14 Mart 1888'de İstanbul'da doğdu. 18 Temmuz 1965'te İstanbul'da yaşamını yitirdi. Romancı, öykü yazarı ve gazeteci

Refik Halit Karay

• 
  Hayatı
  
• 
  Edebi kişiliği
  
• 
  Eserleri
  

Miray Kurnaz

11-D / 516

HAYATI

14 Mart 1888'de İstanbul'da doğdu. 18 Temmuz 1965'te İstanbul'da yaşamını yitirdi. Romancı, öykü yazarı ve gazeteci.

Anadolu yaşamını anlatan öyküleri ve Kurtuluş Savaşı'na karşı tutumuyla tanınır.Vezneciler'de Şemsü'l-Maarif ve Göztepe'de Taş Mektep'te öğrenim gördü. Özel ders aldı. Mekteb-i Sultani'yi (Galatasaray Lisesi) bitirdi.

1907'de Hukuk Mektebi'ne başladı. Maliye Nezareti'nde Devair-i Merkez Kalemi'ne katip olarak girdi.2'nci Meşrutiyet'in ilanından (1908) sonra memurluğu bırakarak Serveti Fünun'da ve Tercüman-ı Hakikat'te yazmaya başladı.

1909'da Son Havadis adıyla bir gazete kurdu, 15 sayı yayınladı. Fecri Ati Topluluğu'na katıldı. "Kalem" ve "Cem" mizah dergilerinde "Kirpi" takma ismiyle siyasi mizah yazıları yazdı. 1912'de İttihat ve Terakki'nin istenmeyenler listesine girdi, Sinop'a sürgüne gönderildi. 1918'de Ziya Gökalp'in çabalarıyla İstanbul'a döndü. Robert Kolej'de Türkçe öğretmenliği yaptı.

Vakit, Tasvir-i Efkar ve Zaman gazetelerinde makaleleri yayınlandı. Damat Ferit Paşa'nın dostluğu sayesinde, mütarekeden hemen sonra Hürriyet ve İtilaf Fırkası'na katıldı.

1919'da Posta ve Telgraf Umum Müdürü oldu. İzmir'in işgalinden sonra Anadolu Hareketiyle İstanbul Hükümeti arasında yaşanan telgraf krizinde İstanbul Hükümeti'nin tarafını tuttu. 1922'de Aydede mizah gazetesini çıkardı. İstanbul'un düşman işgalinden kurtarılışının ardından 1922'de Beyrut'a kaçtı.15 yıllık kaçak hayatından sonra 1938'de af çıkarılmasıyla yurda dönebildi. Yeniden gazeteciliğe başladı. Gazetelerde yazılar yazdı, Aydede dergisini tekrar çıkardı.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

• 
  1909 yılında, Fecr-i Ati topluluğuna katılan yazar, sanat an­layışının zaman içinde değişmesiyle Milli Edebiyat Dönemi özel­likleri gösteren eserler kaleme almıştır.
  
• 
  Öykü,roman,anı, deneme, tiyatro,fıkra,mizah...türlerinde eser veren sanatçı Türkçeyi büyük bir başarıyla kullanmıştır.
  
• 
  Kalem dergisinde “Kirpi” imzasıyla mizahi yazılar yazmıştır.
  
• 
  Refik Halit Karay, edebi eserleri ile tanındığı gibi aynı za­manda siyasi mizah yazılarıyla da ünlüdür. Ancak, herhangi bir politik görüşü savunmaz. Buna rağmen, dönemin siyasal iktida­rına yönelttiği eleştiriler nedeniyle, 1916 yılında Çorum’a sürülür; bu sürgün, onun ünlü eseri “Memleket Hikâyeleri”nin zeminini hazırlar.
  
• 
  Aydede adlı mizah dergisinde Milli Mücadele aleyhine yazdığı yazılar nedeniyle Beyrut ve Halep'te 15 yıl sürgün kalmıştır.
  
• 
  1909 yılında öykü yazmaya başlayan ve edebiyatımızda öy­kü türünün önemli sanatçılarından olan Refik Halit Karay, sana­tının ilk yıllarında Servet-i Fünûn topluluğunun etkisindedir. Ay­rıca, Fransız edebiyatını yakından takip ettiğinden, realizm ve natüralizmin özellikleri, yazarın öykülerinde kendini belli eder.
  
• 
  Maupassant tarzı (olay) öyküler veren yazarın eserlerinde, kah­ramanlar yaşadıkları çevre ile birlikte ele alınırlar. Realizmin önemli özelliklerinden biri olan gözleme, özellikle Memleket Hi­kâyeleri adlı eserinde, çok sık rastlanır.
  
