1. BÖLÜM: doğa ve insan doğal Unsur

B) Havada Yoğunlaşma Biçimindeki Yağışlar

• 
  Yağmur : Bulutlardaki su zerreciklerinin birleşip su damlaları halinde yeryüzüne düşmesidir.
  
• 
  Kar : Su buharının, yükseklerde 0°C nin altında yavaş yavaş yoğunlaşmasıyla oluşan buz kristalleri yere düşer. Bu tür yağışlara kar denir.
  
• 
  Dolu : Hava sıcaklığının birden bire ve büyük ölçüde azalması sonucu yağmur damlaları donarak buz parçacıkları halinde yere düşer. Bu yağışlara da dolu denir.
  

Yağış oluşum şekilleri :

1. 
   Yamaç(Orografik) Yağışları: Nemli hava kütlelerinin, dağ yamaçlarına çarparak yükselmesi ve soğuması sonucu oluşan yağışlardır.
   

►Dünya'da en çok, Güneydoğu Asya'da, Orta kuşaktaki

karaların batı kıyılarında görülür.

►Türkiye'de ise, Toroslar,Karadeniz Dağları ile Istrancalar'ın kuzeye bakan yamaçlarında fazlaca görülür.
2) Konveksiyon(Yükselim) Yağışları : Yerdeki nemli hava kütlesinin ısınarak yükselmesiyle meydana gelen genellikle sağanak şeklindeki yağışlardır. 

►Ekvatoral bölgelerde görülür.

►Türkiye’de İç Anadolu Bölgesinde Görülür.
3) Cephe(frontal) Yağışları : Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında meydana gelen yağışlardır.

►Dünyada Orta kuşak (60°enlemlerde) fazladır.

►Türkiye’nin genelinde kış mevsiminde görülür.

Yağışların yeryüzüne dağılışı

Genel hava dolaşımı, kara ve deniz dağılışı, yer şekilleri, yükselti ve okyanus akıntıları gibi nedenlerden dolayı yeryüzünün her tarafı aynı oranda yağış almaz.

Yağış haritaları eş yağış eğrileri (izoyetler) ile çizilir. Bu eğriler, yeryüzünde aynı miktarda yağış alan noktaların birleştirilmesiyle elde edilir.

Not: Yağışın yıl içindeki dağılımına yağış rejimi denir.

En yağışlı Bölgeler : Ekvatoral Bölge,Muson bölgesi ve orta kuşak karalarının batı kıyıları.
En Kurak Bölgeler : Dönenceler civarı, çevresine göre alçakta kalmış yerler,Kutup çevreleri ve orta kuşak karalarının dağlarla çevrili iç kısımları.
E.YERYÜZÜNDEKİ İKLİM TİPLERİ VE BİTKİ ÖRTÜSÜ

Dünya'nın hemen her bölgesinin kendine özgü bir iklimi bulunmaktadır. Ancak, benzer iklim özelliklerine sahip alanlar büyük iklim kuşakları oluştururlar. Binlerce km² lik sahaları etkileyen büyük iklim gruplarına makro klima adı verilmektedir. İklimleri gruplandırırken daha çok sıcaklık ve yağış özellikleri dikkate alınmıştır. Buna göre;

SICAK KUŞAK İKLİMLERİ

1-Ekvatoral(Tropikal)İklim :

Ekvator ve çevresinde, 0°-10°Kuzey ve Güney enlemleri arasında görülür.Yıllık Ort. Sıcaklık 25°C civarındadır.Yıllık sıcaklık farkı 2-3°C yi geçmez. Yıllık yağış miktarı 2000 mm den fazladır.Yağış rejimi:her mevsim yağışlıdır.Ekinoks tarihlerinde sıcaklıklar ve yağışlar maksimuma çıkar.Doğal Bitki Örtüsü, yıl boyunca yeşil kalan gür ve geniş yapraklı yağmur ormanlardır.Görüldüğü yerler: Amazon ve Kongo havzası,Güney Doğu Asya adaları vb…

2-Suptropikal(Savan) İklim :

10°-20° Kuzey ve Güney enlemleri arasında görülür.Ayrıca Ekvatoral iklim bölgesindede yüksek yerlerde görülür.Yıllık ortalama sıcaklık 20°C civarındadır.Yıllık Sıcaklık Farkı: 4-5°C dir.Yıllık yağış miktarı:1000-2000 mm arasındadır.Yağış rejimi:Yazlar yağışlı kışlar kuraktır.Doğal Bitki örtüsü Yüksek boylu ve gür otlardan oluşan savanlardır.Görüldüğü yerler: Sudan,Çad,Nijerya,Mali,Bolivya,Kenya gibi yerlerdir.

