1.İqtisadiyyat Anlayışı. cəmiyyətin həyatinda rolu

Sahibkar:
1) Istehsalı təşkil edir. Onun bu funksiyasına iqtisadi şəraitin qiymətləndirilməsi, fəaliyyət planının işlənib hazırlanması, inzibati idarəetmənin təşkili, planların yerinə yetirilməsi üzərində nəzarətin həyata keçirilməsi və s. daxildir.
2) Riski öz üzərinə götürür. Sahibkar risk edən şəx-sdir.
3) Hakimiyyət funksiyalarını yerinə yetirir. Sahibkar istehsal vahidinin rəhbəridir. Deməli, o, özünə məxsus olan istehsal vahidində çalışan işçilərə rəhbərlik edir. Sahibkarın rəqabət mübarizəsi prosesində başqa sa-hibkarlarla bəhsləşməsi onun müəssisədənkənar funksiya-sına aiddir. Bu funksiyalar vaxtilə Y.Şümpeterin «Iqtisadi təkamül nəzəriyyələri» əsərində aşağıdakı kimi müəyyən-ləşdirilmişdir. Sahibkar:
1) istehlakçıya hələ məlum olmayan yeni iqtisadi nemətləri, yaxud da yeni keyfiyyətlərlə köhnə iqtisadi ne-mətləri istehsal edir;
2) hər hansı bir sahədə əvvəllərdə tətbiq olunmamış yeni istehsal metodlarından istifadə edir;
3) Yeni satış bazarlarını mənimsəyir, yaxud da əvvəlki bazarlardan daha keniş istifadə edir;
4) Yeni xammal mənbələri və növlərini mənimsəyir;
5) Istehsal və satışın təşkilinin yeni formalarından istifadə edir. Sahibkarın nəzərdən keçirilən bütün bu funksiyaları onun hamıya məlum olan funksiyalarına aiddir.
71.İqtisadi problemlər deyəndə nə nəzərdə tutululur?
iqtisadi problem inflyasiyadır inflyasiya ölkədəki mal və xidmətin satın aldığımız qiymətinin davamlı olaraq artmasıdır ki bu da cəmiyyətin insanların narazıçılığına səbəb ola bilər.basqa iqtisadi problemlərdədə danissaz iqtisadi problemin boyuk bir problem olmasi ucun onun dovlət səviyyəsində bir problem olmasi lazimdir ən baslica problem inflyasiya olsada ondan sonra gələn isə issizlik problemidir bundan əlavə iqtisadi bohranlar korrupsiya qitliq bunlarida aid etmek olar iqtisadi problemlərə

72.İşsizliyi necə aradan qaldırmaq olar?

İnsanlığın ən böyük problemlərindən biri də, işsizlikdir.İqtisadi münasibətlərin təməlində duran məşğulluq və işsizlik problemləri hər bir dövlətin, cəmiyyətin üzləşdiyi əsəs çətinliklərdən biridir. İşsizlik özü bir problem olduğu kimi, insanlar arasında yaranan digər münasibətlərə də mənfi təsir göstərərək digər problemlərin yaranmasına da zəmin yaradır. Nümunə kimi qeyd edək ki, cinayət və cinayətkarlığın da yaranması əsasında maddi durumun aşağı olması, yoxsulluq durur.