• 
  Yazarın en önemli özelliklerinden bi­ri ise, merak unsurunu çok sık kullanmasıdır.
  
• 
  Fransız edebiyatından Guy de Maupassant’ı, Türk edebiya­tında ise Halit Ziya ve Hüseyin Cahit’i örnek alan yazarın ilk öykülerinde yerel tipler ve konular anlatılır.
  
• 
  Teknik bakımdan olduk­ça güçlü olan öykülerinde olaylar, toplumu ve bireyi yakından il­gilendiren sosyal olaylardır.
  
• 
  Sanatçının en bilinen eseri, yazarın 1908-1919 yılları arasın­da yazdığı ve 17 öyküden oluşan “Memleket Hikâyeleri' dir. Bu eserdeki kahramanlar genellikle orta tabakaya ait insanlardır.
  
• 
  Batıya ait tekniklerle yerli sorunları ve Anadolu insanının hayatı­nın anlatıldığı bu öyküler, o döneme kadar ele alınmayan konu­ların anlatılması ve konuşma diline ait her sözcüğün kullanılması bakımından oldukça önemlidir.
  
• 
  Yurt dışında, sürgünde iken yazdığı öykülerini topladığı “Gur­bet Hikâyeleri” adlı eseri de edebiyatımız için oldukça önemlidir.
  
• 
  Refik Halit Karay’ın ilk romanı, “İstanbul’un İçyüzü” adlı eseridir. Bu romanda; ana olay yoktur, birbirinden bağımsız olaylar ve kişiler ayrı ayrı bölümlerde verilmiştir, eski ve yeni ya­şam tarzları karşılaştırmıştır. Bu bakımdan bu roman, edebiya­tımıza büyük bir yenilik kazandırmıştır.
  
• 
  Yazarın bir diğer romanı ise Bugünün Saraylısı adını taşır. Bu romanda; II. Dünya Savaşı sırasında, İstanbul’da yaşayan yabancılara verilen yüksek değer ve yabancı hayranlığı anlatılır. Psikanaliz içeren bölümler de vardır.
  

ESERLERİ

ROMAN:

• 
  İstanbul'un İçyüzü (1920)
  
• 
  Yezidin Kızı (1939)
  
• 
  Çete (1939)
  
• 
  Sürgün (1941)
  
• 
  Anahtar (1947)
  
• 
  Bu Bizim Hayatımız (1950)
  
• 
  Nilgün (3 cilt, 1950-1952)
  
• 
  Yeraltında Dünya Var (1953)
  
• 
  Dişi Örümcek (1953)
  
• 
  Bugünün Saraylısı (1954)
  
• 
  2000 Yılının Sevgilisi (1954)
  
• 
  İki Cisimli kadın (1955)
  
• 
  Kadınlar Tekkesi (1956)
  
• 
  Karlı Dağdaki Ateş (1956)
  
• 
  Dört Yapraklı Yonca (1957)
  
• 
  Sonuncu Kadeh (1965)
  
• 
  Yerini Seven Fidan (1977)
  
• 
  Ekmek Elden Su Gölden (1980)
  
• 
  Ayın On Dördü (1980)
  
• 
  Yüzen Bahçe (1981)
  

ÖYKÜ:

• 
  Memleket Hikayeleri (1919)
  
• 
  Gurbet Hikayeleri (1940)
  

MİZAH:

• 
  Sakın Aldanma İnanma Kanma (1915)
  
• 
  Kirpinin Dedikleri (1918)
  
• 
  Ago Paşa'nın Hatıratı (1918)
  
• 
  Ay Peşinde (1922)
  
• 
  Tanıdıklarım (1922)
  
• 
  Guguklu Saat (1925)
  

GÜNCE:

• 
  Bir İçim Su (1931)
  
• 
  Bir Avuç Saçma (1939)
  
• 
  İlk Adım (1941)
  
• 
  Üç Nesil Üç Hayat (1943)
  
• 
  Makyajlı Kadın (1943)
  
• 
  Tanrıya Şikayet (1944)
  

ANI:

• 
  Minelbab İlelmihrab (1946)
  
• 
  Bir Ömür Boyunca (1980)
  

ÖZETLER

Memleket Hikâyeleri: Yatık Emine hikâyesinde kötü yola düşmüş Emine isimli bir kadının dramı anlatılır. Yaşadığı hayat nedeniyle çevresinde istenmeyen kişi olan Emine’nin sürgünlerle ve aşağılanmalarla geçen hayatı soğuktan ve açlıktan ölmesiyle son bulur.

