2. Iqtisodiy o’sishga ta’sir etuvchi omillar Xarrod-Domar modeli

chizma. Lorents egri chizig’i

Grafikning gorizontal o’qida aholi hissasi (foizi ), vertikal o’qida daromad hissasi (foizi) ko’rsatilgan. Agar jamiyatda daromad mutlaq baravar taqsimlangan deb faraz qilsak, ya’ni 20 foiz aholi jami daromadning 20 foiziga, 40 foiz aholi 40 foiziga ega bo’lsa, unda mutlaq tsnglikning bu vaziyatini ifodalovchi chiziq bissektrisa ko’rinishiga ega bo’lar edi. Ammo, hayotda aholi o’rtasida daromadlarning taqsimlanishi bir xil emas. Masalan, agar aholining 20 foizi A nuqta bilan belgilangan daromadlarning ozgina qismini olsa, aholining 40 foizi B nuqta bilan belgilangan qismini oladi va hokazo. Bunday holatda daromadning haqiqatda taqsimlanishini bildiruvchi chiziq Lorents egri chizig’i deb ataladi. Bissektrisa va Lorents egri chizig’i o’rtasidagi uzilish yoki maydon qancha katta bo’lsa, daromad taksimlanishining tengsizlik darajasi shuncha yuqori bo’ladi. Bu uzilish kattaligi tengsizlik darajasini ifodalaydi. O’zbekistonda eng past va eng yuqori daromad oladigan aholi guruhlari o’rtasidagi tafovut darajasi so’nggi yillarda 8 barobarga to’g’ri kelmoqda. Ko’pgina, shu jumladan, qo’shni davlatlarda bu raqam mamlakatimizdagi ko’rsatkichdan bir necha barobar yuqori ekani, ya’ni o’ta kambag’al va nochor aholi guruhlari va o’ta boylar guruhi orasidagi tafovut oshib borayotganini ta’kidlash lozim.
O’tgan davr mobaynida mamlakatimizda amalga oshirayotgan ijtimoiy siyosatimizning aholimizning hayot darajasi va sifatini yuksaltirishdagi ta’siri va natijalari haqida alohida to’xtalib o’tishni zarur. 2013-yilda xalqimizning real daromadlari 16 foizga oshdi, o’rtacha oylik ish haqi, pensiya, ijtimoiy nafaqa va stipendiyalar 20,8 foizga ko’paydi. Hozirgi vaqtda O’zbekistonda pensiyalarning o’rtacha miqdori o’rtacha ish haqiga nisbatan 37,5 foizni tashkil etmoqda. Bu ko’rsatkich Rossiyada 25,7 foizdan, Markaziy Osiyo mamlakatlarida esa 23-28 foizdan iboratdir. Joriy 2014-yilda mamlakatimizda bu ko’rsatkichni 41 foizga etkazish ko’zda tutilmoqda. Oilalar daromadlari tarkibi o’zgarmoqda – tadbirkorlikdan olinayotgan daromadlar aholi yalpi daromadlarining yarmidan ziyodini tashkil etmoqda. Holbuki, Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi mamlakatlarida bu ko’rsatkich o’rtacha 20-25 foizdan oshmaydi.