE YAKLAŞIMLAR

(Ana Başlık/Birinci Başlık)

( Ana Başlıklar Ariel14 punto. koyu, ve/veya/ile vb. gibi bağlaçlar hariç olmak üzere tümü büyük harf, ortalı, önce 12 sonra 3 punto, satır aralığı tam 21 punto ) “Tez Yazım Kılavuzu 3. Sayfasındaki Başlıklar Hiyerarşisine bakınız.”

A. Değerlerin Doğrudan Öğretimi (İkinci Başlık)

(İkinci başlıklar Ariel12 punto, koyu, ve/veya/ile vb. gibi bağlaçlar hariç olmak üzere ilk harfler büyük, önce 12 sonra 3 punto, sol taraf 1 cm içeride, metin sola dayalı, satır aralığı tam 18 punto) “Tez Yazım Kılavuzu 3. Sayfasındaki Başlıklar Hiyerarşisine bakınız.”

1.Telkin Etme Yöntemi (Üçüncü Başlık)

(Üçüncü Başlık Times New Roman12 punto, koyu, ve/veya/ile vb. gibi bağlaçlar hariç olmak üzere ilk harfler büyük; önce 12 sonra 3 punto, sol taraf 1 cm içeride, metin sola dayalı, satır aralığı tam 18 punto ) “Tez Yazım Kılavuzu 3. Sayfasındaki Başlıklar Hiyerarşisine bakınız.”

Uyarı : Dördüncü, Beşinci… başlıklar “Tez Yazım Kılavuzu 3. Sayfasındaki Başlıklar Hiyerarşisine göre yapılacaktır.”

SONUÇ

KAYNAKÇA

AKBABA, A. Sadegül; “Eğitim Yönetimi ve Değerler”, Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 1992, 7-18.

AKBABA, A. Sadegül; “Ahlak ve Gelişimi”, Özbay, Y. ve Erkan, S.(edt) Eğitim Psikolojisi, 165-203, Ankara: Pegem Yayınları, 2008.

AKBAŞ, Oktay; “Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, 2004.

AKBAŞ, Oktay; “Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim 8.Sınıf Derecesinin Değerlendirilmesi” , Kaymakcan, R. (edt) ,Değerler ve Eğitimi, 673-675, İstanbul: DEM. Yayınları, 2007.

AKBAŞ, Oktay; “Değer Eğitimi Akımlarına Genel Bir Bakış”, Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (16), 2008, 9-27.

AKBAŞ, Oktay; “İlköğretim Okullarında Görevli Branş Öğretmenlerinin Değer Öğretimi Yaparken Kullandıkları Etkinlikler: 2004 Ve 2007 Yıllarına İlişkin Bir Karşılaştırma”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 2009,403-417.

AYDIN, Ayhan; “Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi”, Ankara: Anı Yayıncılık, 1999.

AYDIN, Mustafa; “Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği ”, Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3),2003, 121-144.

AYDIN, Z. Mehmet; “Okulda Çalışan Herkesin Görevi Olarak Değerler Eğitimi”, TOBB Ekonomi ve Teknoloji  Üniversitesi'nde Ceceli Eğitim Kurumlarının düzenlediği  Değerler Eğitimi Buluşması'nda sunulan bildirinin geliştirilmiş şeklidir,2010.

AYDIN, Z. Mehmet; ve AKYOL, G. Şebnem; “Okulda Değerler Eğitimi”, Ankara: Nobel Yayıcılık, 2012.

BACANLI, Hasan ; “Duygusal Davranış Eğitimi”, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 1999.

BALCI, Nuray; “İlköğretim 6.Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Eğitiminin Etkililiği”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2008, 35.

BAKDEMİR, Abdullah; “İlköğretim ve Ortaöğretimde Görev Yapan Öğretmenlerin Ahlak ve Karakter Eğitimi Konusundaki Algı, Tutum ve Eğitimsel Uygulamaları”, Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gazi Osman Paşa Üniversitesi, 2010, 27-33.

BAYDAR, Pelin; “İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Belirlenen Değerlerin Kazanım Düzeyleri ve Bu Süreçte Yaşanılan Sorunların Değerlendirilmesi”, Yüksek lisans tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi,2009, 15-35.

CAN, Gürhan; “Kişilik Gelişimi”. Yeşilyaprak, B.(edt),Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, (s.127), Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2004.

CAN, Özge; “İlköğretim 4. ve 5.Sınıf Sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2008.

CÜCELOĞLU, Doğan; “Anlamlı ve Coşkulu Bir Yaşam İçin Savaşçı”, İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1999.

ÇAĞLAYAN, Ahmet; “Ahlak pusulası, Ahlak ve Değerler Eğitimi”, İstanbul: DEM Yayınları, 2005.

ÇENGELCİ, Tuba; “İlköğretim 5.sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitiminin Gerçekleştirilmesine Yönelik Bir Durum Çalışması”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2010.

ÇİLELİ, Meral; “14-18 yaş arasında Öğrencilerde Ahlaki Yargının Zihinsel Gelişim Psikolojisi Yaklaşımı İle Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, 1981.

ÇİFTÇİ, Nermin; “Kohlberg’in Bilişsel Ahlak Gelişimi Teorisi: Ahlak ve Demokrasi Eğitimi”, Değerler Eğitimi Dergisi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Bursa: 2003, s.1.

