1-mavzu: elektr zanjirlari va ularni elementlari


-MAVZU: IMPULSLI TEXNIKA ELEMENTLARI. QUVVAT



Yüklə 1,92 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə51/92
tarix03.02.2022
ölçüsü1,92 Mb.
#114197
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   92
elektrotexnika va elektronika

 

13-MAVZU: IMPULSLI TEXNIKA ELEMENTLARI. QUVVAT 

KUCHAYTIRGICHLAR VA KUCH O`ZGARTIRGICHLAR. 

Reja: 

1. 

Impulsli sistema nima vazifani bajaradi. 

2. 

Komparator va multivibiratorlar. 

3. 

Quvvat kuchaytirgichlar va kuch o`zgartirgichlar. 

Impulsli  qurilmalarni  ishida  qisqa  muddatli  signallar,  pauzalar  bilan  almashib  turadi. 

Impulasli qurilmalar quyidagi afzalliklarga ega. 

1. 


Ilpuls  rejimida  ishlaydigan  kichik  quvvatli  qurilma  yordamida  ilpuls  ta`sir  etayotgan 

qisqa muddat ichida katta quvvatga ershish mumkin. 

2. 

Ilmuls rejimida ishlaganda yarim o`tkazgichli sxemalar “kalit” rejimida ishlaydi, yani 



qurilma  ikki  holatdan  (“ulangan  yoki  uzilgan”)  birida  bo`ladi.  Natijada  yarim 

o`ztkazgichli asboblar parametrlarini o`zgarishiga haroratni ta`siri kamayadi. 

Murakkab impuls qurilmalari integral mikrosxemalarga jamlangan elementlardan tuzilgan. 



 

47 


Elektr ilpulsi deb qisqa vaqt ichida o`zgarmas qiymatdan farq qiluvchi tok yoki kuchlanishga 

aytiladi. Bir sekund ichida impulslar soni ilpuls chastotasi 

)

(



deb ataladi.

T

1



 

bu erda: 



T

impuls davri. 

Shakliga qarab impulslar tog`ri burchakli, trapesional. Eksponensional, arrasimon va boshqa 

turlarga bo`linadi(1-rasm a, b, v, g).  

 

 

1-rasm. Turli shaklli impulslar. 



Elektron  kalit  sifati diodlar, elektron lampalar, tranzistorlar ishlatiladi.  Bunda element  faqat 

ulangan va uzilgan holatda bo`lishi mumkin. Ulangan holatda element qarshiligi 

0



R



, uzilgan 

holatda  esa 



R



deb  hisoblanadi.  Shunga  qarab  chiqishda  signal  “bor”  yoki  “yo`q”  deyish 

mumkin. Tranzistorlarda kalitni ishlashi bilan tanishamiz (2-rasm a). 

 

 

 



2-rasm. Tranzistorli ulanish sxemasi (a) va uni xarakteristikasi. 

Tranzistorni ulanish sxemasi kuchaytirgich kaskadidagi kabi bo`lib, T tranzistor kalit rejimini 

ishlaydi. Uzish rejimida baza toki 

,

0



1



Jb

potensial esa manfiy bo`lib, kollektor toki katta emas 

)

(



0

1

k



k

J

J



K

qarshiligidagi  kuchlanishni  pasayuvi  juda  kichik  va  kollektordan  olinayotgan 

kuchlanish 



K

K

E

U

1



(A nuqta).  

To`yinish  rejimida  bazaga  musbat  potensial  beriladi,  baza  toki 



b

kir

b

R

U

J

/



kollektor  toki 

,

/



2

K

K

K

R

E

J

kollektor  potensiali  esa 



.

0

2





K

U

O`zish  rejimidan  to`yinish  rejimiga  otish  ro`y 

beradi.  Demak  baza  potensiali  oshganda  kollektor  potensiali  kamayadi.  Bunday  kalit 

invertirlovchi deyiladi. 

Impulasli  rejimda  ishlovchi  qurilmalardan  biri  komparaterdir.  U  yakka  signalni  o`zaro 

taqqoslash  uchun  ishlatiladi  (3-rasm).  Komparator  impulsli  rejimda  ishlayotgan  operasion 

kuchaytirgichlar asosida quriladi. 



 

48 


 

3-rasm. Komparatorlar sxemasi. 

Komparatorlar EXM larda, turli o`zgartirgichlarda signal taqqoslash uchun ishlatiladi. 

Komparatorlar  asosida  multivibratorlar  quriladi.  Multivibrator  deb  to`g`ri  burchakli 

sinussimon tebranishlar generatorga aylanadi (4-rasm).  

Multivibratorlar  simmetrik,  nosimmetrik  vibratorlarga  bo`linadi.  Multivibratorlar  o`z  o`zini 

uyg`otishda ishlayi. 

 

4-rasm. Multivibratorlar sxemasi. 



Bu erda 

0

kirish signali. 

Impulsni davomiyligi 

ga

R

1

va 



Sga

bog`liq. 




Yüklə 1,92 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   92




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin