Türk Halk Müziğinde Ayaklar

İhsan Doğramacı Vakfı

Bilkent Erzurum Laboratuvar Lisesi

2011- 2012 Akademik Yılı

Müzik

Türk Halk Müziğinde Ayak

Öğretmen: Beyza Rabia Çolak

Kemal Vatansever

9-D 216

Türk Halk Müziğinde Ayaklar

Tarih çok eskiye dayanan ve Türk müzik geleneğinin temelini oluşturan Türk Halk Müziği, yapısı bakımından dizi ve karaların çizdiği farklı söyleyiş tarzlarıyla şekillenöiştir. Bunlara Türk Halk Müziğinde “Ayak” olarak adlandırılır. Bu ayaklar bölgelere çok çeşitli dallara ayrılmasına rağmen, başlıca 7 dalda incelenir.


1) Maya Ayağı
Türk Halk Müziğimizde ana dizi olarak adlandırılabilen maya dizisi, La-Mi beşlisi içerisinde seyreder.Yurdumuzun her yöresinda yaygın kullanılır.Fakat doğuda etkisi daha çok gözlenebilir.

2)Hüseyni Ayağı
Hüseyni terimi, Türk Halk ve Türk Sanat Müziğinde de aynı adla anılır. Hüseyni dizisi incelendiğinde, maya dizisinin devamı olduğu gözlemlenir. Yurdun her yöresinde en sık kullanılan ayaklardan biridir. La-La aralığında Sib2 ve Fa# alır.

3)Kerem Ayağı
Adını Aşık Keremden alan bu ayak, çeşitli biçim ve dizelerden oluşmuştur. Engin Kerem, Kesik Kerem ve Yahyalı Kerem olmak üzere üç türe ayrılır.
Kerem dizisinde türkülere çoğunlukla Ege ve Güney Anadoluda rastlanmaktadır.

La ve La aralığında Sib2 Dob ve Fa # alır.

4)Abdal Ayağı
Abadal ayağı ise, Anadoluda sayısı az göçebe halk grubundan oluşmaktadır. Yurdumuzda davul zurna ile düğün yapmak bu ayağa mahsustur.Bu duruma örnek olarak kırşehirin Keskin yöresine yerleş son Anadolu Abdalları gösterilebilir. Daha çok saz ağırlıklıdır. Abdal dizisindeki ezgiler incelediğinde iki değişik dizi ortaya çkar. Bunlar Aydos ve Bozlak dizileridir. Ancak aralarında tavır açısından pek fark olmadıĞı için her ikiside abdal ayağı olarak anılır.
Aydos Dizisi:La-La aralığında Sib2 Mib ve Fa # alır.
Bozlak Dizisi:La-La aralığında Sib2 ve Mib alır.



5)Garip Ayağı
Güney doğu illerimizden Şanlıurfa ve Gaziantep yöresindeki ezgilerin büyük bir çoğunlugu bu ayaktandır.Adını Aşık Garipten aldığı rivayeti vardır.Başka bir söylentiye göre ise ilk dörtlüsü içinde oluşan artık ikili aralığının insan üzerinde bıraktığı dokunaklı, hüzünlü hava bu adla anılmasına neden olmuştur. La-La aralığında Sib ve Do # alır.

6)Kalender Ayağı
Bu dizinin eziklik, çaresizlik, perişanlık havası taşıdığı görülür ve adının buradan geldiği varsayılır. Bu dizide pek fazla eser yoktur. La-La aralığında Sib2 ve Reb alır.

7)Azeri Ayağı
Azeri Ayağına Elazığda Isfahan,Şanlıurfa’da ise geleneksel sanat müziğinde olduğu gibi segah adları verilmektedir.Çoğunlukla azeri ezgiler bu ayaktan olduğu için bu ad verilmiştir.

Si-Si aralığında Mib ve Fa # alır.