DEWEY, John; “Eğitimde Ahlak İlkeleri”, Çev.Oğuzkan, F. Ankara: Şafak Matbaası, 1995.

DEMİRCİOĞLU, H. İsmail ve TOKDEMİR, A. Muhammed; “Değerlerin Oluşturulma Sürecinde Tarih Eğitimi: Amaç, İşlev ve İçerik”, Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (15), 2008, 69-88.

DEVECİ, Handan ve AY, S. Tuğba; “İlköğretim Öğrencilerinin Günlüklerine Göre Günlük Yaşamda Değerler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 2009, 167-181.

DEVRANİ, K. Tülay; “Kişisel Değerlerin Kuramsal Yapısı ve Pazarlamadaki Uygulamalar”, Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(1), 2010, 49‐70.

DİLMAÇ, Bülent; “Bir Grup Fen Lisesi Öğrencisine Verilen İnsani Değerler Eğitiminin İnsani Değerler ölçeği İle Sınanması”, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, 2007.

DOĞANAY, Aydın; “Değerler Eğitimi”, C. Öztürk (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2006.

DÖNMEZ, C ve YAZCICI, Kubilay; “T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Konularının Öğretimi”, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

ERGÜN, Mustafa; “Eğitim Sosyolojisine Giriş (Eğitim ve Toplum)”, Ankara: Ocak Yayınları, 1994.

FİDAN, K. Nuray; “Öğretmen Adaylarının Değer Öğretimine İlişkin Görüşleri”, Kuramsal Eğitimbilim, 2 (2), 2009, 1-18.

GÜNGÖR, Erdal; “Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar”, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1993.

GÜNGÖR, Erdal; “Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak”, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1998.

GÜNGÖR, Erdal; “Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar”, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2000.

HÖKELEKLİ, Hayati ve GÜNDÜZ, Turgay; “Üstün Yetenekli Çocukların Değer Yönelimleri ve Eğitimleri”, Değerler ve Uluslar arası Sempozyumu, İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, Kasım 2004, s.26-28.

İŞCAN, D. Canay; “İlköğretim Düzeyinde Değerler Eğitimi Programının Etliliği”, Doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2007.

İNANÇ, Banu. BİLGİN Mehmet, ATICI, Meral; “Gelişim Psikolojisi Çocuk ve Ergen Gelişimi”, Adana: Nobel Kitabevi, 2004.

KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem; “Çocuğun Değeri”, Boğaziçi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1981, 21.

KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem; “İnsan ve İnsanlar”, İstanbul: Evrim Yayınları, 1988.

KARACOŞKUN, M. Doğan; “Dini Gelişim Kuramları”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4, S.4, 2004, s:204.

KIZILÇELİK, Sezgin ve ERJEM, Yaşar; “Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü”, Ankara: Atilla Kitabevi, 1994.

KOHLBERG, Lawrance; 1971. Akt: AKBABA, 2008, s.109.

KOHLBERG, Lawrance; Akt: KARAKAVAK, Ç.2006.

MEHMEDOĞLU, Yurdagül; “Ahlaki ve Dini gelişim”, İstanbul: Morpo Kültür Yayınları, 2004.

MEB.“İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6.-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu”, Ankara, Devlet Kitapları Müdürlüğü, 2005.

MEB.“İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programı”, (4-5-6-7 ve 8.Sınıf). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2010.

http://mevzuat.meb.gov.tr/html/88.html (13.04.2015).

NARVAEZ, Darcia; 2005. Akt: EKŞİ, H, 2006.

SAĞNAK, Mesut; “Örgütlerde Değerler Yönünden Birey-Örgüt Uyumu ve Sonuçları”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 37, 2004,72–95.

ÖZEN, Yener; “ Etik mi? Ahlak mı? Modernite mi? Medeniyet mi?” (Değerler Eğitimine Sosyolojik Bir Bakış) , Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 3, S.5, Nisan 2011, s.66.

ÖZKAN, Recep; “İlköğretim Öğretmenlerinin Himayeci Değerlerle İlgili Görüşleri”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41 (1), 2008, 241-254.

SELÇUK, Ziya; “Gelişim ve Öğrenme”, Ankara: Nobel Yayınları, 2002, s.109.

TAŞPINAR, Mehmet. ve ATICI, Bünyamin; “Öğretim Model, Strateji, Yöntem ve Becerileri: Kavramsal Boyut”, Eğitimi Araştırmaları, 2(8) ,2007, 207-215.

TEZCAN, Mahmut; “Eğitim Sosyolojisi” , Ankara: Bilim Yayıncılık, 1997.

TURAL, Sadık; “Kültürel Kimlik Üzerine Düşünceler”, Ankara: Ecdad Yayınevi, 1992.

YAZICI, Kubilay; “Değerler Eğitimine Genel Bir Bakış”, Türklük Dergisi. XIX, 2007.

YİĞİTTİR, Süleyman; “ İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4 ve 5. Sınıf Değerlerinin Kazanılma Düzeyi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, 2009.

YÖRÜKOĞLU, Atalay; “ Çocuk ve Ruh Sağlığı”, İstanbul: Özgür Yayınları, 1983.

YÜKSEL, Sedat; “Kohlberg ve Ahlak Eğitiminde Örtük Program: Yeni İlköğretim Programlarında Yer Alan Değerleri Kazandırmak İçin Bir Açılım”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, Yıl 5, S.2, 2005, s:329-338.