Yuxarıda göstərilən səbəblərdən işsizliyin aradan qaldırılması hər bir ölkədə dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biri sayılır və müxtəlif qarşısının alınması üçün bir sıra tədbirlər görülür. Bu tədbirlərdən biri də, “işsizlik müavinəti”nin verilməsidir. Aradan qaldirmaq ucun yeni is yerlərinin acilmasi əhalinin məşğulluq səviyyəsinin artırılması və ailə təsərrüfatının inkişafına təkan vermək məqsədilə dövlət tərəfindən çox önəmli bir addım atılmışdır. Müasir iqtisadiyyatda, yüksək inflyasiya şəraitində işsizliyin səviyyəsi kifayət qədər aşağıdır. Struktur və friksion işsizliyi onun təbii səviyyəsi müəyyən edir. Bu şəraitdə inflyasiyanın ölçüləri məhduddur. Dövri faktorlar isə işsizliyin səviyyəsini təbii həddən yuxarı qaldırır.
Bu istiqamətdə olan əksər dövlət siyasəti friksion işsizliyi azaldaraq təbii işsizliyin də səviyyəsini aşağı salmağa yönəlir. Dövlətə aid məğğulluq idarələri işsizlərin işləri tez tapması üçün boş iş yerləri ilə bağlı məlumatlar yayır. Digər yandan dövlət struktur işsizliyin fəsadlarını aradan qaldırmaq üçün təlim proqramları da tətbiq edir ki, bu da inkişaf edən sənaye iqtisadiyyatında işçilərin yeni tələblərə uyğunlaşdırır. əgər bu proqramlar işə daxil olma dərəcəsini yüksəldərsə təbii işsizlik dərəcəsi də azalar
73.İstehsal amillərində sahibkarlıq qabiliyyətinin önəmi nədən ibarətdir?
Sahibkar – yeni müəssisənin yaradılması, cəmiyyətə təklif olunan yeni ideyanın, məhsulun və ya xidmətin işlənib hazırlanması ilə bağlı riski öz üzərinə götürən şəxsdir. Sahibkar xeyir götürmək məqsədilə istehsal amillərini hərəkətə gətirən və ya bu fəaliyyəti təşkil edən iqtisadi subyekdir. Sahibkar, yəni mülkiyyətçi sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün sahibkarlıq qabiliyyətinə malik olmalıdır. Şəkil 1.1 Sahibkarlığa gedən yol 7 Sahibkarlıq qabiliyyəti dedikdə, maddi və ya intellektual mülkiyyət sahiblərinin ictimai fəaliyyətin müəyyən sahəsində daha çox yararlı olması, müəyyən işi daha müvəffəqiyyətlə icra etməsi nəzərdə tutulur. Ayrı-ayrı şəxslər ya ictimai fəaliyyət prosesində, ya da təhsil prosesində sahibkarlıq qabiliyyətinə yiyələnirlər. Sahibkarlıq qabiliyyəti xüsusi növ insan kapitalıdır. Sahibkarlıq fəaliyyəti dedikdə, fayda (mənfəət) əldə etməkməqsədilə öz riski əsasında müstəqil, sistematik olaraq məhsul istehsal etmək, xidmət göstərmək və ticarətlə məşğul olmaq başa düşülür. Sahibkarlıq fəaliyyəti fərdi və kollektiv formada aparıla bilər. Fərdi sahibkarlıqla fiziki şəxslər , yəni vətəndaşlar məşğul olurlar. Kollektiv sahibkarlıq isə nizamnamə və təsis sənədlərinə malik olan müəssisələr, yəni hüquqi şəxslər tərəfindən həyata keçirilir. İqtisadi ədəbiyyatda sahibkarlıq fəaliyyəti müxtəlif meyarlar baxımından təsnifləşdirilir. Sahibkarlıq fəaliyyəti: 1. Mülkiyyətə görə: fərdi, qrup, dövlət, qarışıq; 2. Fəaliyyətin həcminə görə: kiçik, orta, iri; 3. Fəaliyyətin sahəsinə görə: sənaye, kənd təsərrüfatı,nəqliyyat, tikinti və s.; 4. Fəaliyyətin xarakterinə görə: istehsal, kommersiya, xidmət; 5. Əhatə etdiyi əraziyə görə: yerli, regional, milli, bəynəlxalq olur.

74.İstehlak istehsaldan çox olarsa nə baş verir? İstehlakın çox olmasının səbəbləri nə ola bilər?

Bəzi hallarda istehlak istehsaldan çox olur bu halda qiymət avtomatik yuxarı qalxır bu o deməkdirki məlsula təlabat var ama məsul qitligi yasanir və məhsul tapila bilmir bu halda hansi muəssisədə həmin məhsuldan var isə qalibsa onlar qiyməti artirir buna misal olaraq muharibənidə gostərə bilərik beləki məsullar cəhbəya getdiyi ucun məhsul azalir məhsul kimdə qalibsada qiymətini artirir basqa səbəb isə gomruklərdə yarana bilər əgər məhsul dovlət səviyyəsində vaxtinda gəlib cata bilmirsə ondada əldə qalan dovlətin daxilində qalan məhsulun qiyməti qalxir belə baxanda istehlakin istehsaldan cox olmasi necə olsa gəlib qiymət artimina cixarir
75.İstehsal istehlakdan çox olarsa nə baş verir?. İstehsalın çox olmasının səbəbi nə ola bilər?
İstehsalin istehlakdan cox olması əvvəla qiymətin ucuzlaşmasına gətirib cixarir belki əgər sizin bir muəssisəniz varsa burada məhsul istehsal edirsinizsə sizin kimidə 10 və yaxud cox muəsissə varsa bu hal məhsul coxluguna gətirib cixarir buradada sizin ilə 10 muəsissə arasinda bir rəqabət formalaşir rəqabətində başlica funksiyasida qiyməti azaltmagdir beləcə bu 10 muəsisədə qiyməti bir birindən asagi salir beləcədə qiymət azalmasi yerinə yetirilir muəssisədə məhsul cox oldugu ucun ona təlabat olmadigi ucun alici olmadigi ucun istehsal prosesini azaldir və yaxud məhsullar satilana kimi dayandirir . belə oldugda isə məhsula bir sira kampaniyalarda qoyurlarki məhsulun satisi yerinə yetsin və məhsul azalsin yenidən məhsul istehsal edəcək v əziyyətə gəlsinlər..