1. Xoja Ahror Valiy hayoti va faoliyati haqida "Volidiya"ning yozilish sabablari va she‘riy tarjimasa

«Volidiya» she’riy tarjimasida tariqat odobi haqida

Bajardi:408-guruh talabasi Xosilova Dinora

Reja:
1.
Xoja Ahror Valiy hayoti va faoliyati haqida
2.
"Volidiya"ning yozilish sabablari va she‘riy tarjimasa
3.
"Volidiya" asarida tariqat odobi haqida
Xoja Ahror Valiy
(1404-1490)

• Xoja Ahror tariximizning XV asrida Movarounnahr va Xurosonda Temuriylar sulolasi hukmronlik
• qilgan davrda yashadi. Bu davr ilmning turli soha mutaxassislari – tarixchi, faylasuf, san’atshunos,
• iqtisodchi, adabiyotshunos va tilshunos olimlar tomonidan, garchi davrning hamma masalalari to’liq
• va xolisona yoritilgan deb bo’lmasa-da, o’rganilgan. Xoja Ahror Amir Temur umrining so’ngida
• dunyoga kelib, uning hayoti Movarounnahrda Xalil sulton, Mirzo Ulug’bek, Abdullatif, Mirzo Abdullo,
• Sulton Abu Sa’id, Sulton Ahmad, Xurosonda esa Shohrux, Abulqosim Bobur, Sulton Abu Sa’id va
• Husayn Boyqaro hukmronliklari davriga to’g’ri keladi.

Biz Xoja Ahror tarjimai holi va fazilatlarini bayon etishda asosan Muhammad Qozining «Silsilat ul orifin» asariga tayanamiz. Buning sababi shundan iboratki, Xoja Ahror tirikligi vaqtidayoq o’zi haqida biror narsa yozishni Muhammad Qozidan so’ragan ekan. Muhammad Qozi kim edi va Nega Xoja Ahror unga bu ishni amalga oshirishni go’yo vasiyat qilgan? Muhammad Qozining tarjimai holi va Xoja Ahror bilan munosabatiga doir ma’lumotlar uning
tomonidan yozilgan «Silsilat ul-orifin» kitobida hamda XVII asr oxiri va XVIII asr boshlarida yaratilgan
«Tarixi kasira»da mavjud
Zahiriddin Muhammad Bobur Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiylar kabi hazrati Xoja Ubaydulloh bilan bevosita muloqotda bo’lmagan. Chunki uning ijtimoiy faoliyati asosan Xoja Ubaydullohning vafotidan keyin boshlanadi. Ammo u yoshligidan umrining oxirigacha hazrati Xoja Ubaydulloh, uning tariqati va xonadoni haqida yaxshi ma’lumotga ega bo’libgina qolmay, balki bu xonadonga alohida hurmat bilan qarar, hazrat Xoja Ubaydullohning ruhidan hamisha madad istar, uning asarlarini o’qir va hatto, «Volidiya» nomli asarini turkiy tilga she’riy tarjima ham qilgan edi. Shu jihatdan «Boburnoma»ga murojaat qilinsa, unda Boburning hazrati Xoja Ubaydulloh, uning farzandlari bilan bog’liq bo’lgan turli mulohazalarni uchratish mumkin.
Bobur, dunyoga kelgan oilada Xoja Ubaydullohning e’tibori katta bo’lgach, Bobur ham yoshligidan ana shu ruhda tarbiyalanib, voyaga yetgan edi. Bobur o’zining faoliyati davomida Xoja Ubaydulloh, uning mavqyei, unga nisbatan munosabatlar va avlod taqdirini yaxshi o’rganib bordi. Shuning natijasida katta amakisi Sulton Ahmad mirzo haqida gapirganda ham bu masalaga alohida e’tibor qilib, Sulton Ahmad mirzoning ham «hazrati Xoja Ubaydullohga irodati bor edi. Hazrati Xoja (anga) murabbiy va muqavviy edilar», – deb uqtiradi («Boburnoma», 74–75 betlar).