1. Interfaol ta’lim usullarining nazariy asoslari

Mundarija.
Kirish……………………………………………………………………………2
1. Interfaol ta’lim usullarining nazariy asoslari………………………………...7
1.1 Boshlang'ich sinflarda interfaol ta’limning asosiy tamoyil, shakl va omillari…………………………………………………………………………7
1.2 Interfaol ta’lim texnologiyasi………………………………………………12
1.3 Interfaol metodlar va ularning mohiyati…………………………………...15
2. Ot so'z turkumini o'rgatishda interfaol usullar………………………………19
2.1 Otlarda son mavzusini o‘rganish usuli……………………………………..19
2.2 Otlarda “Egalik qo‘shimchalari” mavzusini o‘rganish usuli………………20
2.3 Otlaning kelishik qo‘shimchalari bilan qo‘llanilishini o‘rganish usuli……23
3. Boshlang'ich sinflarda ona tili darslarida qo'llaniladigan interfaol usullarning samaradorligini aniqlash bo'yicha eksperimental tadqiqotlar………………….30
3.1 "Ot" mavzusini o'rganish mazmuni va ketma-ketligini aniqlash uchun O’zbek tili bo'yicha dasturlar va darsliklarni tahlil qilish………………………………30
3.2 Otlarning hollarini o'rganish bo'yicha uslubiy tavsiyalar..............................36
3.3 Eksperimental natijalar……………………………………………………..44
Xulosa………………………………………………………………………….50
Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………………………...52
Ilovalar………………………………………………………………………….54

KIRISH
2-sinfda “Otlar son” mavzusi, ya’ni otlarning birlik va ko‘plikda qo‘llanishi ustida ishlash jarayonida o‘quvchilarda;
1)birlik va ko‘plikda qo‘llanilgan otlani ma’nosi va qo‘shimcha orqali farqlash.
2)birlikdagi otdan ko‘plik sondagi ot va aksincha, ko‘plikdagi otdan birlik sondagi ot hosil qilish.
3)gapda so‘zlarning bog‘lanishini hisobga olgan holda, otlardan nutqda to‘g‘ri foydalana olish ko‘nikmalari shakllantiriladi.
Otlarning birlik va ko‘plikda qo‘llanishi taqqoslash usulidan foydalanib tushuntiriladi. Buning uchun bir predmetni va shunday bir necha predmetni bildiradigan otlar taqqoslanadi: Qalam-qalamlar, nok-noklar kabi. Suxbat asosida nok so‘zi nechta (1 ta) predmetni va noklar so‘zi nechta (2 va undan ortiq) predmetni bildirishni aniqlanadi. (boshqa so‘zlar bilan ham shunday ashlanadi) Oddiygina xulosa chiqariladi va umumlashtiriladi; agar otlar bir predmetni bildirsa birlikda, 2 va undan ortiq predmetni bidirsa ko‘plikda qo‘llaniladi. Ko‘plikdagi otni yasash uchun birlikdagi otga -lar qo‘shimchasi qo‘llaniladi. Birlikdagi otlar kim? Yoki nima? So‘rog‘iga, ko‘plikdagi otlar esa kimlar? Yoki nimalar? So‘rog‘iga javob bo‘ladi.
Bu sinf o‘quvchilariga faqat birlikda qo‘laniladigan otlar, birlik shaklida qo‘llangan armiya, qo‘shin, xalq kabi otlar ko‘plik ma’nosini anglatadigan ma’nosi maxsus tushuntirilmaydi. Agar o‘quvchilar bu haqda savol bersalar, sodda shaklda tushuntirish mumkin.
Otlarning birlik va ko‘plikda qo‘llanilishini kuzatish aslida so‘z formasi ustida ishlashning boshlang‘ich bosqich hisoblanadi. Bunda o‘quvchilar otlarni ko‘plik qo‘shimchasi bilan o‘zgartirish, ya’ni otga forma yasovchi qo‘shimcha qo‘shish bilan so‘zning leksik ma’nosi o‘zgarmasligiga ishonch hosil qiladilar.
“Otlarda egalik qo‘shimchalari” mavzusi boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun murakkab hisoblanadi. Chunki bu mavzu o‘rganulgunga qadar, bolalar “shaxs” tushunchasi bilan xali tanishtirilmagan, kishilik olmoshlari hali o‘rganmagan bo‘ladilar. O‘quvchilarga egalik qo‘shimchasi predmet birlik va ko‘plikdagi 3 shaxsdan biriga tegishli ekanini bildirishini tushuntirish qiyin. Shularni hisobga olib, o‘quvchilarni otlarda egalik qo‘shimchalari bilan tanishtirishda o‘qituvchi ishni sarlavhadagi “Egalik” so‘zining leksik ma’nosini tushuntirishdan boshlashi maqsadga muvofiq: ega bo‘lish, qarashlilik, tegishlilik, oidlilik ma’nolarini bildiradi. Egalik qo‘shimchasi deyiaganda biror narsaga ega bo‘lishni, shu narsa tegishli, shu narsaning egasi ekanini bildiradigan qo‘shimchalar tushuniladi. Otlar egalik qo‘shimchalari bilan qo‘llaniladi. Otga qo‘shilgan egalik qo‘shimchasi shu ot ifodalangan predmetning kimgadir qarashli ekanini, shu predmetni egasi ekanini bildiradi; kecha o‘qigan kitobim juda qiziqarli ekan. Sening kitobing ham qiziqarlimi? Ra’noning kitobi ham qiziqarli edi.
Kitobim, kitobing, kitobi so‘zlari so‘z tarkibiga ko‘ra taxlil qilinadi va o‘quvchilar kitob-o‘zak, -im, -ing, -i qo‘shimchalari qo‘shimcha ekanini aniqlaydilar.
O‘qituvchi kitobim va kitob so‘zlarini taqqoslashni, -im qo‘shimchasining ma’nosi haqida o‘ylab ko‘rishni topshiradi, muammoli vaziyat yaratadi. Bolalar qo‘shimchaning ma’nosi haqida fikr yuritadi. Ammo kitobim so‘zining ma’nosiga (mening kitobim –kitob meniki) tushunsalar ham, fikrlarini shakllantirib aytib berolmaydilar. O‘qituvchi qisqa tushuntiradi. Tilda 3 ta shaxs mavjud; so‘zlovchi yoki 1-shaxs, tinglovchi yoki 2-shaxs, o‘zga yoki 3-shaxs.
Hozir men sizga so‘zlayapman, tushuntirayapman, demak, men so‘zlovchi, hozir siz meni (tushuntirayotgan mavzuni) tinglayapsiz demak, siz (sen) tinglovchi, hozir tinglashga qatnashmayotganlar ham bor, u (ular) – o‘zga hisoblanadi. Siz otlar birlik va ko‘plik sonda qo‘llanilishini bilasiz. Ma’lumki, biror narsa bir shaxsga yoki 2 va undan ortiq shaxsga tegishli bo‘lishi mumkin. Mana shu ma’nolarni, ya’ni biror predmetning birlik yoki ko‘plikdagi 3 shaxsdan biriga qarashli ekanini otga qo‘shilgan egalik qo‘shimchalari bildiradi. Masalan, kitobim so‘ziga qo‘shilgan, siz aniqlangan –im qo‘shimchasi kitobning 1-shaxsga taalluqli ekanini, ya’ni kitobning egasi 1-shaxs ekanini bildiradi. (-im, -ing, -i qo‘shimchalari ham shunday tushuntiriladi) Qisqa shunday xulosa chiqariladi; Otlarga qo‘shilgan mana shunday qo‘shimchalar egalik qo‘shimchalari deyiladi. Egalik qo‘shimchalari tegishlilik, egalik ma’nosini bildiradi.