3-Muson İklimi :

Muson rüzgarlarının etki alanlarında görülür.Yıllık ort.Sıcaklık:15-20°C dolayındadır.Yıllık sıcaklık farkı10°C kadardır.Ortalama yağış 2000mm civarındadır.Yağış Rejimi; Yazları yağışlı,kışlar kuraktır. Muson iklim bölgesi için Bölgeler arasında farklılıklar vardır.Doğal bitki örtüsü : Muson ormanlarıdır.Görüldüğü yerler :Güney,G.Doğu ve Doğu Asya…

4-Çöl İklimi :

Sıcaklık ve yağış dağılışı düzensizdir.Yağış 250 mm altındadır. ve genelde sağanak yağışlar görülür.Günlük sıcaklık farkı;40-50°C yi bulur.Doğal bitki örtüsü bazı kurakçıl bitkiler ve kaktüstür.Dönenceler civarı,Asya ve K.Amerikanın iç kısımları,G.Amerikanın güneyi ve Avustralya’da görülür.

ILIMAN KUŞAK İKLİMLER

1-Akdeniz İklimi :Genel olarak 30°-40°enlemleri arasında görülür.Yazları sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlıdır.Yıllık Ort. Sıcaklık:15-20°C civarındadır.Doğal Bitki örtüsü makidir.Bu iklim:Akdeniz çevresinde,Afrika’nın güneyindeki Kap bölgesi,Avustralya’nın güneybatısı,Orta Şili ve Kaliforniya da görülür.
2-Okyanusal İklim : Genel olarak Orta Kuşak karalarının batı kıyılarında görülür.Her mevsim yağışlıdır.Doğal Bitki örtüsü yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlardır.Avrupa ve Kanada’nın batı kıyılarında görülür.
3-Karasal(Step) İklimi:Genel olarak Orta kuşaktaki karaların iç kısımlarında deniz etkisine uzak bölgelerde görülür.Kışlar çok soğuk ve uzun geçer,yazlar ise sıcak geçer.En fazla yağış ilk baharda ve kışın görülür.Doğal bitki örtüsü bozkırdır.

Kutuplara yakın yerlerde etkili olan sert karasal iklimde yıllık sıcaklık farkları çok yüksektir ve yağışın büyük kısmı yazın düşer.Bu iklimde doğal bitki örtüsü İğne yapraklı ağaçlardan oluşan(Tayga)ormanlarıdır.İskandinavya yarım adası,Sibirya ve Kanada da görülür.
SOĞUK KUŞAK İKLİMLERİ

1-Tundra İklimi :

Genel olarak 65-80°Kuzey enlemleri arasında görülür.Sıcaklık çok düşüktür.(En sıcak ay 10°C yi geçmez).Yıllık Sıcaklık farkı ise 65°C bulur.Yıllık yağış 200-250 mm kadardır.En fazla yağış yazın düşer. Doğal bitki örtüsü;çalı ve yosunlardan oluşan tundralardır.Tundra İklimi Avrupa’nın kuzeyi,Kuzey Sibirya,Kuzey Kanada,Grönland adası kıyılarında görülür.

2-Kutup İklimi :

Karlar ve buzullarla kaplı Kutup bölgelerinde görülür.Sıcaklık ortalaması yıl boyunca 0°C nin altındadır.Yıllık sıcaklık farkı 30°C civarındadır.Yağışlar son derece az ve kar şeklindedir. Ortalama yağış 200 mm civarındadır. Bitki örtüsü yoktur. Soğuk çöller olarak bilinen Antarktika,Kuzey Kutbu ve Grönland’ın iç kısımlarında görülür.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1-Atmosferi oluşturan gazların %99’nun yüzeye yakın alt kısımlarda bulunmasının temel nedeni nedir?

2-İklim olaylarının sadece Troposfer katında görülmesinin nedeni nedir?

3-İklimin doğal sistemler üzerine etkileri nelerdir?

4-Sıcaklıkların bölgeden bölgeye değişmesinde etkili olan faktörler nelerdir?

5-Güneşe bakılı yamaçlarda yaşanan olaylar nelerdir?

6-Kuzey yarım kürede sıcak ve ılıman kuşağın geniş olmasının nedi nedir?

7-Dinamik basınçların ortaya çıkmasının temel nedeni nedir?

8-Alçak basınç merkezlerinde hava nasıldır?

9-Rüzgarı ortaya çıkaran temel faktör nedir?

10-Muson rüzgarlarına neden devirli rüzgarlar denir?

11-Havadaki subuharının yoğuşması için hangi şartların gerçekleşmesi gerekir?

12-Ülkemiz hangi makro iklimlerin etkisinde kalır?