Unli tovushlarni hosil bo‘lishida o‘pkadan kelayotgan havo hech qanday to‘siqqa uchramaydi.
Undosh tovushlarni hosil bo‘lishida o‘pkadan kelayotgan havo ma’lum to‘siqqa uchraydi.
3
Vazifasiga ko‘ra
Bo‘g‘in hosil qiluvchi asosiy vosita.
Yakka holda bo‘g‘in hosil qila olmaydi
Yuqorida ko'rsatigan belgilari asosida nutq tovushlari unli va undoshlarga va o'z navbatida, bular ham ayrim guruhlarga bo'linadi. Quyida unli va undosh tovushlarning tasnifmi ko‘rib o'tamiz.
Unli tovushlaring hosil bo'lishida havo oqimi to'siqqa uchramaydi va tovush paychalari titraydi. Har bir unli tovush o‘zining ovoz toni bilan farq qiladi. Unlilarning talaffuzida tilning harakati, labning holati, og'izning ochilishi va hokazolar xarakterlidir. Nutq a’zolarining holatiga ko'ra unlilarning sifati (tembri) va miqdor belgilari(cho‘ziqlik va qisqaligi) o‘zgaradi. Shu sababli unlilami artikulyatsion va akustik xususiyatiari, sifat va miqdor belgilariga ko'ra tasnif qilinadi. Unlilarning artikulyatsiyasi tasnifi chet tilining talaffuziga o'rgatishda anialiy ahamiyatga egadir. Bunday tasnif tilning harakati, lab va yumshoq tanglayning holatiga asoslanadi. Yumshoq tanglayning pastga tush is hi natijasida havo burun bo‘shlig‘i orqali o'tadi va bu holatda burun unlilari yoki nazalizatsiyalashgan (lot. nasalus - burun bo'shlig’i) unlilar hosil bo‘ladi.
Til eng faol nutq a'zosi bo'lib, og'iz bo‘shlig‘ining shakli va katta-kichikligi, tilning holatiga bog'iiq. Til gorinzontal va vertikal harakat qiladi va tilning holatiga, lablarning ishtirokiga ko'ra tasnif qilinadi.
Unli tovushlarning quyidagicha tasnifi:
