Shamol energetikasi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
BUXORO MUHANDISLIK-TEXNOLOGIYA INSTITUTI
“ENERGETIKA” FAKULTETI
612-22 EN guruhi talabasi
IKROMOV ILHOMNING
“YO’NALISHGA KIRISH” FANIDAN TAYYORLAGAN
11-AMALIY MASHG’ULOTI

11-AMALY MASHQ MAVZU;SHAMOL ENERGIYASI

Shamol energetikasi — fan va texnikaning shamol oqimining kinetik energiyasidan mexanik, elektr va issiklik energiyasi olishda foydalanish usullarini, nazariy asoslarini ishlab chiquvchi va xalq xujaligida shamol energiyasidan foydalanish tarmoqlari hamda yullarini belgilovchi sohasi. Inson shamol kuchidan kadimdan foydalanib kelgan. Oldiniga uning kuchidan faqat yelkanli qayiqlarda foydalanilgan, keyinchalik (mil. av. 2—1-asr) Misr va Xitoyda shamol tegirmonlari paydo bulgan (qarang Shamol tegirmoni), keyinchalik shamol dvigatellari va qurilmalari yaratilgan. Shamol energiyasidan Quyosh va suv energiyasi bilan birga foydalanish katta ahamiyatga ega. Shamol energetikasi, asosan, 2 qismga bulinadi: shamol texnikasi va shamoldan foydalanish. Shamol texnikasi qismi shamol kuchidan foydalanib ishlovchi texnika vositalari (agregatlari, dvigatellari, qurilmalari) ni loyihalashning nazariy asoslari va amaliy usullarini ishlab chiqish bilan shugʻullanadi. Shamoldan foydalanish qismida shamol energiyasidan samarali foydalanish, shamol qurilmalaridan unumli foydalanish, ularning texnikiqtisodiy kursatkichlarini yaxshilash masalalari va boshqalarning nazariy va amaliy masalalari urganiladi va amalda tatbiq qilinadi. Shamol energetikasi uzining nazariy va amaliy masalalarini urganish va ishlab chiqishda boshqa fan sohalariga, ayniqsa, aerologik tadqiqotlar natijalariga asoslanadi. Boshka energiya manbalaridan foydalanish noqulay va umuman bunday manbalar yoʻq joylarda Shamol energetikasi ishlanmalari juda asqotadi. Oʻrta Osiyeʼda (xususan, Uzbekistonda) dasht, choʻl va chala chullarda Shamol energetikasi texnika vositalari koʻl kelishi mumkin. Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Energetika va avtomatika institutida Shamol energetikasi muammolari bilan ham shugʻullaniladi.
Shamol energetikasi Havoning oqimi bilan hosil qilingan kinetik energiya qayta tiklanadigan energiya (suv energiyasi, bioenergy va boshqalar.). Havo oqimi kinetik energiyasiga shamol energetikasi deyiladi. Havo oqimi tezligi qanchalik baland bo'lsa, kinetik energiya bu qadar ko'payadi. Shamolning kinetik energiyasini aylanadigan harakatga aylantirish uchun shamol tegirmonidan foydalanib, generatorni elektr generatsiyasini rotorni (aerodinamik asosda boshqariladigan pichoqlar) aylanadigan kuchini haydovchi mildan jeneratga uzatish yo'li bilan elektr ishlab chiqarishga yo'naltirish uchun ishlatish mumkin. 2008 yildan boshlab dunyodagi shamol energetikasi taxminan 94,1 mln. KVtni tashkil etadi va etkazib beriladigan quvvat dunyo iste'molining 1% dan oshdi. Ko'pgina mamlakatlar uchun shamol energiyasi asosiy energiya manbai bo'lmasa-da, 1999 yildan 2005 yilgacha to'rt barobardan ziyodroq o'sdi.
Turbina pichoqlarini zamonaviy usulda ishlatish, oqimning mexanik energiyasini elektr energiyasiga aylantiradi va generatorga aylanadi. O'rta asr va qadimgi davrlarda shamol tegirmonlari donni va nasos suvini ishlatish uchun ishlatiladigan mexanik energiyani to'plash uchun ishlatilgan.
Shamol energiyasi yirik shamol energetikasi fermalarida va energiya xavfsizligini ta'minlaydigan joylarda ishlatiladi va mahalliy hayot va rivojlanishga katta hissa qo'shadi.