Egalik qo‘shimchalari otlarga 2 xil variantda qo‘shiladi. Oxiri unli bilan tugagan otlarga –m, -ng, -si, -miz, -ingiz, -si egalik qo‘shimchalari, oxiri undosh bilan tugagan otlarga –im, -ing, -i, -imiz, -ingiz, -i egalik qo‘shimchalari qo‘shiladi. Shundan so‘ng o‘quvchilar “O‘zbek tili” darsligidagi qoidani o‘qiydilar. Jadvalni taxlil qiladilar.
"O'zaro ta'sir" tushunchasi (inglizcha Interaction so'zidan) birinchi marta sotsiologiya va ijtimoiy psixologiyada paydo bo'ldi. Ramziy interaksionizm nazariyasi (asoschisi amerikalik faylasuf J. Mid) shaxsning rivojlanishi va hayotiy faoliyatini, boshqa odamlar bilan muloqot va oʻzaro munosabatda boʻlgan vaziyatlarda shaxs tomonidan uning “men”ini yaratishni hisobga olish bilan tavsiflanadi. 1].
Interfaol ta'lim - bu o'quv jarayonini tashkil etishning alohida shakli bo'lib, uning mohiyati bilim, g'oyalar va faoliyat usullarini almashishda hamma uchun umumiy, ammo muhim muammolarni hal qilish uchun o'quv materialini o'zlashtirish bo'yicha talabalarning birgalikdagi faoliyatidir.
Ushbu ishning maqsadi pedagogika va psixologiya nuqtai nazaridan yangi, qiziqarli, samaraliroq, interfaol usullarni ishlab chiqishdan iborat bo'lib, ular talabalarning turli psixofiziologik xususiyatlarini o'z ichiga oladi va o'qitish va tarbiya jarayonida maksimal natijalar beradi. zamonaviy maktab.
Tadqiqot maqsadlari:
- ona tilini otlarni o'qitish nazariyasi va amaliyotida interfaol o'qitish usullaridan foydalanish muammosi holatini tahlil qilish;
- ona tilini o'qitishning interfaol usullaridan foydalangan holda maktab o'quvchilarini rivojlantirish samaradorligini oshirish shartlarini aniqlash;
- ona tilini ot so’z turkumini interfaol o'qitish texnologiyasini tashkil qilish uchun shart-sharoitlarni ishlab chiqish;
- yaxlit pedagogik jarayonga kiritish orqali ona tilini chet tili sifatida interfaol o'qitish texnologiyasini sinab ko'rish.
Tadqiqot ob'ekti - boshlang'ich maktab o'quvchilariga ona tilini o'rgatishning interfaol usullari.
Tadqiqot mavzusi ona tilini o'qitishning interfaol usullaridan foydalanish orqali talabalarni rivojlantirish jarayonidir.
Bitiruv malakaviy ishi mavzusining yangiligi ona tili darslarida interfaol o'qitish uslublari va usullarini amaliy qo'llashdadir.
3.3 Eksperimental natijalar
Tadqiqotning metodologik va nazariy asoslari quyidagilar edi:
- maktabda boshlang'ich ta'limning didaktika, psixologiya, metodikasi bo'yicha ishlar;
- umumta'lim muassasalarida ona tilini o'rganish dasturlari;
- kognitiv qiziqishlarni rivojlantirish muammolari bo'yicha tadqiqotlar;
Asosiy tadqiqot usullari quyidagilar edi:
- tadqiqot muammosi bo'yicha psixologik, pedagogik va maxsus adabiyotlarni o'rganish va tahlil qilish;
- turli didaktik materiallar mazmunini tahlil qilish;
- sinfda o'quvchilarning o'quv faoliyatini nazorat qilish.
- ona tili darsida taklif etilayotgan interfaol materiallarning samaradorligini aniqlash uchun mo'ljallangan pedagogik tajriba.
Bitiruv malakaviy ishi kirish, 3 bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovalardan iborat.¹