2011 YÜksek lisans tez özetleri

Kırıkkale’de (Türkiye) Doğal Radyasyon Kaynaklarının Belirlenmesi Ve Gama Doz Oranlarının Değerlendirilmesi

Bu çalışmada, sınırları içinde aktif faylar bulunan Kırıkkale ilinin doğal radyasyon seviyelerinin belirlenmesi ve radyolojik açıdan incelenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle, tüm Kırıkkale ilini temsil edecek şekilde 84 noktadan toprak örnek, 85 noktadan içme suyu alınmış ve 170 noktada havada gama doz hızı ölçülmüştür. Bölgenin radyasyon haritasının çıkartılması için örnek alınan yerlerin koordinatları küresel konum belirleme (GPS) cihazı kullanılarak belirlenmiş ve kaydedilmiştir.

Toprak örnekler, Canberra marka GX5020 model HPGe (High-Purity Germanium, Yüksek Saflıkta Germanyum) dedektör içeren gama spektrometre sayım sistemi kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonucu toprak örneklerin içerdiği ²²⁶Ra, ²³²Th ve ⁴⁰K doğal radyoizotopların ve fisyon ürünü olan ¹³⁷Cs radyoizotopun aktivite konsantrasyonları belirlenmiştir.

Bu çalışmada, içme suyu örnekleri EPA 900.0 yöntemi ve SM 7110 C çöktürme yöntemi kullanılarak analize hazır hale getirilmiştir. İçme suyu örneklerinde toplam alfa ve toplam beta aktivitelerini belirlemek için, Berthold marka, LB770 model, 10 kanallı düşük seviyeli gaz akışlı orantılı sayım sistemi kullanılmıştır.

Açık alanlarda, gama doz hızlarını belirlemek için 44-10 model NaI(Tl) gama sintilasyon detektörüne bağlı Ludlum marka 2242-2 model taşınabilir dijital cihaz kullanılmıştır. Gama doz hızları, gonad (üreme organları) hizasında toprak yüzeyinden 1 metre yükseklikte, 1 dakika süreyle alınarak µSv/saat olarak kaydedilmiştir.

Ev-içi radon aktivite konsantrasyonlarını belirlemek için bölgede belirlenen 150 eve toplam 300 adet ticari adı CR-39 olan plastik pasif radon iz detektörü yerleştirilmiştir. Bu çalışma mevsimsel farklılıkları gözlemleyebilmek amacıyla hem yaz hem de kış mevsimlerinde yapılmıştır. Radon dedektörleri, evlerde yaklaşık 80 gün bekletilmiştir. Bu süre sonunda radon gazına maruz kalan dedektörler toplanarak üzerindeki alfa izlerinin belirgin hale getirilmesi için kimyasal iz kazıma işlemine tabi tutulmuştur. Kimyasal iz kazıma işleminden sonra dedektörler, bilgisayara bağlı gelişmiş bir mikroskop sistemi ve yazılımdan oluşan otomatik radon iz okuma cihazında okunarak radon aktivite konsantrasyonları belirlenmiştir.

Ayrıca bu bölgede yaşayan insanların maruz kaldığı yıllık etkin doz eşdeğerleri ve radyolojik riskler de hesaplanmıştır.

En son bölümde de elde edilen tüm sonuçlar, Türkiye ve diğer ülkelerde yapılan benzer çalışmaların sonuçları ile karşılaştırılarak tartışılmıştır.