Sus Payı’nda Hidayet Bey isimli birinin fabrikasında çalışan Hasip Efendi’nin, kötü çalışma koşullarını protesto etmesi ancak patronun yaptığı zamla susması anlatılır.

Şeftali Bahçeleri’nde Anadolu’da hiçbir iş yapmayan, gününü gün eden memurların durumundan rahatsız olan Âgâh Bey’in bir süre sonra onlara benzemesi işlenir.

Koca Öküz’de Hacı Mustafa’nın satın aldığı öküzü yerinden kımıldatamaması ama aynı öküzün kesilmeye götürülürken birden canlanması hikâye edilir.

Kuvvete Karşı’da İstanbul’da görevli Amerikan denizcilerinin Suphi isimli bir gencin kız arkadaşına sataşmaları üzerine Suphi’nin önce bir şey yapmaması ama daha sonra geri dönerek onurunu kurtarmak istemesi fakat feci şekilde dövülmesi anlatılır.

Cer Hocası hikâyesinde Mülkiye mezunu Asım’ın işsiz kalması nedeniyle İstanbul’un dışındaki köyleri dolaşarak geçici hocalık yapması anlatılır.

Garip Bir Hediye’de Feridun isimli bir gence hayatını kurtardığı bir Yahudi’nin hediye ettiği bir tıraş fırçasının önce değersiz zannedilmesi ama daha sonra sapından iki değerli taşın çıkması hikâye edilir.

Bir Saldırı’da savaştan dönen bir adamın açlık ve yoksullukla pençeleşmesi yüzünden Hayrullah Efendi adlı bir adamı yalnızca bir ekmek parası için gasp etmesi, onun bu durumunu öğrenen Hayrullah Efendi’nin adama yardım göndermesi işlenir.

Ayşe’nin Yazgısı’nda annesi ile yalnız yaşayan Ayşe isimli kızın onların bu çaresizliği ve yalnızlığından yararlanmak isteyenlerle mücadelesi, bu uğurda bir kişiyi öldürmesi ancak sonunda kötü yazgısına teslim olması anlatılır.

Kitapta bunların dışında Vehbi Efendi’nin Kuşkusu, Sarı Bal, Boz Eşek, Şaka, Küs Ömer, Komşunun Namusu ve Yılda Bir isimli hikâyeler de vardır. Memleket Hikâyeleri, Anadolu’yu gerçekçi gözlemlerle anlatan ilk hikâye kitabı olarak edebiyat tarihimizde önemli bir yere sahiptir.

Gurbet Hikayeleri: 1922-1938 yılları arasındaki sürgün döneminin öyküleridir.

İstanbul'un İç Yüzü (1920): Roman türündeki ilk eseridir. II. Abdülhamid devrinden I. Dünya Savaşı'na kadarki sosyal ve siyasal değişimleri ele ele alınmıştır.

Yezidin Kızı: Yezidîlerin dünya görüşü ve yaşam tarzları ele alınmıştır.

Sürgün: Otobiyografik roman bağlamında değerlendirilebilir.

Anahtar: Bu eser, kadın-erkek ilişkisi üzerine kuruludur. Basit şüphelerin doğurduğu kıskançlıkların ne gibi felaketlere yol açacağı üzerinde durulmuştur.

Bugünün Saraylısı: Asil bir aileye sonradan katılan sonradan görme bir kızın yarattığı değerler karmaşası işlenmiştir.

Ago Paşa'nın Hatıratı: Bu eserde olaylar bir papağan ağzından nakledilmiştir. Eser, güçlü bir siyasal yergi olarak kabul edilmiştir.

KAYNAKÇA

• 
  https://www.turkedebiyati.org/refik_halit_karay.html
  
• 
  http://www.leblebitozu.com/memleket-hikayelerinin-yazari-refik-halid-karayin-7-onemli-kitabi/
  
• 
  https://www.edebiyatogretmeni.org/refik-halit-karay/
  
• 
  http://www.edebiyatfatihi.net/2013/04/refik-halit-karay-edebi-kisiligi.html
  
• 
  http://www.edebiyatsayfasi.com/gurbet-hikayeleri/
  
• 
  https://www.liseedebiyat.com/ktap-oezetler/5552-memleket-hikayeleri-ozet.html
  
• 
  http://kitapozettanitim.blogspot.com.tr/2014/01/memleket-hikayeleri-refik-halit-karay.html
  
• 
  https://tr.wikipedia.org/wiki/Refik_Halit_Karay